عوامل اجتماعی و خانواده دو مسئله مهم در بررسی اعتیاد هستند و نیازمند مبارزه همگانی و داوطلبانه تمامی ارگان‌های مربوطه با این پدیده شوم اجتماعی هستند.
اجتماعی سازی و جلب مشارکت مردمی یکی از مهمترین راهکار‌های مقابله با توزیع و مصرف مواد مخدر است که می‌تواند جامعه را در برابر پدیده خانمان سوز اعتیاد واکسینه کند.
سعید صفاتیان پژوهشگر و تحلیلگر اعتیاد، در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با دلایل گرایش جوانان و نوجوانان به موادمخدر اظهار کرد: علل شخصی، خانوادگی و اجتماعی از جمله دلایل رجوع و گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف موادمخدر در جامعه امروزی است، افسردگی و بیماری‌های جسمی و اضطراب که به شخصیت فرد بر می‌گردند نیز در زیر مجموعه علت‌های شخصی قرار می‌گیرند و زمینه ساز گرایش فرد به اعتیاد هستند.
وراثت و ژنتیک نیز در ابتلای شخص به اعتیاد موثر است
وی افزود: وراثت و ژنتیک یکی از عوامل موثر در گرایش جوانان به مواد مخدر است که به تازگی محققان به آن دست یافته اند و در حال حاضر مطالعات بسیاری روی کروموزوم‌های افراد مختلف صورت گرفته و احتمال می‌دهند همان طور که بیماری دیابت و یا فشارخون بدون خواست فرد به او به ارث می‌رسد، اعتیاد هم می‌تواند به واسطه وراثت به او منتقل شود.
رفتارهای افراطی خانواده‌ها سبب لغزش فرزندانشان به سمت اعتیاد میشود
صفاتیان درباره عملکرد ضعیف خانواده به عنوان یکی از عوامل گرایش جوانان به مواد مخدر بیان کرد: خانواده‌های از هم پاشیده و با سابقه طلاق و کنترل افراطی رفت و آمد و عملکرد نوجوانان توسط خانواده‌ها و بی تفاوت بودن پدر و مادر در امر تربیت و تعامل فرزندان با گروه همسالان نیز در گرایش فرزندان به مواد مخدر موثر هستند.
بیش از ۱۲ میلیون خانواده درگیر پدیده شوم اعتیاد هستند
وی تاکید کرد: خانواده‌هایی که در آنها مواد مخدر به طور آشکار مصرف میشود، آمار زیادی از مبتلایان به اعتیاد را تشکیل می‌دهند و در دسته دلایل خانوادگی قرار خواهند گرفت.
ناامیدی بستری برای مصرف مواد مخدر
صفاتیان گفت: معضلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و یا سیاسی در حوزه کلان می‌تواند در گرایش و کشیده شدن جوانان به اعتیاد موثر باشد، به طوری که بر اساس برخی مطالعات حس ناامیدی یکی از عوامل اساسی در گرایش افراد به اعتیاد محسوب میشود، برای مثال برخی از افراد با اتمام تحصیلات دانشگاهی خود با بیکاری پس از آن مواجه می‌شوند و در کنار آن نیز شرایط برای ازدواج آنها مهیا نیست و در نهایت فرد احساس سرخوردگی خواهد کرد که همین حس در برخی از مواقع سرمنشأ گرایش فرد به اعتیاد خواهد بود.
این پژوهشگر و تحلیلگر اعتیاد در خصوص پایین بودن قیمت مواد مخدر به عنوان یکی از دلایل عمده گرایش جوانان به مواد مخدر یادآور شد: با پایین بودن قیمت مواد مخدر و دسترسی آسان طبعا تعداد جامعه آماری مصرف مواد مخدر بالا می‌رود و گرایش جوانان و نوجوانان به اعتیاد بیشتر میشود.
