مجید حسن قمی نایب رئیس انجمن تغذیه ایران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، در مورد دستگاه‌های سنجش ترکیب بدن که به بادی آنالایزر معروف هستند، اظهار کرد: دستگاه‌های سنجش بدن که به بادی آنالایزر یا بادی کامپوزیشن آنالایزر معروف هستند، با استفاده از روش‌های پیشرفته مهندسی پزشکی، وضعیت سلامت بدن فرد را در کمترین زمان و بدون قرار گرفتن در معرض تشعشع تجزیه و تحلیل می‌کنند.
او افزود: بر خلاف وزن یا نمایه توده بدن (BMI)، دستگاه‌های آنالیز ترکیبات بدن، اطلاعات کاملی در خصوص مواردی مانند میزان چربی، پروتئین، مواد معدنی و محتوای آب بدن در اختیار کادر درمان قرار می‌دهند. در نتیجه با استفاده از اطلاعات ارائه شده دستگاه، به راحتی می‌توان متوجه شد که فرد در کدام یک از دسته‌های کم وزن، وزن طبیعی، اضافه وزن یا چاقی قرار دارد.
معنا مفاهیم بادی کامپوزیشن، وزن و BMI
او گفت: برای تشخیص وضعیت سلامت فرد از لحاظ وزن، به هر سه مفهوم بادی کامپوزیشن (ترکیب بدن)، وزن و BMI نیاز است. گرچه این سه مفهوم در نگاه اول مشابه و یکسان به نظر می‌رسند اما با یکدیگر متفاوت هستند.
به گفته این متخصص وزن، یکی از ساده‌ترین شاخص‌های اندازه گیری وضعیت سلامتی بدن به شمار می‌آید. چرا که به سادگی و با یک ترازو قابل اندازه گیری است اما اطلاعات دقیقی برای تعیین وضعیت سلامتی بدن به ما نخواهد داد.
حسن قمی ادامه داد: باید دانست که وزن نمایش داده شده توسط ترازو، تحت تاثیر موارد مختلفی از جمله؛ چرخه قاعدگی، مصرف غذا، استفاده از سرویس بهداشتی و یا حتی یبوست قرار می‌گیرد، بنابراین وزن کردن هر روزه به همین دلایل اصلا توصیه نمی‌شود زیرا نمی‌توان فقط از یک عدد، نتیجه گرفت که سلامت فرد در چه وضعیتی قرار دارد.
نایب رئیس انجمن تغذیه ایران تصریح کرد: نمایه توده بدن BMI یکی دیگر از شاخص‌هایی است که کمی بهتر از شاخص وزن عمل می‌کند، اما همچنان کامل نیست. با استفاده از این شاخص می‌توان طبیعی بودن یا نبودن تناسب قد و وزن فرد را بررسی کرد اما با استفاده از این شاخص هم نمی‌توان توزیع چربی بدن و میزان چربی‌های احشایی (دور معده، روده و اندام‌های داخلی) و چربی زیر پوستی را اندازه گیری کرد.
او افزود: بررسی ترکیب بدنی یا بادی کامپوزیشن با استفاده از روش‌های مختلفی ترکیب بدنی را اندازه گیری می‌کنند که هرکدام مزایا و معایب منحصر به خود را دارد. مزیت اصلی استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل بدن به جای وزن یا BMI این است که می‌توان درصد چربی و چگونگی توزیع چربی بدن را اندازه گیری کرد که هر دو با هم از جمله دلایل اصلی بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌آیند.
حسن قمی بیان کرد: برخی از روش‌های تجزیه و تحلیل ترکیب بدن به همان اندازه روش‌های اندازه گیری وزن بدن و BMI ساده هستند اما به تازگی دستگاه‌های پیشرفته تری به بازار آمده اند که با روش‌های دقیق تری ترکیب بدنی فرد را تجزیه و تحلیل می‌کنند و حتی می‌توانند منحنی چارت رشد و وضعیت بدنی بچه‌های ۳ سال را در اختیار کادر درمان قرار دهند. به این ترتیب می‌توان مشکلاتی از قبیل سوء تغذیه ، بازماندگی از رشد قدی نسبت به گروه سنی و جنسی و حتی میزان املاح و پروتئین موجود در بدن را برای گروه‌های سنی و جنسی خاص قبل از بلوغ شنایی کرد.
