به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، خشکسالی، تأمین آب، بحران آب و کمبود منابع آبی؛ این‌ها کلیدواژه‌هایی هستند که ۲۰ سالی می‌شود بر سر زبان خشکیده خراسان جنوبی افتاده است.
استان کویری خراسان جنوبی چند سالی است که با قهر و غضب آسمان مواجه شده و هر روز دهانش خشک‌تر از قبل می‌شود و هیچ کس نیست که قطره‌ای آب به آن برساند.
هر روز بحث‌هایی می‌شود که آب را از فلان جا به خراسان جنوبی برسانیم، اما هنوز قطره آبی به واسطه حرف‌های مسئولین به لب‌های تشنه کویر نرسیده است.
۱۶ ساله شدن چشم انتظاری کویر برای انتقال آب
برگردیم به ۱۶ سال پیش، زمانی که برای اولین بار نور امیدی بر دل داغ دیده کویر تابید و صحبت از پروژه‌ای عظیم با عنوان انتقال آب از دریا به خراسان جنوبی شد.
قرار بود خراسان جنوبی در میان ۷ استانی باشد که از طرح انتقال آب از خلیج فارس سود می‌برد و از مجموع آب انتقالی در هر سال، ۶۰ میلیون متر مکعب سهم استان باشد.
از سخنان این طور برداشت می‌شد که به زودی آب از دریا به خراسان جنوبی برسد و کمبود آب در حوزه‌های مختلف جبران و تن رنج دیده کویر که مردمان آن از تانکرهای سیار آب برداشت می کنند، آسوده شود.
ابتدا حرف از انتقال آب از طریق دریای عمان به میان آمد که مسیر انتقال آن کوتاه‌تر از خلیج فارس بود، اما حالا آب از خلیج فارس به این استان کویری و ۶ استان دیگر می‌رسد.
در این گزارش می‌خواهیم به اقداماتی که تاکنون در خصوص انتقال آب به خراسان جنوبی انجام شده است بپردازیم و مشکلات و زوایای مختلف این طرح عظیم را که چندین استان از آن بهره مند می‌شوند را بررسی کنیم.
امید انتقال آب را به ناامیدی بدل نکنیم
روز جمعه ۱۹ شهریور امسال بود که حجت الاسلام و المسلمین رئیسی رئیس جمهور کشورمان به خراسان جنوبی آمد و در خصوص انتقال آب به این استان صحبت کرد.
حجت الاسلام و المسلمین رئیسی در بدو ورود به خراسان جنوبی و در فرودگاه طبس گفت: برای حل مشکلات کم آبی باید راهکار‌های متفاوتی به صورت کوتاه مدت و بلند مدت بررسی شود.
او افزود: اقدامات کوتاه مدت می‌تواند در خود استان و با برنامه‌های مختلفی انجام شود که اعتبار آن نیز از طریق منابع استانی تأمین می‌شود.
حجت الاسلام و المسلمین رئیسی ادامه داد: برنامه‌های بلند مدتی مانند انتقال آب به استان‌های کویری از جمله خراسان جنوبی با آن که بلند مدت محسوب می‌شود، اما نباید به گونه‌ای طولانی شود که مردم احساس ناامیدی کنند.
ملانوری استاندار خراسان جنوبی در خرداد ماه امسال و در هشتمین جلسه ستاد توسعه خاوران گفت: تاکنون ۴۵۰ کیلومتر خط انتقال آب تا خروجی استان یزد آماده‌سازی و اجرا شده است و باید دید که در چه صورتی می‌توان بازدهی این طرح را برای خراسان جنوبی بیشتر کرد.
او افزود: این طرح برای توسعه در حوزه‌های تولیدی، معادن و صنایع به کار برده می‌شود و حتی در جا‌هایی که نیاز است بهره‌مندی از آب شرب هم در دستور کار قرا می‌گیرد.
ملانوری بیان کرد: در حال حاضر یکی از برنامه‌های دولت بهره‌برداری بیشتر از معادن استان و ایجاد واحد‌های تولیدی و صنعتی است، لذا به آب برای اجرای برنامه‌های توسعه‌ای استان نیاز داریم و بدون تأمین آب اجرای برنامه‌های توسعه‌ای امکان پذیر نیست.
استاندار خراسان جنوبی عنوان کرد: پارسال با مصوبه دولت، خط دوم انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های یزد، کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی آغاز شد و با اجرای این طرح آب مورد نیاز ما در بخش صنایع و معادن و کشاورزی صنعتی تأمین خواهد شد.
او سهمیه خراسان جنوبی از خط انتقال آب خلیج فارس را ۶۰ میلیون متر مکعب عنوان کرد و ادامه داد: با این سهمیه آب مورد نیاز صنایع و بخش صنعتی کشاورزی استان تأمین خواهد شد تا زمینه‌ساز توسعه سرمایه‌گذاری و اشتغال در استان شود.