تغییر الگو عاملی برای کاهش سن مصرف مواد مخدر در ایران
وی عنوان کرد: الگوی مصرف موادمخدر در ایران تغییر یافته و این موضوع محدود به جامعه ما نیست. در ۲۵ سال گذشته هروئین و تریاک جزء مواد غالب در دنیا بودند که سن مصرف این نوع مواد از بالای ۲۲ سال شروع می‌شد، اما با ظهور مواد روانگردان مثل شیشه و گل در بازار مصرفی، اکثر نوجوانان و جوانان به این نوع مواد جذب شده و جزو مصرف کنندگان آنها قرار گرفتند.
جامعه نابسامان ایران حکم فرصتی برای قاچاقچیان مواد مخدر را دارد
صفاتیان توضیح داد: نابسامانی جامعه و نیز تقاضای بالای مواد مخدر از سوی جوانان سبب شده تا راه‌های کسب درآمد قاچاقچیان مواد مخدر گسترش یابد و دسترسی به مواد مخدر آسان شود.
تبلیغات در حوزه فروش مواد مخدر از طریق فضای مجازی گسترش پیدا کرده است
این پژوهشگر و تحلیلگر اعتیاد در خصوص راه یافتن مواد مخدر به فضای مجازی گفت: به رغم اینکه نیروی انتظامی از طریق سیستم قضایی توانسته در هر سال صد‌ها سایت فروش و توزیع مواد مخدر را ببندد، اما باز خواهیم دید که موضوع اعتیاد قابل کنترل نخواهد بود.
کشور افغانستان یکی از ۳ قطب بزرگ تولید تریاک
وی افزود: مسائل اقتصادی و مشکلات دولت در حوزه‌ی مبارزه با مواد مخدر از عوامل گسترش سایت‌های فروش مواد مخدر است. با توجه به اینکه کشور ما سالیانه بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ تن کشفیات مواد مخدر دارد، اما باید توجه کرد که میزان تولید مواد مخدر در کشورافغانستان چه قدر است.
تغییر نگاه اشتباه وزارت بهداشت
صفاتیان بیان کرد: متاسفانه ما نگاهمان را در حوزه مبارزه با مواد مخدر نسبت به کشور‌های دیگر تغییر داده ایم، یکی از مشکلات ستاد مبارزه با مواد مخدر تغییرنگاه است، باید به نکته‌ای مهم توجه کرد که هیچ معتادی به دلیل نبود مواد مخدر به مرکز ترک اعتیاد مراجعه نخواهد کرد و یا به علت نبود مواد مخدر قصد ترک اعتیاد را نخواهد داشت، این به این معنی است که مواد مخدر در کشور قابل دسترسی است.
نگاه امنیتی و قضایی به مسئله اعتیاد در دنیا از بین رفته است
وی یادآور شد: متاسفانه مدیران در سطح کلان نگاه امنیتی و نگاه انتظامی داشته اند و هیچ کدام از دبیران کل ستاد مبارزه با مواد مخدر نگاه اجتماعی و پیشگیری و یا پزشکی را نسبت به موضوع اعتیاد و گرایش به مواد مخدر لحاظ نکرده اند که در بسیاری از کشور‌ها راه‌های انتظامی و نگاه امنیتی منسوخ شده و از طریق برنامه پیشگیری و کاهش تقاضا دسترسی به مواد مخدر را سخت کرده اند.
در امر تبلیغات و آگاه سازی خطرات مواد مخدر ضعیف عمل شده است
صادقیان در رابطه با عملکرد ضعیف رسانه‌ها به عنوان متولیان فرهنگی توضیح داد: شرایط امروز از لحاظ برنامه‌های پیشگیری نسبت به ده سال گذشته تغییر بسیار خوبی داشته است، اما نکته‌ای که باید به آن توجه شود، این است که سطح کیفیت تبلیغات مرتبط با مبارزه با مواد مخدر پایین بوده و تنوع تبلیغات برای موضوعات بی ارزش، بالاست و تبلیغ درخور توجهی که آگاه سازی از خطرات و آسیب‌ها و پیشگیری از این معضل باشد صورت نگرفته است.