انواع چربی های مختلف بدن
نایب رئیس انجمن تغذیه ایران گفت: در بین ترکیبات تشکیل دهنده بدن، چربی معمولا به عنوان یکی از ترکیبات مضر در نظر گرفته می‌شود. در حالی چربی‌های موجود در بدن به چربی‌های ضروری و غیر ضروری تقسیم می‌شوند که مقادیر مشخصی از چربی در بدن هر فرد بر اساس جنسیت، سن، نوع ورزش مورد علاقه و مواردی از این دست باید در نظر گرفته شود.
او ادامه داد: در یک رژیم درمانی صحیح، متخصصان تغذیه مراقب هستند که این میزان چربی برای فرد مراجعه کننده حفظ شود. با استفاده از این اطلاعات دقیق، به راحتی می‌توان متوجه شد که شما در کدام یک از گروه‌های کم وزن، وزن طبیعی، چاق قرار می‌گیرید. زمانی که فرد از یکی از انواع دستگاه آنالیز ترکیبات بدن استفاده می‌کند، اطلاعات کاملی در خصوص موارد زیر دریافت خواهد کرد.
حسن قمی افزود: میزان وزن و درصد چربی موجود در بدن به این عوامل بستگی دارد. میزان چربی موجود در هر یک از بافت‌های بدن به صورت مجزا، چگونگی توزیع چربی در بدن (چاقی نوع سیب یا مردانه و چاقی نوع گلابی یا زنانه)، تاثیر هریک از چربی‌ها در شکل گیری انواع بیماری هستند.
نایب رئیس انجمن تغذیه ایران گفت: چربی ضروری کنار برخی از اندام‌ها مانند قلب، ریه ها، کبد، طحال، کلیه ها، روده ها، عضلات و نواحی غنی از چربی مانند مغز و ستون فقرات وجود دارند. در بانوان میزان چربی ضروری نسبت به آقایان بیشتر است. این چربی اضافی ضروری در تنظیم هورمون و بارداری و فرمدهی قسمت‌های خاص بدن مانند پستان‌ها، لگن و باسن نقش دارد.
این متخصص افزود: به منظور اطمینان از حفظ ذخایر چربی ضروری، توصیه می‌شود که مردان حدود ۳درصد و زنان باید حدود ۱۲درصد چربی بدن را حفظ کنند. مثلا در بانوان خیلی لاغری یا ورزشکاری که به دلیل استفاده از رژیم‌های غیر اصولی میزان چربی ضروری بدن آن‌ها به کمتر از ۱۲ درصد چربی ضروری می‌رسد، ممکن است اختلالاتی در چرخه قاعدگی (قطع قاعدگی) مشاهده شود که می‌تواند به سایر مشکلات سلامتی مانند از دست رفتن بافت فعال بدن، مواد معدنی استخوان و افزایش استرس منجر شود.
چربی غیرضروری یا ذخیره‌ای
او گفت: چربی غیرضروری یا ذخیره ای، به چربی گفته می‌شود که فرد اضافه بر مقدار چربی ضروری و در اثر مصرف بیش از نیاز غذا‌ها و تنقلات و شیرینی‌جات در بدن خود انباشته کرده است و این چربی خطرناک نخواهد بود، مگرآنکه مقدار آن بیش از حد معمول و استاندارد شود. محل ذخیره سازی این نوع چربی معمولا در بافت‌های اطراف شکم مردان و ناحیه لگن و باسن زنان است. مردان و زنان سالم علاوه بر ذخایر چربی ضروری، مقدار به ترتیب حدود ۱۲ و ۱۵ درصد چربی دارند.
سطح طبیعی و غیر طبیعی چربی بدن به چه میزان است؟
حسن قمی بیان کرد: به طور کلی، استاندارد‌های قابل قبول چربی برای مردان و زنان به ترتیب ۲۰ و ۳۰ درصد است. این بدان معناست که مردانی که به ترتیب بیش از ۲۰ و ۳۰ درصد از وزن بدن خود چربی دارند در مقایسه با افرادی که درصد چربی کمتری در بدن دارند، در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، فشارخون، مشکلات اسکلتی، پا درد و کمر درد، یائسگی زودرس، اختلالات قاعدگی، تخمدان پلی کیستیک و سایر بیماری‌های مرتبط هستند.
اهمیت نحوه توزیع چربی در بدن
او گفت: همانطور که درصد کل چربی بدن مهم است، نحوه توزیع آن نیز در شدت بیماری تاثیرگذار است. افرادی که چربی بیشتری در اطراف شکم خود دارند، (چاقی نوع سیب) بیشتر از افرادی که چربی را در لگن، باسن یا ران خود حمل می‌کنند (چاقی گلابی شکل) در معرض خطر بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت هستند. یا در بانوانی که تجمع چربی در ناحیه لگن و باسن است تخمدان پلی کیستیک، اختلالات قاعدگی و سلولیت بیشتر شایع است.
