کرونا، رشته دست هنرمندان صنایع دستی جنوب کرمان را پنبه کرد

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان،      صدای کار و  تلاش در بین مردمان خطه جنوب کرمان به گوش می رسد. صدایی که از رونق تولید مردمان این سرزمین حکایت ها دارد. گرچه مردم جنوب در کشور به کشاورزی و دامپروری شهره هستند؛ اما صنایع دستی جنوب استان کرمان یکی از صنایع معروف در کشور است. 

انواع حصیر بافی، گلیم بافی، خوس بافی، زی دوزی، گلابتون، سوزن دوزی بلوچ، پته و ..که ظرافت در طرح، رنگ و نقش آن ها هنر و خلاقیت زنان هنرمند جنوب کرمان را نشان می‌دهد، برای فروش به بازار عرضه می شوند و خرید آن ها خستگی را از تن مردمان این خطه می زداید.  

در جنوب استان کرمان بسیاری از زنان و دختران مشغول به تولید صنایع دستی بومی منطقه هستند که براساس آمار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جیرفت، تعداد زیادی از این تولید کنندگان زنان سرپرست خانوار هستند.

کرونا، جان صنایع دستی جنوب کرمان را  گرفت

سایه شوم کرونا که بر جهان افتاد، اقتصاد کشورها را همچون سلامت افراد تحت تاثیر قرار داد. بخش مهمی که در کشورها از این بیماری مخرب آسیب دید، بخش گردشگری بود که ضربه سنگینی بر پیکره آن وارد شد و به تبع آن زمانی که سفر نباشد، خرید سوغات هم کم رنگ می شود و  هنر دستان هنرمندان در سکوت دیارها باقی می ماند. 

در شرایط فعلی و با توجه به شیوع ویروس کرونا، آسیب جدی به صنایع دستی جنوب کرمان وارد شد، به طوری که تولید و آموزش بسیاری از این صنایع تعطیل و یا نیمه تعطیل شدند.  

این روزها که پای درد و دل  هنرمندان صنایع دستی هم بنشینی  از کرونا دل خوشی ندارند؛ زیرا این ویروس منحوس تار و پودی را که آن ها با عشق به هم تنیده اند، پنبه کرده است؛ اما این مردمان سخت کوش  باز هم دست از تلاش بر نداشته و با ارائه راهکارهایی شرایط را به نفع خویش تغییر داده اند. 

زنان سخت کوش جنوب کرمان نیز برای تعطیل نشدن صنایع دستی در روزهای کرونایی با رعایت نکات بهداشتی و توصیه‌های علوم پزشکی، باز هم دست به کار شده اند تا خرج خانواده های خود را  تامین کنند. 

گلیم، دست بافته‌ای ساده است از تار (پنبه یا پشم) و پود (پشم) که معمولا از پشم حیوانات اهلی بر دار بافته می شود که هر منطقه طرح مختص به خود را دارد و عموما به عنوان فرش کاربرد دارد؛ اما ممکن است بافت گلیم با تغییراتی، کاربرد‌های دیگری غیر از فرش از جمله: نمکدان، جل اسب و نوار چادر داشته باشد.

 با فهیمه مجازی دلفارد که بانوی نمونه عشایر کشوری است و در زمینه آموزش  و تولید بیش از ۷۰ نمونه کار صنایع دستی عشایری و روستایی فعالیت دارد و اولین آموزشگاه آزاد صنایع دستی فنی و حرفه‌ای را با همکاری اداره میراث فرهنگی با بیش از ۷۰ حرفه آموزشی صنایع دستی در ساختمان قدیم اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جیرفت راه اندازی کرده است، هم صحبت شدیم. 

 این  بانوی نمونه کشوری در بخش صنایع دستی عشایری با بیان اینکه در زمینه فرش، تابلوفرش، گلیم و پته دوره‌های آموزشی برگزار می‌کردیم؛ اما با شرایط کرونا تمام فعالیت‌های آموزشی به طور کامل متوقف شد، گفت: امسال به طور کلی تمام فعالیت ما در بخش صنایع دستی متوقف شده و متاسفانه عرضه و تقاضا در زمینه فرش   و تابلو فرش و گلیم بسیار کم و حتی به صفر رسیده است.

مجازی دلفارد با بیان اینکه پارسال  بیش از ۲۵۰ کارآموز داشتیم، افزود: در حال حاضر آموزش بعضی از رشته های صنایع دستی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در حال برگزاری است. 

