زاینده‌رود حال خوشی ندارد! / سایه بحران آب بر سر اصفهان

به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، روز به روز که می‌گذرد، وضعیت رودخانه زاینده‌رود بدتر می‌شود. هر روز اخبار ناامیدکننده‌تری از این رودخانه به گوش می‌رسد و زاینده‌رود، رفته رفته زایندگی‌اش را از دست می‌دهد. طرح‌های توسعه‌ای صنایع، بی‌توجهی به برداشت‌های بی‌رویه در زاینده‌رود، عدم توجه به طومار شیخ‌بهایی و عدم نظارت در سطح ملی بر این رودخانه حیاتی، حیات فلات مرکزی ایران را به خطر انداخته است.

به گفته معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان ۸۶ درصد از سد زاینده‌رود خالی شده و تنها ۱۴ درصد از این منبع حیاتی آب در فلات مرکزی اصفهان باقی مانده است. وعده‌ها هنوز عملیاتی نشده و بازگشایی رودخانه، به بارش‌هایی مشروط شده که این روز‌ها روی خوش به اصفهان نشان نمی‌دهند.

مدیران در تناقض رفتاری و مدیریتی، هرکدام یک سخن بر زبان می‌آورند و وعده جریان دائمی رودخانه زاینده‌رود اصفهان، که در دولت یازدهم به عنوان قول رئیس جمهور مطرح شد، هیچ‌گاه، رنگ عمل به خود نگرفت.

راهکار مشخص است و چارچوب‌ها مشخص‌تر. مصوبات ۹ ماده‌ای شورای عالی آب، که با بررسی تمام ذینفعان حوضه آبریز زاینده‌رود در سطح کلان ملی تدوین شد، به عنوان تنها راه حل مشکلات زاینده‌رود مطرح می‌شود، اما رودخانه پردرد فلات مرکزی، هیچ دادرس و دادگری را به خود نمی‌بیند.

قصه حقابه کشاورزان اصفهانی هم گویا پایان خوشی ندارد. سال‌هاست که کشاورزان به هر طریق ممکن اعتراض خود را از عدم تخصیص حقابه مطابق با طومار کهن شیخ بهایی به گوش مسئولان و مردم رسانده‌اند، اما گویا مسئولان مربوطه دیگر به این اعتراضات عادت کرده‌اند و تنها آن‌ها را به چشم اتفاقاتی گذرا می‌بینند که با چند وعده که به سرانجام هم نمی‌رسد، کشاورزان روانه زمین‌های خشک و بی‌آب خود کنند.

کشاورزان شرق اصفهان در ماه‌های گذشته، بار‌ها سرما، آلودگی هوا و مشکلات کرونا را به جان خود خریدند و مقابل رودخانه خشک زاینده‌رود تجمع کرده‌اند تا اعتراض خود را از وضعیت موجود به گوش مسئولان برسانند؛ آن‌ها که از بخشیدگی این رودخانه، زندگی می‌گذرانند و سال‌هاست که، نان خودشان را نیز از دست رفته می‌بینند.

یکی از کشاورزان اصفهانی می‌گوید: سال‌هاست که برای گرفتن حقابه خود باید جمع شویم و مطالبه‌گری کنیم در حالیکه حقابه کشاورزان موضوعی بدیهی است و نباید شاهد این باشیم که برای گرفتن حق طبیعی‌مان هر ساله دست به تجمع بزنیم.

او ادامه داد: از سال ۹۲ تا کنون حقابه ما به درستی پرداخت نمی‌شود و همین موضوع باعث می‌شود که در یک سال ما محصولات خوبی به بازار عرضه کنیم و سال دیگر همه زمین‌های ما به دلیل بی‌آبی خشک و راکد باقی بمانند. در تمام این سال‌ها مسئولان قول‌هایی به ما می‌دهند، اما به مرحله عمل نمی‌رسد. شاید به مدت کوتاهی برخی مسئولان پیگیر مشکلات ما باشند، اما آن‌ها هم با گذشت زمان ما را فراموش می‌کنند.

عدم مدیریت در توزیع آب

از مهم‌ترین مشکلات کشاورزان اصفهانی اما، قطع و وصل‌های مکرر و بدون برنامه‌ایست که مشکلات آن‌ها را به بیشترین حد ممکن می‌رساند. جریان و عدم جریان زاینده‌رود، اما خسارت‌های بیشتری به آن‌ها وارد می‌کند.

یکی دیگر از کشاورزان اصفهانی در این باره گفت: زمانی که آب جاریست کشاورزان شروع به کاشت بذر‌ها می‌کنند، اما ناگهان و زمانی که محصولات فقط به یک نوبت آبدهی نیاز دارند، آب زاینده‌رود را می‌بندند و تمام محصولات خشک و بلااستفاده گوشه انبار‌ها می‌مانند. همین است که با کمبود و افزایش شدید قیمت برخی محصولات در بازار مواجه می‌شویم.