نیاز جامعه به پیگیری دولت در مبارزه با مواد مخدر در سطح کلان
این پژوهشگر و تحلیلگر حوزه اعتیاد تاکید کرد: در ستاد مبارزه با مواد مخدر دولت یازدهم و دوازدهم کمترین جلسات رسمی را برگزار کرده اند که مصوباتش نیز از پایین‌ترین میزان تاثیرگذاری برخوردار است، اعتیاد و مبارزه با مواد مخدر باید در سطح کلان پیگیری و درمان شود.
نیروی انتظامی در مبارزه با مواد مخدر حذف شدنی نیست
صفاتیان عنوان کرد: نیروی انتظامی در داخل شهر‌ها و برنامه‌های پیشگیری نباید دخالتی داشته باشد، چون این مسائل مربوط به سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، صداوسیما، وزارت ارشاد و آموزش و پرورش که یکی از ضعیف‌ترین ارگان‌ها در حوزه با مبارزه با مواد مخدر است میشود.
غلفت آموزش و پرورش نسبت به وظایفش در آگاه سازی دانش آموزان
وی در ادامه با تاکید بر عملکرد ضعیف وزارت آموزش و پرورش گفت: آگاه سازی نسبت به خطرات و آسیب‌های گرایش و اعتیاد به مواد مخدر در برنامه‌های آموزش و پرورش جایی ندارد و عملا پرورش در وزارت ما گم شده است.
آگاه سازی جوانان درباره تهدیدات مواد مخدر باید در اولویت قرار گیرد
صفاتیان درخصوص راه‌های پیشگیری و مبارزه با پدیده شوم اعتیاد یادآور شد: مهمترین نکته‌ای که در بحث پیشگیری از اعتیاد مطرح میشود آگاه سازی و اطلاع رسانی مردم خواهد بود که این مسئله وظیفه دولت است.
بودجه مبارزه با مواد مخدر به سمت مقابله و نگاه نظامی رفته است
وی درباره بودجه تخصیص یافته توسط دولت برای مبارزه با مواد مخدر اظهار کرد: بودجه مبارزه با موادمخدر در ایران نسبت به سایر کشور‌ها که در این حوزه موفق هستند، بودجه کمی است. اما هر سال، نسبت به سایر لوایحی که وارد کشور میشود و نیز در سنوات گذشته شاهد رشد بودجه بودیم. بودجه مبارزه با مواد مخدر متاسفانه در حوزه‌های پیشگیری و درمان به صورت بدی هزینه میشود و موضوعات کلان در حوزه‌های برنامه ریزی دیده نخواهد شد.
جدید‌ترین آمار در دست به ۴ سال گذشته برمی گردد
صفاتیان در رابطه با آمار معتادان زن و مرد و رده سنی هر یک از این جنسیت‌ها بیان کرد: ۹۰ درصد معتادان مرد و ۱۰ درصد زن هستند، بالاترین میزان سنی ۲۱ تا ۳۰ سال است که این ارقام به ۴ سال گذشته برمی گردد.
لزوم آموزش مهارت نه گفتن به فرزندان در مقابله با آسیب‌های اجتماعی
وی درباره ضرورت آموزش مهارت نه گفتن به فرزندان گفت: مهارت‌های زندگی ۱۲ موضوع مختلف را بررسی می‌کند که یکی از این مهارت ها، توانمندی "نه" گفتن است که متاسفانه جوانان و نوجوانان ما در این زمینه ضعیف هستند و این مهارت و توانمندی جز با آموزش و یادگیری به وجود نخواهد آمد.
روند اجرای برنامه‌های کاهش اعتیاد در سال‌های ۸۱ تا ۹۳
صفاتیان در خصوص برنامه‌های دولت برای جلوگیری از گرایش مجدد افرادی که موفق به ترک اعتیاد شده اند توضیح داد: حدود ۹۰ درصد معتادان در طول یکسال بعد از گذشت ترک اعتیاد متاسفانه به مصرف مواد مخدر بازگشت دارند، برای رفع معضل و کاهش این عدد باید برنامه‌های ریکاوری و بهبودی را افزایش داد، در دنیا برنامه‌ای به نام کاهش آسیب به وجود آمده که این برنامه دارای روندی طولانی برای حوزه درمان اعتیاد است و با خدمات اجتماعی، کار‌های روانشناسی و حمایت‌های اجتماعی فرد زیر چتر درمان قرار می‌گیرد و درمانش پیگیری خواهد شد.
