قطب‌های علمی مرجعیت لازم را برای توسعه کشور ندارند/ ایجاد محیطی پویا در میان جامعه دانشگاهی؛ از وظایف قطب‌های علمی

محمد صادق بیجندی معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به سوال "وضعیت قطب‌های علمی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ " اظهار کرد: قطب علمی یا همان (Centre of Excellence) ساختاری است فرا دانشگاهی که می‌تواند در تحقق اهداف مورد نظر در تمامی حوزه‌های علوم نقش ایفا کند.

او افزود: این ساختار‌ها غالبا در دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و پژوهشی برجسته مستقر هستند و بر اساس اهداف و برنامه‌های کشور‌ها به عنوان پیشران، اتاق فکر و بازوی مشورتی مرجع عمل می‌کنند. به عبارت ساده‌تر قطب‌های علمی از مهمترین ظرفیت‌هایی است که می‌توانند در تحقق برنامه‌های آینده، رفع چالش‌ها و مشکلات کشور‌ها ایفای نقش مهمی داشته باشند.
بیجندی ادامه داد: تا جایی که اطلاع دارم این کار ارزشمند و بسیار زیر بنایی در ایران از سال ۷۶ در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به صورت نظام‌مند و جدی و مبتنی بر وظایف و ماهیت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها در دستور کار قرار گرفت و از سال ۷۹ وارد فاز اجرایی و عملیاتی در مجموعه‌های منتخب شد.

او با بیان اینکه فعالیت قطب‌های علمی در کشور را می‌شود در ادوار گذشته به چند دوره تقسیم کرد، افزود: ابتدا قطب‌های ایجاد شده بیشتر تلاششان معطوف به فرهنگ سازی، شکل گیری و رسمیت بخشی شد. در ادامه قطب‌های علمی ایجاد شده تلاش کردند به سمت تخصصی و حرفه ای‌تر شدن حرکت کرده و فعالیت‌های خود را ارتقا بخشند.

بیندی گفت: در ادامه قطب‌ها تمام تلاششان را به رشد کیفی و هدفمند شدن معطوف داشتند و سعی کردند از کمیت‌ها فاصله بگیرند و معطوف به اثر گذاری و نتیجه بخشی حرکت کنند. اما چقدر توانسته اند به این اهداف دست پیدا کنند، جای بحث و نقد جدی دارد.

قطب‌های علمی وظیفه ایجاد محیطی پویا را برای پژوهشگران دارند

معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در خصوص وضعیت قطب‌های علمی در کشور اظهار کرد: بر اساس اهداف و برنامه‌های تعریف شده برای این مراکز، قطب‌ها موظفند محیطی پویا، پر نشاط، خلاق و مسئله محور برای پژوهشگران و اساتید به ویژه اساتید و پژوهشگران جوان و با انگیزه ایجاد کنند؛ بنابراین قطب‌ها لازم است تقویت کار گروهی، هم افزایی درون و برون سیستمی، برنامه محوری و هدف محوری را برای رفع چالش‌ها و مشکلات کشور ترویج کنند.

او اضافه کرد: بر اساس ضوابط و مقررات، قطب‌ها فرا دانشگاهی و فرا پژوهشگاهی و گرفتار چارچوب‌های سخت اداری دستگاه نیستند و فقط با یک هماهنگی ساده و بدون اینکه درگیر تشکیلات اضافی باشند اختیار دارند و می‌توانند تفاهم نامه و قرار داد‌های پژوهشی امضا کنند.

بیجندی یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد قطب‌های علمی را عدم وابستگی صرف به هسته علمی قطب‌های علمی دانست و اظهار کرد: قطب‌ها همکاران وابسته دارند یعنی فعالیت قطب محدود به هسته علمی خود قطب نیست، که بار علمی صرفا بر دوش هسته باشد بلکه این امکان وجود دارد که از توانمند‌های علمی و پژوهشی سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها بهره‌مند شوند.

چالش‌های قطب علمی در کشور

معاون آموزش و کارآفرینی جهاد دانشگاهی در خصوص چالش‌های قطب‌های علمی در کشور اظهار کرد: اصولا برای تبیین دقیق موضوع لازم است از دو منظر به این مهم نگاه کرد یک نگاه حاکمیتی و حمایتی و دو نگاه اجرایی و نظارتی است. شواهد حاکی از ان است که از هر دو منظر با شاخص‌های مربوط خوب عمل نشده است و فاصله جدی با آنچه می‌خواست باشد با آنچه هست، هستیم.. یعنی نه سیستم به وظایف حاکمیتی و حمایتی خود عمل کرده است و نه مجریان و ناظران به درستی به وظایف خود عمل کرده اند. هر کدام عدم موفقیت و کارایی را متوجه طرف مقابل می‌دانند.

او اضافه کرد: به نظر اینجانب اگر قطب‌های علمی درست حمایت، هدایت و نظارت می‌شدند عملکرد بسیار مطلوبی می‌داشتند و کشور با بسیاری از چالش‌ها و مشکلات امروز مواجه نبود. متاسفانه باید این حقیقت تلخ را بپذیریم که در حال حاضر قطب‌های علمی در کشور مرجعیت لازم در تصمیم سازی ها، تصمیم گیری‌ها و جهت دهی به برنامه‌های توسعه‌ای کشور را ندارند. مثال خیلی مشخص و بارز آن در بحث تدوین سند برنامه هفتم توسعه کشور است.

بیجندی تاکید کرد: کدام قطب علمی کشور می‌تواند ادعا کند مورد مشورت یا مرجعیت سازمان‌های تصمیم گیرنده و تصمیم ساز کشور است و محوریت تنظیم یک بخش از برنامه بر عهده آنان گذاشته شده است ویا حتی مورد مشورت واقع شده است.

معاون آموزش و کارآفرین جهاد دانشگاهی در انتها به اهم چالش‌ها و مشکلات قطب‌های علمی پرداخت و اظهار کرد: عدم نظارت جدی بر کار قطب‌های علمی کشور، عدم تحقق نگاه حمایتی از سوی حاکمیت، انجام کار‌های موازی در برخی حوزه‌ها و تداخل کاری، عدم توجه به ظرفیت‌ها و فرصت ها، عدم توجه لازم به هم افزایی، بحران کیفیت در عملکرد‌ها و خروجی ها، عدم اعتماد لازم از سوی جامعه و صنعت، غیر هدفمند حرکت کردن، توجه بیش از پیش به کمیت بجای کیفیت و اثر بخشی اقدامات و طرح‌ها و موضوعاتی از این دست، مسائل و چالش‌های مهمی هستند که قطب‌های علمی بشدت درگیر آن هستند و عملکرد، نقش و جایگاه آن‌ها را تحت الشعاع قرارداده است.

او گفت: با توجه به این که قرار است در دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پژوهشکده‌ها و سایر موسسات آموزش عالی تمامی فعالیت‌ها ماموریت گرا شوند، به نظر می‌رسد فرصت خوبی است تا از این ظرفیت برای هدفمند، برنامه محور و اثر بخش شدن قطب‌ها علمی در کشور استفاده شود.

انتهای پیام/