بادی آنالایزر چیست؟
حسن قمی توضیح داد: دستگاه‌های آنالایزر بدن، یکی از روش‌های اندازه گیری میزان چربی بدن را در اختیار تیم درمانگر قرار می‌دهند و به طور کلی با استفاده از روش‌های معمول، به اندازه گیری میزان چربی و آب موجود در بدن قادر نخواهیم بود. در صورتی که با استفاده بادی کامپوزیشن آنالایزر به راحتی می‌توان متوجه میزان چربی موجود در بدن و محل دقیق آن‌ها شد.
به گفته این پزشک متخصص، زنان و مردان باید به این میزان چربی داشته باشند:
-۱۰٪ تا ۱۳، ۲٪ تا ۵٪ چربی ضروری
-۱۴٪ تا ۲۰٪ ۶٪ تا ۱۳٪ ورزشکاران
-۲۱٪ تا ۲۴٪ ۱۴٪ تا ۱۷٪ تناسب اندام
-۲۵٪ تا ۳۱٪ ۱۸٪ تا ۲۴٪ قابل قبول
-بیش از ۳۲٪ بیش از ۲۵٪ چاقی
او تصریح کرد: امپدانس بیوالکتریک را می‌توان با واحد‌های دستی و مقیاس‌های چربی بدن BIA اندازه گیری کرد. در این روش تنها کاری که باید انجام شود این است که از فرد می‌خواهند روی دستگاه راه برود تا تست انجام شود. با استفاده از جریان بسیار کمی که از درون بدن فرد عبور می‌کند، می‌توان مقادیر چربی و آب بدن را به طور کامل اندازه گیری کرد. دستگاه ترکیب سنج از نوع امپدانس بیوالکتریک در مدل و برند‌های مختلف وجود دارند.
اندازه گیری پوستی
حسن قمی گفت: این متد معمولا توسط مربیان تناسب اندام یا به عنوان بخشی از یک برنامه کاهش وزن مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از کولیس‌های مخصوص یا کالیپر چین پوستی قسمت‌های مختلف بدن اندازه گیری می‌شود. اسکن دگزا با استفاده از اشعه ایکس با انرژی دوگانه و در یک محیط پزشکی با استفاده از متخصص انجام می‌شود. این روش نه تنها به عنوان یکی از روش‌های بادی کامپوزیشن آنالایزر، بلکه به عنوان روشی جهت اندازه گیری تراکم استخوان استفاده می‌شود.
سنجش وزن زیر آب
او تصریح کرد: در این روش برای اندازه گیری مقادیر گفته شده، فرد مراجعه کننده را در یک مخزن آب قرار می‌دهند. استفاده از این روش، تنها در مراکزی که گواهینامه لازم جهت انجام این کار را دارند، توصیه می‌شود و بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد. عوامل مختلفی اعم از سن، ژنتیک، جنسیت، هورمون‌ها، رابطه جنسی بر مقدار ترکیب بدنی فرد یا بادی کامپوزیشن تاثیر می‌گذارند که گاهی توسط فرد قابل کنترل نیستند.
به گفته حسن قمی قبل از استفاده از دستگاه آنالایزر بدن باید این نکات رعایت شود:
- دو ساعت قبل از انجام تست، از مصرف وعده‌های سنگین غذایی خودداری شود.
- مصرف آب بیش از اندازه در نتیجه تست تاثیرگذار است؛ بنابراین نباید فرد پیش از انجام تست مقدار آب بنوشد
- در هنگام تست حتی الامکان وسایل فلزی مانند ساعت همراه فرد نباشد و با حداقل لباس انجام شود.
- از انجام ورزش‌های سنگین تا ۲ ساعت قبل از انجام تست خودداری شود.
- با توجه به اینکه وزن وسایل خارجی و یا شرایط هورمونی و قاعدگی در زنان، در نتیجه آزمون تاثیرگذار است؛ در دوران بارداری و قاعدگی انجام این تست توصیه نمی‌شود.
او در پایان توضیح داد: داده‌های برگه نتایج عمومی چه مواردی را به فرد و تیم درمان نشان می‌دهد اعم از تجزیه و تحلیل ترکیب بدن مانند کل آب بدن، توده ماهیچه ای، توده چربی، توده بدون چربی، پروتئین، مواد معدنی، ماهیچه اسکلتی، ارزیابی درصد چربی بدن و مقایسه با مقادیر نتایج قبلی، توده عضلانی و چربی هر بخش و ارزیابی تعادل بدن هستند.
بیشتر بخوانید
انتهای پیام/