او با بیان اینکه در حال راه اندازی یک برنامه آموزشی بسیار قوی در سطح عالی هستیم، بیان کرد: در حال حاضر به دلیل شرایط کنونی، آموزش حضوری کاهش زیادی پیدا کرده و  آموزش‌های مجازی افزایش چشمگیری داشته است. 

این بانوی کارآفرین نمونه کشور با اشاره به آموزش کنونی با بهره گیری از پیام رسان های مختلف به  برنامه های در دست اقدام در کانال‌های دیگر  اشاره کرد و افزود: تصمیم داریم آموزش و معرفی توانمندی های زنان عشایر و روستایی منطقه را جهانی کنیم.

 او با بیان اینکه  آموزش و معرفی توانمندی های زنان عشایر و روستایی به خاطر پتانسیل بالای منطقه باید از مدت ها پیش صورت می‌گرفت که به دلیل نبود همکاری‌های لازم و نداشتن سرمایه انجام نشده بود، بیان داشت: با همکاری سازمان عشایری، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی کلاس‌های ترویجی در زمینه های مختلف برای زنان عشایر برگزار شده است. 

بانوی نمونه عشایر کشور با بیان اینکه هیچ گونه تسهیلات بانکی دریافت نکرده است، گفت: تمامی این فعالیت‌ها با سرمایه شخصی خود و بیشتر حمایت مالی از طرف همسرش صورت می‌گیرد.

او ابراز امیدواری کرد که بتواند فعالیت های زنان عشایر و روستایی جیرفت را در سطح ملی به همه معرفی کند. 

مجازی دلفارد با اشاره به اینکه فعالیت فروش کالا‌های تولید شده را در حال حاضر به صورت مجازی انجام می‌دهیم؛ اما باید مردم در فضای مجازی ما را بشناسند، بیان کرد: از اداره میراث فرهنگی تقاضا داریم، فروشگاه مجازی صنایع دستی ما را به مردم معرفی کند.

 ورود سرنخ کووید ۱۹، هنر پته دوزی را هم کم رنگ کرد 

در ادامه گزارش به سراغ بانوی نمونه کارآفرین دیگری رفتیم که به تولید هنر دیرینه استان کرمان، یعنی: پته مشغول است. این هنر، نوعی رودوزی است و  به دست هنرمندان این دیار دوخته می شود.

 معروف‌ترین نقش‌هایی که در پته‌دوزی به کار می‌رود، طرح بته‌ای یا درخت زندگی نام دارد که با اسم‌های مختلف، از جمله پته میری، پته جقه‌ای، پته بادامی، پته سربندی، پته افشاری، پته کردستانی، پیچک، ترنج، سروچه، نقوش حیوانی به خصوص پرندگان و لچک ترنجی شناخته می شوند. از این هنر که از فرج الله کرمانی برای اهالی کرمان به یادگار گذاشته شده است، برای تزیین لباس، شال و روسری استفاده می‌ کنند.  رومیزی، تابلو و ... از دیگر کاربردهای جدید هنر پته دوزی است. 

پای درد و دل زیور سنجری، بانوی کارآفرین جیرفتی که  شرکت در چهاردهمین نمایشگاه بین المللی توانمندی‌های زنان کشور‌های اسلامی به نمایندگی از زنان جمهوری اسلامی ایران، مربیگری طرح بین المللی منارید در استان خراسان شمالی و حاشیه مرز ترکمنستان با همکاری سازمان محیط زیست جهانی، مربیگری طرح بین المللی ترسیب کربن در استان‌های یزد و کرمان و حضور در نمایشگاه‌های توانمندی زنان روستایی سراسر کشور را در  پرونده کاری خود دارد، نشستیم و از حال و روز این روزهای هنر پته دوزی در جنوب کرمان پرسیدیم. 

این بانوی نمونه کارآفرین در بخش صنایع دستی شهرستان جیرفت گفت: پارسال وضعیت تولید و فروش پته بسیار پیشرفت کرده بود و تنوع محصولات با عرضه زیاد همراه بود که نشان از استقبال مردم از این هنر دیرینه دیار کریمان داشت. 

سنجری افزود: بانوان زیادی برای آموزش هنرپته دوزی مراجعه می‌کردند که هر کدام بعد از مدتی مشغول فعالیت و اشتغال می‌شدند تا بخشی از معیشت خانواده خود را تامین کنند؛ اما باشیوع کرونا تمام فعالیت‌های آموزشی متوقف شد و مراکز فروش مواد اولیه پته که شامل نخ و شال پته بود، بسته شدند و برای تهیه مواد اولیه دچار مشکل شدیم.

