به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، یکی از صنایع دستی بسیار ارزشمند، ظریف و هنرمندانه زنجانی ها، ملیله است که جزو اصیل ترین صنایع دستی کشور محسوب می شود.
زنجان به عنوان نخستین خاستگاه ملیله با قدمتی چند هزار ساله همچنان نام خود را میان برترین های این هنر زیبا حفظ کرده است.
ملیله که در هزاره اول هجری قمری به عنوان هنر دستی بومی زنجان شناخته می شد در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان زنجانی به استان های تهران و اصفهان به مرور زمان ملیله کاری در این شهرها نیز رواج یافت.
رونق این هنر دستی از دوره سلجوقی آغاز و در دوره صفویه به اوج خود رسیده است.
آشنایی با هنر ملیله کاری
استادکار پس از ذوب شمش، آن را از قالب مخصوص عبور داده و مفتول‌هایی به قطر یک سانتی متر تهیه می‌کند که این مفتول‌ها نیز با عملیات دستی، به سیم‌های نقره‌ای با قطر یک میلیمتر تبدیل و آماده ملیله سازی می‌شود.
با نشاندن این سیم‌ها در قالب‌هایی که معمولا از تخته و موم ساخته می‌شود و با دادن طرح‌ها و اشکال متنوع به آن، تار‌های نقره‌ای در اثر حرارت و براده مس به هم متصل می‌شود و سپس به صورت انواع ظروف در می‌آید.
نقش‌های معمول ملیله‌کاری، بته جقه، ریزه جقه، برگ فرنگ، برگ، غنچه، پیچ، جفت پیچ، پیچک و سه چشمه نام دارند.
این مصنوعات دستی به حدی زیبا و ظریف است که امروزه زینت بخش موزه ها، مجموعه های هنری خصوصی و منازل افراد متمول در اقصی نقاط دنیا است.
تاریخچه ملیله در زنجان
قدمت ملیله در زنجان به بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ سال پیش می‌رسد.
شاهد این ادعا، ادواتی است که در نتیجه کشف مردان نمکی در معدن چهره آباد به دست آمده که برخی از آن ادوات چوبی، شکل و فرم‌هایی دارند که امروز نیز همان اشکال در صنعت ملیله کاری در زنجان کاربرد دارد.
دوره صفویه اوج فعالیت هنرمندان ملیله کار در زنجان بوده و پس از آن در دوره قاجاریه و پهلوی ادامه داشته و به زمان کنونی رسیده است.
آقای لطفی رضایی یکی از هنرمندان ملیله کار زنجانی در گفتگو باخبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان خود را اینگونه معرفی کرد: در سال ۱۳۴۶ در محله صفای شهر زنجان متولد شدم و از همان دوران کودکی به کار‌هایی که دقت بالایی را می طلبیدند علاقه خاصی داشتم و همیشه با وسواس و دقت کارم را انجام می‌دادم.
او افزود: سال ۱۳۶۷ برحسب علاقه ای که به یاد گرفتن هنر ملیله داشتم آموزش های مقدماتی را زیر نظر اساتید اداره صنایع دستی زنجان فراگرفته و سپس نزد استاد منصور کاظمیان و استاد کریم برات ابطحی کار با ملیله را به صورت حرفه‌ای پیش گرفتم.
پس از گذشت یکسال به عنوان تولید کننده مصنوعات ملیله به صورت حرفه‌ای وارد بازار کار شدم.
۳۰ سال فعالیت، شرکت در نمایشگاه‌های متعدد داخلی و خارجی، دریافت تقدیرنامه‌های متعدد از سفارتخانه‌ها و نمایشگاه‌های مختلف و ابداع طرح‌های جدید و دریافت نشان اصالت ملی و نشان جهانی مرغوبیت اثر از یونسکو بخشی از کارنامه این هنرمند صنعتگر است.
خدایی فرد معاون صایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان بااشاره به تعداد فعالان صنعت ملیله کاری در زنجان گفت: در حال حاضر ۶۰۰ کارگاه ملیله سازی با اشتغالزایی برای ۲۵۰ نفر در استان زنجان فعال است.
او افزود: در سال ۱۳۹۷ شهر زنجان به عنوان شهر ملی ملیله ثبت شد و از همان زمان معاونت میراث فرهنگی زنجان برای تهیه مستندات و پرونده ثبت جهانی ملیله اقدام کرد که این مهم بهمن ماه سال ۱۳۹۸ نتیجه داده و زنجان به عنوان شهر جهانی ملیله به ثبت رسید، اما متأسفانه این اتفاق همزمان شد با شیوع ویروس کرونا که بسیاری از برنامه های ما را تحت تأثیر قرار داد.
خدایی فرد ادامه داد: اداره کل میراث فرهنگی و معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی اقداماتی از جمله تدوین کتاب مرجع ملیله دو زبانه که به کمک صنعتگران و هنرمندان استان زنجان به سرانجام رسیده و یک فیلم از مراحل تولید ملیله تهیه و تدوین شده است.
او آموزش رشته مینای ملیله را یکی دیگر از اقدامات معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی زنجان اعلام کرد و گفت: این رشته که در گذشته های نه چندان دور در زنجان فعال بوده در حال حاضر منسوخ شده است بنابراین برآن شدیم تا رشته مینای ملیله را به ۱۶نفر از صنعتگران تراز اول استان زنجان آموزش دهیم تا به نوعی بتوانیم این رشته را باز زنده سازی کرده باشیم.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان ادامه داد:بخشی از خانه تاریخی حکیمیان را به عنوان دبیرخانه شهر جهانی ملیله در نظر گرفته ایم و در حال حاضر مرمت آن به پایان رسیده و در دست بهره برداری است.
خدایی فرد در خصوص کسب افتخارات رشته ملیله در زنجان گفت: ۲۵ نشان ملی مرغوبیت کالای ملیله داریم که پنج مورد از آن‌ها دارای نشان بین المللی کیفیت هستند و ۳ اثر نیز موفق به کسب گواهی اثر فاخر شده اند.
او افزایش بی رویه قیمت مواد اولیه در حوزه صنایع دستی را از مشکلات بزرگ صنعتگران زنجانی برشمرد و افزود: این مهم تأثیر بسزایی در کاهش میزان تولید داشته است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان زنجان مقصد مهم صادراتی ملیله زنجان در داخل کشور را استان تهران خواند و ادامه داد: در خارج از کشور نیز ملیله زنجان عمدتا به کشورهای حاشیه خلیج فارس، ژاپن و استرالیا صادر می شود.
گزارش از شیرین محمودی
انتهای پیام/م