بخش خصوصی حافظ بنا‌های تاریخی می‌شود؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، کشورمان  جزو معدود کشور‌هایی در جهان است که تاریخ غنی و پرباری دارد.

به جای جای کشورمان که سفر کنید با سازه‌های تاریخی متعددی رو به رو خواهید شد که هر کدامشان قدمتی دیرینه دارند و سالانه گردشگران مختلفی را به سمت خود می‌کشانند.

زمانی که صحبت از تاریخ یک مملکت به میان می‌آید چیزی که آن را از سایر کشور‌ها متمایز می‌سازد بنا‌های تاریخی است که از ایام قدیم به یادگار مانده است. وقتی به شهر یا کشوری سفر می‌کنیم اولین چیزی که به دنبال بازدید از آن هستیم بنا‌های تاریخی آن است.

بیشتر بخوانید

• آثاری که فقط در فهرست ملی قرار می‌گیرند/ بنای متعلق به پیش از اسلام در سایه بی توجهی در حال تخریب است
• نیاز ۱۳۰ بنای تاریخی در چهارمحال و بختیاری به مرمت اضطراری
• دست درازی سودجویان به قبرستان تاریخی ارامنه در چهارمحال و بختیاری

هیچ چیز به اندازه بازدید از مکان‌های تاریخی نمی‌تواند شما را با فرهنگ اقوام مختلف آشنا کند. به همین خاطر است که در سرتاسر جهان بنا‌های تاریخی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند.

بنا‌های تاریخی ایران هم کم نیست، به هر شهر و روستایی که سفر کنید حداقل با یک سازه تاریخی رو به رو خواهید شد که جزو جاذبه‌های آن شهر و روستا محسوب می‌شود.

مجموعه‌های تاریخی شامل ابنیه، موزه ها، تپه‌ها و محوطه‌های کهن باستانی همچون شناسنامه، نمایانگر هویت تاریخی و ملی هر سرزمین است که فقدان هر کدام از آن‌ها جبران ناپذیر و مراقبت و نگهداری از آن‌ها حفظ میراث پیشینیان برای آیندگان خواهد بود و این امر گواهی بر ضرورت حفظ و نگهداری آثار تاریخی است.

حفاظت و حراست از مجموعه‌های تاریخی، اسناد، مدارک و اشیای باستانی که همگی بازمانده از پیشینیان و نیاکان ماست گواه تاریخ آشکار و غیرقابل انکار یک سرزمین است که باید در اختیار نسل‌های بعد قرار گیرد.

برای نگهداری از نفایس ارزشمند و اسناد هویتی سرزمین، تک تک ساکنان آن باید برای نگهداری از این آثار احساس مسئولیت کرده و البته حمایت، نظارت و پشتیبانی دستگاه‌های متولی امر محافظت و مراقبت از آثار تاریخی را آسان‌تر می‌کند.

بخش خصوصی چقدر می‌تواند از آثار تاریخی حفاظت کند؟

به باور کارشناسان و دلسوزان و کُنشگران میراث فرهنگی، بنا یا مجموعه و آثار تاریخی فرهنگی که برچسب ملی به خود می‌گیرند و به ثبت ملی نیز رسیده، جزو آثار ارزشمند به شمار می‌آیند. وگرنه به ثبت ملی نمی‌رسید و همین ثبت ملی بودن یک بنا و مجموعه یا اثر (جدا از بنا‌هایی که تنها به سبب وابستگی به افراد فرهنگی و بدون ویژگی هنری، تاریخی، معماری و … به ثبت می‌رسند) نشان از ارزش و شاخص بودن آن است.

حال چگونه می‌توان یادگار‌های ملی و ارزشمند که از آنِ همه مردم ایران است را به مزایده گذاشت و به بخش خصوصی واگذار کرد.

به ویژه بنا‌ها و مجموعه‌هایی که جزو نفایس کشور به شمار می‌آیند و آثاری یگانه و بی‌همتا و تکرارناپذیر هستند.

در اصل ۸۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: بنا‌ها و اموالی دولتی که از نفایس ملی باشد قابل انتقال به غیر نیست مگر با تصویب مجلس شورای اسلامی آن هم در صورتی که از نفایس منحصر به فرد نباشد.

کار فرهنگی درآمدزا نیست

آخوندی کارشناس میراث فرهنگی گفت: بر اساس تجربه بیش از ۳۰ سالی که در این زمینه دارم باید بگویم واگذاری بنا‌های تاریخی و میراث فرهنگی به بخش خصوصی کار درستی نیست چرا که کار فرهنگی درآمدزا نیست.

او افزود: اگر هدف از واگذاری بنا‌های تاریخی به بخش خصوصی این است که برای دولت درآمد داشته باشد باید بگویم که اینگونه نیست.