او به تعداد دوزندگان پته در شرکت خود اشاره کرد و افزود: قبل از شیوع کرونا ۲۰  نفر دوزنده داشتیم که بعد از شیوع این ویروس منحوس، ۱۰ نفر از آن‌ها فعالیت خود را تعطیل کردند که از این تعداد، سه نفر سرپرست خانوار هستند.

این بانوی کارآفرین با بیان اینکه هر چند با رعایت پروتکل‌های بهداشتی فعالیتمان را  شروع کردیم؛ اما ضرر و زیان چند ماه گذشته قابل توجه است، بیان داشت: به دلیل ترس از کرونا، استقبال چندانی از آموزش پته دوزی صورت نمی گیرد، این در حالی است که پارسال در این بخش استقبال چشم گیری را شاهد بودیم.

سنجری گفت: سعی کردیم در این مدت در کنار فعالیت‌های خود، فروش آنلاین را هم داشته باشیم تا بتوانیم در روز‌های قرنطینه خانگی مشغول فعالیت هنری باشیم.

این بانوی نمونه کارآفرین اظهار کرد: همیشه تولیداتمان را در نمایشگاه‌های صنایع دستی به فروش می‌رساندیم که با تعطیل شدن نمایشگاه‌ها و پایین آمدن قدرت خرید مردم، پته دوخته شده کم تر به فروش می‌رسد. 

کرونا، کارگاه های صنایع دستی جیرفت را بی رونق کرد 

محمد سالاری، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جیرفت گفت: در شهرستان جیرفت، حدود ۱۵۰ هنرمند با بیمه صنایع دستی در رشته‌هایی، همچون: گلیم بافی، فرش، قلاب بافی، حصیر، چرم و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مشغول به فعالیت هستند. 

او با اشاره به ثبت ملی برخی از صنایع دستی جیرفت افزود: فرش گل سرخ اسفندقه که یک فرش خاص در منطقه است و با سایر فرش‌های ایران تفاوت دارد و قدمت آن به دوره قاجار و قبل از آن برمی گردد، پارسال ثبت ملی شد و با وجود اینکه متولی فرش، سازمان صمت است؛ اما به دلیل اهمیت آن، کار‌های ثبت آن از طریق میراث فرهنگی انجام شد. 

او حصیربافی را نیز یکی دیگر از صنایع دستی  جنوب کرمان عنوان کرد که به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.

سالاری با بیان اینکه اکثر فعالان حوزه صنایع دستی در جیرفت و جنوب کرمان، بانوان سرپرست خانوار هستند، افزود: تاثیر کرونا بر صنایع دستی، مثل سایر اصناف و فعالیت‌ها بسیار مخرب بوده و به همان تعداد که دید و بازدید و سفر‌ها به این منطقه کم تر شده، خرید صنایع دستی هم کاهش یافته است. 

او بیان کرد: اکثر کارگاه های صنایع دستی به خاطر شرایط کرونا، سفارشات کم تری می‌گیرند و گاهی تعطیل و یا نیمه تعطیل هستند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جیرفت بیان داشت: نباید اجازه دهیم شرایط فعلی، صنایع دستی منطقه را از بین ببرد و صنعتگران باید تمام تلاش خود را برای رونق این صنعت به کار بگیرند و فعالیت خود را دوباره شروع کنند و با توجه به شرایط عرضه و فروش را به صورت مجازی و آنلاین انجام دهند تا بتوانند بخشی از این آسیب را جبران کنند.

تعطیلی نمایشگاه های صنایع دستی ، هنرمندان را غصه دار کرد 

 درد و دل هنرمندان صنایع دستی شهرستان کهنوج که در جنوب شرقی استان کرمان واقع شده و در آن قالی بافی نیز مانند سایر شهر‌های استان کرمان رایج است و اقتصادش بر پایه کشاورزی، دامداری صنعت و معادن و قالی‌بافی استوار بوده و گندم، جو، مرکبات، خرما، تره‌بار و تا حدودی قالی صادرات این شهرستان را تشکیل می‌دهند، درباره مهمان ناخوانده، یعنی: کووید ۱۹ شنیدنی است. 

ابراهیمی، نماینده میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان کهنوج  به انواع صنایع دستی این منطقه اشاره کرد و افزود: خوس بافی (روی لباس) گلابتون، زی دوزی، قلاب بافی، سوزن دوزی بلوچ، حصیر بافی، پته، گلیم بافی و فرش جز صنایع دستی منطقه جنوب کرمان به ویژه شهرستان کهنوج  است. 