"هنوز تاریخی برای بازگشت آب به زاینده‌رود اعلام نشده است" این، سخن یکی دیگر از کشاورزان معترض بود که هدف از حضور و تجمع کشاورزان حکایت داشت.

 

او ادامه داد: هر چند روز یک بار، ساعت‌ها مقابل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان تجمع می‌کنیم، اما متأسفانه هیچ‌کس، پاسخی به ما نمی‌دهد. ما نیاز داریم که تاریخ دقیق باز شدن زاینده‌رود را بدانیم تا زمین‌هایمان را برای کشت آماده کنیم. اگر این بازگشایی بدون برنامه باشد زمین‌های ما نمی‌توانند باردهی مناسبی داشته باشند.

این کشاورز با بیان اینکه گویا در سال جهش تولید، برخی مسئولان مخالف تولیدات ملی هستند، گفت: اگر مسئولان به صراحت بگویند تولیدات کشاورزی ما را نمی‌خواهند، آن موقع ما هم به سراغ کسب و کار‌های دیگر می‌رویم، اما متأسفانه هیچ بهایی به کشاورزان داده نمی‌شود و وعده‌ها تنها در حد حرف باقی می‌ماند.

او اضافه کرد: چندی پیش آب زاینده رود از سد به میزان ۹۰ متر مکعب بر ثانیه باز شد، اما زمانی که این آب به شرق استان رسید، سرعتش تا ۱۰ متر مکعب بر ثانیه کاهش یافت. متاسفانه برداشت آب از بالادست زاینده‌رود به میزان غیرطبیعی بالاست و بدون نظارت و برنامه است. زمانی هم که زمین‌هایمان فقط به یک نوبت آبدهی نیاز داشت، آب را بستند و محصولات ما از بین رفت.

 

متاسفانه کشاورزان استان اصفهان دلسوزی ندارند و در حالیکه می‌توانند محصولات متعددی را تولید کنند، حق کشاورزان را از بین می‌برند و به جایش از خارج از کشور همان محصولات را وارد می‌کنند.

یکی دیگر از کشاورزان با بیان اینکه عمق چاه‌ها نیز به میزان زیادی کم شده، گفت: وقتی زاینده‌رود آب نداشته باشد، چاه‌ها نیز آبی ندارند و نمی‌توانند نیاز‌های ما را تامین کنند. البته خوشبختانه پارسال و امسال بارش‌های خوبی داشتیم و مقداری وضعیت چاه‌ها بهتر شده، اما باز هم جوابگوی نیاز‌های ما نیست.

او ادامه داد: در چند دهه گذشته، موضوع حمایت از تولید ملی و قطع وابستگی به خارج از کشور، از مهم‌ترین آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بوده است. اکنون با گذشت ۴۲ سال از انقلاب، تولید شیر در استان اصفهان به بیش از ۱۵۰۰ تن در روز رسیده که باید به دیگر شهرستان‌ها صادر شود، اما نمی‌دانیم چرا هیچ کس خریدار نیست و ترجیح می‌دهند همان شیر را از خارج وارد کشور کنند! متأسفانه به نظر می‌رسد تولیدات ملی، نباید آنطور که باید پا بگیرند.

این کشاورز معترض اضافه کرد: تامین نهاده‌های دامی و کشاورزی هم با مشکل مواجه شده و بسیاری از افزایش قیمت‌ها و کمبود‌ها در بازار به دلیل عدم تخصیص و گرانی این نهاده‌ها است. اگر مشکل حقابه کشاورزان برطرف می‌شد، در تامین نهاده‌ها نیز دیگر مشکلی نداشتیم و شاهد کاهش قیمت‌ها نیز بودیم. با ادامه این وضع طولی نمی‌کشد که گوشت و محصولات کشاورزی بار دیگر با حجم زیادی از خارج به کشور وارد شود.

 

نه کسی پاسخگوست و نه کسی راهکاری دارد. چاره مشخص است، اما به نظر می‌رسد مصوبات ۹ ماده‌ای شورای عالی آب، قرار نیست هیچ‌گاه رنگ اجرا به خود بگیرد.

حجت‌الاسلام حسین میرزایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با درباره نقش دولت و نمایندگان مجلس در جریان حقابه استان اصفهان بیان کرد: انتظار با اختیار و توانایی باید تناسب داشته باشد و نمایندگان بخشی از این مسئله‌اند و بخش مهم‌تر آن دولت و اعضای آن هستند که باید خواسته‌های به‌حق کشاورزان را عملیاتی بکنند.