آخوندی گفت: در تمام دنیا آثار باستانی و بنا‌های تاریخی به معنای تجاری درآمدزا نیستند حتی در کشور‌هایی مانند انگلیس که موزه لندن را دارد و یکی از چهار موزه بزرگ دنیا نیز هست بازدید از آن رایگان است در حالیکه اگر به دنبال درآمد باشد روزانه با فروش بلیت درآمد زیادی می‌تواند از این موزه کسب کند.

او ادامه داد: بحث واگذاری آثار باستانی و بنا‌های تاریخی که طی چند سال اخیر سر زبان مسئولین میراث فرهنگی افتاده به نوعی می‌توان گفت شانه خالی کردن است، یعنی به نوعی حفاظت و نگهداری از این بنا‌ها را مسئولیتی بزرگ می‌دانند و می‌خواهند هرچه زودتر از مسئولیت آن‌ها خارج شود.

آخوندی گفت: من کاملاً با واگذاری مکان‌های تاریخی به بخش خصوصی مخالف نیستم، بر اساس تبصره ۲۳ قانون بودجه اولین واگذاری به بخش خصوصی در شهرکرد اجرا شد حمام نو شهرکرد به بخش خصوصی واگذار شد.

او افزود: مکتب خانه بروجن هم یکی دیگر از آثاری بود که به بخش خصوصی واگذار شد، این بنا‌ها بلا استفاده و فاقد هر گونه تزیینات و ظرایف هنری و معماری نیز بودند، واگذاری این بنا‌ها نه تنها لطمه‌ای به آن‌ها وارد نکرد بلکه مردم بیشتر در این مکان‌ها حضور می‌یافتند و با این مکان‌ها آشنا شدند.

آخوندی اضافه کرد: آثار و بنا‌های تاریخی که دارای ظرایف هنری و تزیینات و معماری‌های منحصر به فرد است واگذاری آن‌ها به بخش خصوصی اشتباه است، چرا که بخش خصوصی به دنبال درآمدزایی است و ممکن است کمتر به بنا توجه داشته باشد.

بنا‌های تاریخی مانند سالمندانی هستند که به توجه و نگهداری بیشتری نیاز دارند

آخوندی کارشناس میراث فرهنگی گفت: بنا‌های تاریخی که به بخش خصوصی واگذار می‌شود، آن بخش برای فعالیت در آن بنا تغییراتی حالا به صورت عمد و یا غیر عمد در آن به وجود می‌آورد که باعث می‌شود استحکام بنا سست شود و تزئینات و معماری منحصر به فرد به مرور زمان صدمه ببیند که بعضاً هم غیرقابل جبران است.

او افزود: بنایی که در آن به روی مردم باز است و با پرداخت ورودی می‌توانند در هر زمان از آن بازدید کنند وقتی به بخش خصوصی واگذار شود ورود آن تابع شرایط خواهد شد، مثلاً اقامتگاه و یا چای خانه و سفره خانه می‌شود و در صورتی فرد می‌تواند در آن مکان حضور یابد که بخواهد از خدمات این بخش‌ها استفاده کند.

آخوندی اضافه کرد: خانه آزاده شهرکرد طی چند سال گذشته به بخش خصوصی واگذار شد، این خانه تنها خانه تاریخی بود که پارچه بری و شیشه‌های رنگی و مشبک و گره‌های زیادی در ساخت آن به کار رفته بود، اما بعد از واگذاری به بخش خصوصی قبل و بعد از خانه را که با هم مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که این خانه دیگر مانند قبل نیست.

در واگذاری مجموعه‌های تاریخی به بخش خصوصی تعیین و تثبیت کاربری بنا مهم است

هادی میرزایی مدیرعامل و رییس هیات مدیره صندوق توسعه صنایع‌دستی وفرش دستباف و احیا و بهره‌برداری از بنا‌ها و اماکن تاریخی وفرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری وصنایع‌دستی گفت: از مجموع بنا‌های تاریخی با مالکیت این صندوق، هشت مجموعه متعلق به چهارمحال و بختیاری است.

او افزود: این صندوق به استناد بند "ز" ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم توسعه وظیفه تعیین و اعطای کاربری و بهره‌برداری مناسب و خردمندانه از بنا‌های تاریخی و فرهنگی با استفاده از جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را دارد.

میرزایی اضافه کرد: در روند واگذاری مجموعه‌های تاریخی به بخش خصوصی تعیین و تثبیت کاربری بنا مهم است.

او ادامه داد: در این مسیر تمامی بنا‌ها نباید تغییر کاربری داده شود بلکه بخشی از تعدادی مجموعه‌ها و بنا‌های تاریخی به تثبیت کاربری نیاز دارد.

میرزایی گفت: این موضوع متناسب با میزان آرایه‌ها، تزئینات، فاخر بودن و ارزش‌های معماری نهفته درون بنا مورد توجه قرار می‌گیرد.

فعالیت بخش خصوصی در اتاق آیینه شهرکرد چگونه خواهد بود؟

اتاق آیینه، عمارتی تاریخی در شهرکرد است که مدتی انجمن خوشنویسان در آن فعالیت کرده است و اکنون صندوق احیای وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای آن کاربری جدیدی تعریف کرده است.