او با اشاره به اینکه در تمامی رشته‌ها دوره‌های آموزشی برگزار شده است، بیان داشت: با وجود پراکندگی زیادی که در منطقه داریم با مدیریت صحیح توانسته ایم،  این موضوع را ساماندهی و کلاس‌های آموزش صنایع دستی را به ویژه برای جوانان برگزار کنیم. 

 ابراهیمی با بیان اینکه از برگ درخت داز که در مناطق جنوبی استان کرمان رشد می‌کند، حصیر با کاربردهای مختلف بافته می شود، گفت: پارسال کارگاه‌های حصیربافی در شهرستان کهنوج بسیار فعال بودند و در قلعه گنج، تولیدات صنعتگران به استان‌های دیگر نیز ارسال می‌شد.

نماینده میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان کهنوج  با اشاره به ارسال محصولات حصیری به سراسر کشور بیان داشت: اولین محموله حصیر دو سال پیش برای سازمان مرکزی میراث فرهنگی در تهران ارسال شد و پس از آن، استقبال خوبی از این محصولات به عمل آمد.

او افزود: پارسال به همت بانوی صنعتگر، اکرم قلندری که فعالیتش را از یک کارگاه کوچک شروع کرده است، محصولات حصیری قلعه گنج حدود یک میلیارد تومان فروخته شد.

او با بیان اینکه در حال حاضر در بحث مشاغل خانگی به افراد محدودی تسهیلات با مبالغ بسیار ناچیزی داده می‌شود، گفت: صنعتگران باید حمایت شوند و شرایط برای دریافت تسهیلات در این زمینه آسان‌تر شود تا صنایع دستی جنوب رونق پیدا کند.

او با بیان اینکه برای گلیم بافی سه شرکت تعاونی در نظر گرفته شده، افزود: با توجه به اینکه عشایر، اطراف شهرستان کهنوج ساکن هستند با شرکت فرش هم جلساتی برگزار شده و نتیجه بر این شد که دوره‌های پیشرفته برگزار و مواد اولیه در اختیار عشایر قرار بگیرد و تولیدات آن ها از سوی شرکت فرش خریداری شود. 

ابراهیمی با بیان اینکه بافندگان فرش باید بیمه شوند، گفت: متاسفانه شرایط بیمه این افراد به خوبی پیش نرفته است و بافندگان به دلیل نبود حمایت انگیزه و رغبتی برای فعالیت بافت فرش نشان نمی‌دهند.

او بیان کرد: از سوی یک سرمایه گذار پیشنهاد راه اندازی بازاراچه صنایع دستی در جنوب کرمان داده شده است که اگراین بازارچه راه اندازی شود، همه صنایع دستی منطقه یک جا جمع آوری و عرضه می‌شود.

نماینده میراث فرهنگی و صنایع دستی شهرستان کهنوج  نیز از حضور نامبارک کرونا ویروس شاکی بود و گفت: پیش از این در شهر و روستا‌های اطراف کهنوج، دوره‌های آموزش صنایع دستی در تمام رشته‌های بومی و حرفه‌ای برگزار می‌شد؛ اما از بهمن ۹۸ با شیوع ویروس کرونا کار به طور کلی متوقف و آموزش‌ها تعطیل شده است.

ابراهیمی به بازار فروش محصولات صنایع دستی در سال‌های گذشته اشاره کرد و افزود: برخی از تولیدات هنرمندان در نمایشگاه‌ها و بازار هرمزگان عرضه می‌شد؛  اما شرایط کرونا همه چیز را بهم ریخته و یکی از اقشار آسیب پذیر فعالان حوزه صنایع دستی هستند؛ چرا که در این حوزه خیلی ازبانوان فعال سرپرست خانوار هستند که متاسفانه کارشان تعطیل شده است.

او بیان داشت: با وجود شرایط کرونا نباید اجازه دهیم صنایع دستی از بین برود و صنعتگران باید کار را با رعایت نکات بهداشتی انجام و فروش این محصولات را به صورت مجازی ادامه دهند که  اداره پست نیز در این زمینه همکاری لازم را انجام می‌دهد.