او با انتقاد از بی‌توجهی دولت به حقابه کشاورزان اصفهانی ادامه می‌دهد: متأسفانه بخش عمده‌ای از کوتاهی‌ها توسط دولت اتفاق افتاده و پیش از آن‌که به تامین منابع آب مصوب برای استان اصفهان بپردازند، به برداشت از منابع آب استان و انتقال آب به سایر استان‌ها اقدام کردند.

او افزود: درخواست و سخن اصلی کشاورزان این است که حقابه درنظرگرفته شده توسط تومار شیخ‌بهایی برای کشاورزان باید رعایت شود، ولی متاسفانه کوتاهی اصلی مربوط به مسئولان دولتی بوده و اگر آن‌ها مصوبات قانونی مسئله تامین و توزیع آب را رعایت کرده بودند، امروز اصفهان دچار این مشکلات نبود.

"بذل و بخشش آب زاینده‌رود به دیگر استان‌ها غیر طبیعی است" این صحبت یکی دیگر از کشاورزان معترض بود که از وضعیت انتقال آب زاینده‌ود به دیگر استان‌ها انتقاد داشت. وی افزود: در حالیکه کشاورزان اصفهان محتاج قطره قطره آب هستند تا محصولات خود را کشت کنند، صنایع داخل و خارج از استان به راحتی و بدون نظارت آب زاینده‌رود را مصرف می‌کنند.

او ادامه داد: یک دهه است که به ما وعده احداث تونل سوم بهشت‌آباد را می‌دهند، اما همچنان بی‌سرانجام است. حال همان آبی را که حقمان از زاینده‌رود است را به ما نمی‌دهند و در عوض کارخانجات استان‌های اصفهان و یزد از آن استفاده می‌کنند. حتی با احداث این تونل نیز باز هم مشکلات حل نمی‌شود و سایر استان‌ها در حقابه ما دخالت خواهند کرد.

این کشاورز افزود: مسئولان کشور بیشتر به فکر شهر و محل زندگی خود هستند و توجه چندانی به سایر مناطق کشور نمی‌کنند. اکنون طرح انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران کلید خورده که تنها آب را به استان یزد می‌آورد. متاسفانه استان اصفهان هیچ بهایی برای مسئولان ندارد.

 

راهکار چیست؟

دردِ زاینده‌رود اما، درمان دارد؛ مشکل آن است که شاید درمانگر درد زاینده‌رود، قصد درمان آن را نداشته باشد. مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره مسئله آب استان اصفهان به عنوان یکی از اولویت‌ها اظهار داشت: دعوای آب در اصفهان دعوای قومی و منطقه‌ای نیست بلکه دعوای سوء مدیریت و بی‌تدبیری در طول چند دهه است نه یک دهه و مدیران فعلی؛ بیش از آن چیزی که این رودخانه کویری در فلات مرکزی ظرفیت داشته باشد بارگزاری و تحمیل شده که هم برداشت‌های مجاز و هم غیرمجاز بوده است.

طغیانی خاطر‌نشان کرد: آن چیزی که دنبال می‌شود مُر قانون است، شعارمان هم این است «به چیزی کمتر از احیای رودخانه قانع نیستیم». باور داریم که اینجا امکان تحقق این شعار را دارد بنابراین نیازی به قانون جدید نداریم و همین مصوبات نه ماده‌ای اجرایی شود، مشکل حل می‌شود.

بحران آب فلات مرکزی اصفهان، در ماه‌ها و سال‌های آینده، نه‌فقط گریبانگیر اصفهان، بلکه گریبانگیر منطقه مرکزی کشور خواهد شد. خشکی قابل توجه اصفهان و تأثیرات آن بر آب‌های زیرزمینی که متأثر از آن فرونشست زمین خواهد بود و مشکلاتی که بر آثار تاریخی نصف‌جهان، به وقوع خواهد پیوست، خشکی تالاب گاوخونی و آلودگی خطرناک ناشی از این خشکی و بحران اجتماعی ناشی از مشکلات کشاورزان در شرق و غرب اصفهان، همه و همه، در گرو تصمیمات مدیریتی فارغ از مسائل سیاسی است.

موضوع آب اصفهان، نه یک مسئله سیاسی، بلکه یک موضوع کاملاً فنی و کارشناسی است که راهکار اجرایی کارشناسی آن نیز، سال‌هاست در کشوی مسئولان، خاک می‌خورد. مصوبات ۹ ماده‌ای شورای عالی آب، سال‌هاست که در پساپس کنش‌های بین استانی و ملی، راهکار اصلی را برای حل مشکلات زاینده‌رود، ارائه کرده، اما به نظر می‌رسد هنوز که هنوز است، قرار نیست این مصوبات اجرایی شود.

منبع:تسنیم

انتهای پیام/ش