ملانوری اظهار کرد: موضوع انتقال آب دریای عمان به سیستان و بلوچستان و سپس خراسان جنوبی و خراسان رضوی نیز همچنان در دست پیگیری است و دنبال می‌شود.
علامت سوال‌هایی درباره انتقال آب/ انقلاب معادن با رسیدن آب به استان
در خصوص انتقال آب به خراسان جنوبی باید نکات مختلفی را مدنظر قرار داد و دید که این موضوع برای ما موثر خواهد بود یا خیر.
کل طرح انتقال آب از خلیج فارس شامل ۴ خط لوله است که خراسان جنوبی در مسیر خط لوله دوم قرار دارد و ارزش سرمایه گذاری این خط لوله هزار و ۵۵۰ کیلومتری، ۴۷ هزار میلیارد تومان است و ۱۸ ایستگاه پمپاژ دارد.
اولین نکته موجود این است که باید دید مصرف آب انتقالی به استان می‌تواند در کدام بخش‌ها باشد و کدام حوزه‌ها از جمله صنعت، معدن، کشاورزی و شرب از آن بهره‌مند خواهند شد؟
مسئله بعدی این است که آیا انتقال آب ضرورت دارد یا اینکه می‌توان از طرق دیگری کمبود آب را در خرسان جنوبی جبران کرد؟
برای پاسخ به این دو پرسش با اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور به گفتگو نشستیم.
طبق شنیده ها، اولویت با بخش صنعت و معدن است، زیرا باعث توسعه استان خواهد شد و در صورتی که نیاز باشد، برای مصرف شرب نیز از آب انتقال یافته استفاده خواهد شد.
اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور بیان کرد: آبی که به خراسان جنوبی خواهد رسید در کارخانه فولاد قاینات که در اختیار ایمیدرو است و در مناطق معدنی شهرستان طبس و سه شهر دیگر خراسان جنوبی صرف خواهد شد.
او گفت: در صورتی که مطالعات انجام شود و نیاز‌های مربوط به هر منطقه از خراسان جنوبی احصاء شود، در سایر مناطق نیز از آب انتقالی استفاده خواهد شد.
اسدی اظهار کرد: انتقال آب به خراسان جنوبی یکی از طرح‌هایی است که از طریق آن می‌توان بسیاری از معادن غیرفعال استان را فعال کرد و انقلابی بزرگ را در حوزه معادن به وجود آورد.
مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور عنوان کرد: در حال حاضر بخش زیادی از مطالعات طرح به طور کلی نهایی شده و مسیر اجرای پروژه نیز مشخص است.
دست یاری انتقال آب به سفره‌های زیرزمینی/ تکلیف شرب چه می‌شود؟
اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور با اشاره به اینکه انتقال آب می‌تواند به کمک بخش‌های دیگر نیز بیاید و آب مصرفی در سایر حوزه‌ها را تضمین کند، تصریح کرد: زمانی که آب به استان برسد، دیگر نیازی به استفاده از سفره‌های زیرزمینی نخواهد بود و این امر به پایداری آب در منطقه کمک می‌کند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا از آب انتقال یافته در بخش شرب هم استفاده می‌شود یا خیر، بیان کرد: تاکنون صحبتی در این خصوص نشده است و وزارت نیرو نیز چنین درخواستی را نداشته است.
اسدی عنوان کرد: در مطالعات صورت گرفته به این نکته هم پرداخته شده است که آب انتقال یافته در حوزه شرب نیز مصرف شود، اما باید درخواست‌ها داده شود.
مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور در خصوص شیرین کردن آب انتقالی گفت: تصفیه و شیرین سازی آب در مبدأ انجام می‌شود، زیرا اگر چنین نباشد، حجم لوله‌ها و شرایط انتقال تغییر می‌کند و سخت‌تر می‌شود.
او تصریح کرد: در خراسان جنوبی tds یا همان مواد محلول جامد در آب برابر هزار و ۲۰۰ است، اما این شاخص در آب انتقالی از دریا بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ است که سالم‌تر از آب شبکه مصرفی استان است.
از مسیر انتقال تا پول‌هایی که خرج می‌شود
پس از این موضوع باید به این نکته توجه داشت که از کدام مسیر قرار است آب به خراسان جنوبی برسد؛ شرایط آن قدر وخیم است که فرقی نمی‌کند از کجا آب می‌آید و فقط باید تأمین شود.
اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور گفت: انتقال آب از خلیج فارس و از مسیر استان هرمزگان به کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی انجام می‌شود که بخش‌های مختلف صنعتی و معدنی این مناطق از آب انتقال یافته بهره‌مند خواهند شد.