 آثار هنرمندان، از قطب حصیر بافی کشور به نقاط مختلف  پست می شوند 

به شهرستان قلعه گنج در جنوب استان کرمان که در فاصله ۴۰۰ کیلومتری از مرکز استان قرار دارد و به عنوان قطب حصیربافی کشور شناخته شد، می رویم. از حال و روز حصیر بافی جنوب کرمان که به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است، جویا می شویم. 

حصیر به معنی بافت رشته‌های حاصل از الیاف گیاهی به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی، مانند زیرانداز، سفره حصیری، انواع سبد، انواع ظرف و … تولید می‌شود.حصیربافی خود پَخَل بافی، بامبوبافی، مرواربافی، تِرکه بافی، چم بافی و سبد بافی را نیز شامل می‌شود.

اکرم قلندری، کارآفرین برتر استان کرمان در بخش صنایع دستی با بیان اینکه شغل اجداد و گذشتگان روستاییان در شهرستان قلعه گنج، حصیر بافی بوده است،  گفت: اکثر مردم رمشک در شهرستان قلعه گنج، تولید کننده صنایع حصیر در انواع مختلف، مثل زیر انداز، انوع وسایل تزئینی خانه، گلدان، ظروف حصیری، قندان حصیری و هر چه که از برگ درخت داز و خرما قابل بافت باشد، هستند. 

او با ابراز خرسندی از تعدد تولید کنندگان روستایی در زمینه حصیر بافی بیان کرد: بالای هزار نفر تولید کننده داریم که به صورت خانوادگی کار می‌کنند به حدی که کودکان نیز در کنار خانواده مشغول به تولید صنایع دستی هستند و  خوشبختانه سطح درآمد مردم خوب شده است و خیلی سریع رشد کردند. 

قلندری بیان کرد: با توجه به اینکه صنایع دستی حصیری در قلعه گنج رشد چشمگیری داشته است با همکاری میراث فرهنگی به زودی بیمه حصیربافان در رمشک انجام می‌شود.

او افزود: از اسفند ۹۸ تا پایان فروردین ۹۹، به علت شیوع ویروس کووید ۱۹، متاسفانه کار به صورت کامل متوقف شد و هیچ فعالیتی در بخش صنایع حصیری انجام نشد.

قلندری گفت: تمام تولیدکنندگان روستایی از اردیبهشت، کار عرضه صنایع دستی خود را با ایجاد ده ‌ها سایت پرفروش آنلاین به صورت اینترنتی پیش بردند و  این  گونه فروش بسیار تاثیر گذار بوده است.

او تصریح کرد: به واسطه فروش مجازی صنایع دستی در قلعه گنج و رمشک، پست قلعه گنج یکی از پر درآمدترین دفاتر پست استان شناخته شده و ارسال محموله‌های فراوان صنایع دستی به سراسر کشور، علت برگزاری جلسه مدیر کل پست استان کرمان در قلعه گنج بوده است.

این بانوی کار آفرین افزود: به دلیل ارسال محموله‌های حصیری فراوان تولید کنندگان رمشک به سراسر کشور، پست شهرستان قلعه گنج ماشین ویژه در نظر گرفته است. 

او به حمایت بنیاد مستضعفان از صنعتگران و تولید کنندگان حصیر بافی اشاره کرد و افزود: بنیاد مستضعفان در خرید این صنایع حمایت کرد و خرید محموله‌ها از سوی بنیاد، باعث ایجاد انگیزه بیشتر برای تولید شده است.

قلندری گفت: اکثر حصیر بافان در رمشک، بانوی سرپرست خانوار و مددجوی کمیته امداد و بهزیستی هستند و متاسفانه تعدادی از این تولید کنندگان حصیر شناسنامه ندارند. 

گرچه کرونا، ویروس مخربی است که به هیچ چیز رحم نمی کند؛ اما باید جلوی تخریب این ویروس منحوس را گرفت. اهمیت صنایع دستی در کشور که بیانگر هنر بومی و  فرهنگ و تمدن هر منطقه ای است، بر کسی پوشیده نیست؛ پس می طلبد رزمایشی مومنانه، مثل خرید آثار هنرمندان صنایع دستی در گوشه گوشه کشور برای خود یا  تقدیم آن  به عنوان هدیه ای به دیگران اجرا شود تا با این عمل از طرفی به این قشر آسیب دیده از کرونا کمک کرد و زمینه اشتغال زایی افراد مختلف، چون زنان سرپرست خانوار را فراهم کرد و هم میراث گذشتگان را ماندگارتر به نسل آینده منتقل کرد. 

گزارش از مژگان سنجری

انتهای پیام/ م