اتاق آیینه بخشی به جای مانده از عمارت محمودیه در مرکز شهرکرد است که قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد، این بنا که در حال حاضر شامل چند اتاق، ایوان و حیاط است در سال ۱۳۷۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

بنا به گفته مسئولان انجمن خوشنویسان مرکز چهارمحال و بختیاری این بنای تاریخی در سال ۱۳۹۳ بر اساس تفاهم‌نامه‌ای پنج ساله از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آن زمان به منظور استقرار و فعالیت این انجمن اختصاص یافت و در آذر ۹۸ این اداره کل، خواهان تخلیه مکان شد تا بتواند اداره شهرستانی خود را در آن ساماندهی کند.

در آن دوران نیز حرف و حدیث‌ها در خصوص چگونگی واگذاری و تخلیه مکان بالا گرفت، اما با رایزنی و توافق میان انجمن و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار شد اداره شهرستانی این دستگاه دولتی همراه با انجمن خوشنویسان به صورت همزمان فعالیت خود را در این بنا ادامه دهند.

بر این اساس فعالیت انجمن خوشنویسان استان در اتاق آیینه ادامه یافت تا آنکه ۲۸ آبان ۱۴۰۰ با حضور هادی میرزایی مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، اتاق آیینه به منظور فعالیت فرهنگی به بخش خصوصی تحویل داده شد.

محمد ابراهیمیان رئیس انجمن خوشنویسان چهارمحال و بختیاری پس از واگذاری اتاق آیینه به بخش خصوصی و میسر نبودن امکان حضور استادان و هنرجویان این انجمن در این بنا گفت: اتاق آیینه از مدت‌ها قبل از سوی صندوق احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی در فهرست فراخوان‌های عمومی واگذاری حق بهره‌برداری قرار گرفته بود که با پیگیری از طریق دفتر نماینده مردم شهرستان‌های شهرکرد، بن و سامان در مجلس شورای اسلامی اعلام شد که این بنا از این فهرست خارج شده است و انجمن نیز دیگر پیگیری خاصی در این باره انجام نداد.

او با بیان اینکه با واگذاری اتاق آیینه به بخش خصوصی دیگر امکان فعالیت انجمن خوشنویسی در این مکان فراهم نیست، افزود: در حالی که فرهنگ و هنر باید در اولویت قرار گیرد، اما توجه‌ای به آن نمی‌شود.

ابراهیمیان اضافه کرد: انجمن خوشنویسی از جمله انجمن‌هایی است که فعالیت آن بدون حاشیه پیش می‌رود و با این انجمن و این هنر ناب ایرانی این چنین برخورد نشود.

او درباره قدمت انجمن خوشنویسی در چهارمحال و بختیاری یادآور می‌شود: این انجمن حدود ۳۰ سال است که در استان فعالیت دارد و تعداد بسیاری هنرجو با درجه‌های ممتاز و فوق ممتاز در آن پرورش یافته‌اند.

کاربری اتاق آیینه فقط برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری است

کوروش بابائیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه مالکیت بنای تاریخی اتاق آیینه براساس مصوبه هیئت وزیران در اختیار صندوق توسعه، احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی است و اداره استانی در این موضوع نقشی ندارد، گفت: بحث واگذاری این بنا به بخش خصوصی از سال ۸۷ مطرح شده است و مورد جدیدی نیست، اما با توجه به اینکه در این سال‌ها، سرمایه‌گذاری برای ورود به این امر متقاضی نشده بود، این بنا در چندین مرحله به صورت موقت برای استفاده انجمن خوشنویسان اختصاص یافت.

او افزود: با انجام مزایده و طی مراحل قانونی واگذاری اتاق آیینه به بخش خصوصی، لازم است انجمن خوشنویسان این مکان را تخلیه کند.

بابائیان با متذکر شدن این نکته که انجمن خوشنویسان درباره تخلیه بنای اتاق آیینه پس از مشخص شدن سرمایه‌گذار بخش خصوصی، توافقاتی را با این اداره کل داشته است، اضافه کرد: بهتر است انجمن به این توافقات پایبند باشد چرا که بیش از هفت سال در اتاق آیینه مستقر بوده و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همکاری‌های لازم را در این مدت با این انجمن داشته است.

او درباره نوع کاربری تعریف شده در طرح واگذاری اتاق آیینه به بخش خصوصی نیز گفت: این بنا تنها برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری به بخش خصوصی واگذار شده است و مساله دم‌نوش خانه مطرح نیست.

این یادگار‌های تاریخی و فرهنگی، هویت و شناسنامه ما هستند، ما باید از آن‌ها پند و عبرت گرفته و یاد بگیریم و بیاموزیم و باید کیستی و چیستی خود را در آن‌ها جست‌وجو کنیم.

گزارش از افسانه احمدی فارسانی

انتهای پیام/ف