اجرایی نشدن درست قوانین مرتبط با مواد مخدر یکی از موانع مبارزه با اعتیاد
این پژوهشگر و تحلیلگر اعتیاد در رابطه با قابلیت های اجرایی قوانین کشور در مورد مصرف، توزیع و پخش مواد مخدر گفت: قوانین کشور ما از قابلیت اجرایی بالایی برخوردار هستند و جای بحث ندارد. اجرای قوانین با نقص مواجه شده است و طی سال‌های اخیر سطح عملکرد وزارت بهداشت پایین بوده است.
صفاتیان تاکید کرد: به واسطه ماده ۱۵ مبارزه با مواد مخدر ۸ مدل مرکز و الگوی درمان در کشور تعریف شده است، اما زمانی که عملکرد وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر زیر ذربین قرار می‌گیرد، از ۸ الگو فقط دو تا سه مورد برای این دو متولی مهم و تاثیرگذار ارزش دارد.
عدم وجود آموزش‌های تکمیلی از ضعف‌های وزارت بهداشت
وی در خصوص به روز بودن کارشناسان مراکز ترک اعتیاد یادآور شد: در رابطه با سطح آموزش پزشکان که مسئول این امر در وزارت بهداشت است باید گفت که خوب عمل کرده اند، اما متاسفانه آموزش‌های تکمیلی در چند سال اخیر از سوی وزارت بهداشت صورت نگرفته است و از مراکز ترک اعتیاد در کشور ۹ هزار مرکز درمان با تنوع‌های خاص روبرو بوده است و تقریبا هزار کمپ در کشور داریم که طبق آمار حدود ۹۵ درصد آنها خصوصی و کمتر از ۵ درصد دولتی هستند.
نحوه عملکرد سازمان بهزیستی در امر مبارزه با اعتیاد
وی در انتقاد به عملکرد ضعیف آموزش و پرورش کشور نسبت به آگاه سازی دانش آموزان عنوان کرد: نوع آموزش در سطوح مختلف متفاوت است، میزان اطلاعاتی که باید به دانش آموزن در رده‌های مختلف سنی و تحصیلی داده شود نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود چنانچه در دنیا در مقاطع قبل از ورود به دبستان در رابطه با خطرات و آسیب‌های گرایش به مواد مخدر و ابتلا به اعتیاد صحبت می‌کنند.
کتب درسی مدارس فاقد محتوای آگاه سازی نسبت به آسیب‌های مواد مخدر
صفاتیان در ادامه بیان کرد: می‌توانیم بخشی از محتوای آموزشی کتب درسی را به این موضوعات اختصاص دهیم تا آگاه سازی از خطرات و آسیب‌های اعتیاد از سنین پایین به فرزندان مان آموزش داده شود.
وارد شدن هزینه ۱۰ میلیارد دلاری به کشور در پی وقوع آسیب‌های مواد مخدر
وی افزود: اگر کشوری در سطوح مختلف تحصیلی دبستان، دبیرستان و دانشگاه برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر هزینه کند در آینده می‌تواند ۱۰ واحد پولی را نسبت به تاثیر عوارضی که مواد مخدر در بزرگسالی افراد دارد پس انداز کند.
امید به انتخاب رئیس جمهور اصلح
صفاتیان در پایان تاکید کرد: رئیس جمهور آینده باید معضلات اجتماعی را مهم بداند و برنامه جدی برای این امر داشته باشد، نگاه کلان به حوزه مواد مخدر ما را بیشتر از گذشته در مبارزه با مواد مخدر موفق خواهد کرد، در حیطه ریاست ستاد مبارزه با مواد مخدر که یکی از وظایف اصلی رئیس جمهور در حوزه اعتیاد و مواد مخدر است باید به نحو احسن عمل کند و نیز با انتخاب مدیران اصلح در امور اجتماعی سبب شود وضعیت سالمی در حوزه اعتیاد داشته باشیم.
انتهای پیام/