او تصریح کرد: کل اعتبار پیش بینی شده برای این طرح ۴۷ هزار میلیارد تومان است که در همه استان‌های تحت پوشش هزینه خواهد شد.
اسدی ادامه داد: برای امسال هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار در حوزه اجرا پیش بینی شده است که از این میزان، ۶۰۰ میلیارد تومان جذب شده است.
مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور با بیان اینکه یک پیمانکار در حال اجرای کار مطالعاتی برای اجرای کامل طرح انتقال آب است، عنوان کرد: در نواحی سنگان و مشهد نیز تا یک ماه آینده دو پیمانکار برای کار اجرایی وارد عمل خواهند شد.
در حال حاضر سالانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب پرت شده در بخش کشاورزی خراسان جنوبی داریم که می‌توان با مدیریت این میزان آب به هدر رفته، قسمتی از مشکلات حال حاضر در حوزه آب استان را برطرف کرد.
یکی دیگر از مسائلی که در این خصوص مطرح است، جبران کمبود آب با استفاده از پساب فاضلاب است و اگر بنا به تصفیه آب باشد، مطمئنا هزینه آن در خود استان کمتر از هزینه‌ای خواهد بود که در مبدأ خرج شود.
بیشتر بخوانید
فولاد قاینات یکی از کارخانه‌هایی است که در استان از این پروژه منتفع خواهد شد و حال این سوال وجود دارد که آیا با راه اندازی شبکه فاضلاب این شهر و استفاده از پساب، آب مصرفی کارخانه تأمین می‌شود یا حتما نیاز به انتقال آب از دریای عمان یا خلیج فارس است؟
برای پاسخ به این سوال، با امامی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی صحبت کردیم.
امامی گفت: در حال حاضر پیش بینی‌هایی از سوی شرکت آب و فاضلاب و شرکت ایمیدرو برای استفاده از پساب فاضلاب شهر قاین صورت گرفته است.
او افزود: پیش بینی انجام شده این است که سالانه ۵ میلیون متر مکعب از پساب فاضلاب شهر قاین به کارخانه فولاد قاینات اختصاص یابد.
امامی تصریح کرد: پساب فاضلاب به دلایل مختلفی نمی‌تواند به طور کامل پاسخگوی نیاز کارخانه فولاد با حجم بالای مصرف آب این کارخانه باشد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی در توضیح این دلایل گفت: یکی از این عوامل، توسعه کارخانه و زیرساخت هاست که هر چه توسعه کارخانه بیشتر باشد، به تبع مصرف آب آن نیز بالاتر می‌رود.
او ادامه داد: قرار است از طریق آب چاه، پساب فاضلاب و آب انتقالی از دریای عمان یا خلیج فارس، آب مورد نیاز کارخانه فولاد قاینات تأمین شود.
چندی پیش شنیده‌هایی مطرح شد مبنی بر اینکه پروژه انتقال آب به خراسان جنوبی به دست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان افتاده و متولی اجرای امر انتقال، این سازمان است؛ برای پیگیری مباحث مربوط به این طرح با جرجانی رئیس سازمان صمت استان تماس گرفتیم.
جرجانی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: صحبت‌هایی شده است مبنی بر اینکه پروژه انتقال آب به این سازمان واگذار شده است، اما چنین چیزی صحت ندارد.
او افزود: قسمتی از این پروژه به ایمیدرو واگذار شده که خود آن زیر نظر وزارت صمت فعالیت می‌کند، اما مربوط به سازمان استان نیست و به صورت کشوری انجام می‌شود.
جرجانی بیان کرد: چندین کارخانه در سطح کشور از جمله فولاد قاینات که در خراسان جنوبی قرار دارد، زیر نظر ایمیدرو هستند و به همین دلیل قسمتی از پروژه به این شرکت واگذار شده است.
اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور در خصوص اینکه چه زمانی عملیات اجرایی در خراسان جنوبی آغاز می‌شود اظهار کرد: تا اواخر مهر ماه یا اوایل آبان ماه امسال نقشه‌ها و مطالعات مربوطه تکمیل می‌شود و امیدواریم با مشخص شدن پیمانکار،از اواخر آبان ماه شاهد آغاز اجرای این پروژه در خراسان جنوبی باشیم.
او افزود: طبق پیش بینی ها، تا پایان دولت سیزدهم طرح انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های هدف انجام خواهد شد و صنایع و معادن استان‌ها از این آب بهره‌مند خواهند شد.
اسدی با اشاره به خط انتقال آب از دریای عمان نیز گفت: در حال حاضر این طرح در فاز مطالعات است و در صورتی که مقرون به صرفه باشد، از این طریق نیز آب به خراسان جنوبی خواهد رسید.
مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن کشور گفت: یک پروژه انتقال آب نیز به زابل و زاهدان در حال انجام است که در صورت احصای نیازها، می‌توان در شهرستان‌های جنوبی استان خراسان جنوبی نیز از این آب بهره گرفت.
همکاری وزارت نیرو و صمت یکی از جنبه‌های مثبتی است که در طرح انتقال آب وجود دارد که می‌تواند به افزایش سرعت انتقال آب کمک کند.
سری بزنیم به یکی از استان‌های مرکزی کشور تا از تجربه انتقال آب به این استان با خبر شویم.
سمنان یکی از استان‌هایی است که در تابستان هوای گرمی دارد و بارش آن در سرمای زمستان رخ می‌دهد؛ میانگین ۱۴۰ میلی متری بارش باران در این استان در سال باعث شده تا سمنان هم نیاز به انتقال آب داشته باشد.
برای پیگیری این امر با یکی از خبرنگاران این استان گفتگو کردیم؛ او می‌گوید ۲۰ سال است که منتظر انتقال آب از دریاچه خزر به سمنان هستیم، اما هنوز اقدامی انجام نشده است.
این خبرنگار سمنانی ادامه می‌دهد: علی رغم موافقت‌های صورت گرفته از سوی رئیس جمهور سابق و اردکانیان وزیر پیشین نیرو برای انتقال آب به سمنان، این استان هم همچنان منتظر رسیدن آب است.
او بیان می‌کند: استان مازندران که مبدأ انتقال آب به سمنان است با این طرح مخالفت می‌کند و نمی‌گذارد آب به سمنان برسد.
خبرنگار سمنان عنوان می‌کند: صنایع و بخش شرب استان نیاز به آب انتقال یافته از خزر دارند که امیدواریم با اتحاد نمایندگان استان سمنان در مجلس شورای اسلامی، اجرای این طرح آغاز شود و مردم سمنان هم از این نعمت برخوردار شوند.
این اوصاف نشان می‌دهد که نیاز به انتقال آب از دریا‌های مختلف به استان‌های کشور، نیازی است که باید از طریق مقامات کشوری پیگیری شود.
سنگ اندازی‌هایی که از سوی برخی مسئولین استانی و شهرستانی انجام می‌شود، می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند و امید مردم را ناامید کند.
داشتن برنامه جامع انتقال آب از سه دریا و دریاچه به استان‌های کم آب کشور، می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند و کمترین آن‌ها احیای صنایع، معادن و بخش کشاورزی است.
آب، حلقه اصلی توسعه/ محکم شدن زنجیر رشد منطقه با انتقال آب
با همه این حرف و حدیث‌ها باید منتظر باشیم و ببینیم که آیا در زمان مشخص شده، آب به خراسان جنوبی خواهد رسید یا خیر و در صورتی که مایه حیات به جان صنایع و معادن استان تزریق شود، تحولی عظیم در تولیدات صنعتی و معدنی رخ خواهد داد.
خراسان جنوبی، استانی است که در سال آبی ۹۹-۱۴۰۰ فقط ۶۶.۸ میلی متر باران در آن باریده است و این یعنی ذخایر آبی و سفره‌های آب زیرزمینی در شرایط بحرانی قرار دارند.
میانگین بارش در خراسان جنوبی ۱۱۹.۸ میلی متر است که این رقم نیز نمی‌تواند امیدی باشد برای لب‌های تشنه مردمان کویر.
وجود صنایعی چون فولاد در خراسان جنوبی باعث می شود تا لزوم مدیریت منابع آبی اهمیت بیشتری پیدا کند و نیاز به آب انتقالی از دریا بیش از پیش احساس شود.
افزایش تولیدات صنعتی و معدنی زیر سایه انتقال آب آن هم در استان مرزی خراسان جنوبی سبب می‌شود تا تجارت و صادرات مرزی جان تازه‌ای بگیرد و نام نگین شرق ایران دوباره در سطح کشور و حتی جهان بدرخشد.
نباید فراموش کرد که استفاده از تولیدات معدنی آن هم در استانی که ۴۸ نوع ماده معدنی شناخته شده دارد، می‌تواند توسعه هر چه بیشتر این منطقه را به دنبال داشته باشد و سر شاخه و حلقه اولیه این زنجیره، تأمین آب است.
علاوه بر این موضوع، کاهش استفاده از آب‌های زیرزمینی باعث خواهد شد تا سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی و شرب نیز از آب موجود در استان بهره بگیرند و تا حدودی مشکل کمبود آب برطرف شود.
در کنار رفع کمبود آب، سایر خطرات زیست محیطی از جمله فرونشست زمین نیز از بین خواهند رفت و می‌توان در این شرایط به پایداری محیط زیست و سفره‌های آب زیر زمینی نیز امیدوار بود.
گزارش از سید محمدعلی سجادی
انتهای پیام/ س