بایدها و نبایدهای فضای سایبری/ فضای مجازی در مقابل فرهنگ جامعه فرصت است یا تهدید؟

به گزارش خبرنگار حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، فرهنگ عبارت است از الگوی بنیادینی که اساس آن را الگو‌های مشترک، عقاید، رفتارها، دیدگاه‌های محافظه کارانه اجتماعی و ارزش‌های اکتسابی تشکیل می‌دهد. فرهنگ شیوه‌ای از زندگی است که مردم در یک منطقه و زمان خاص آن را پذیرفته و بر اساس آن به فعالیت‌های خود شکل می‌دهند که در زمان‌ها و دوره‌های مختلف دچار دگرگونی‌های فراوان می‌شود.

پیشرفت بشر در عرصه‌های مختلف به ویژه فناوری، دنیای بزرگ را به فضایی کوچک بدل کرده است که افراد به آسانی می‌توانند محدودیت‌های زمان و مکان را زیر پا گذاشته و با یکدیگر ارتباط داشته باشند؛ در حالی که این امر در گذشته نه چندان دور فرایندی بسیار طولانی را می‌طلبید.

ترویج استفاده از فضای مجازی در کشور‌های مختلف دنیا و استقبال روزافزون و سریع افراد از این فضا، جوامع مختلف را با چالش‌هایی رو به رو کرد که فرهنگ‌های قبل از آن درگیر چنین مسائلی نبوده اند و همچنین دریچه‌های جدیدی از علم و فناوری را نیز به روی بشر گستراند.

امروزه در سطح جامعه ایران می‌توان به وضوح تغییراتی که استفاده از فضای مجازی در شیوه زندگی افراد گذاشته است را حس کرد؛ از تغییر در نحوه ارتباط برقرار کردن با دیگران گرفته تا روش خرید کردن و حتی مسافرت‌های کوتاه با آژانس‌های درون شهری و صحبت کردن.

فضای مجازی؛ فرصت است یا تهدید؟

محمد فروهر کارشناس مسائل فضای مجازی درباره چالش‌ها و تاثیرات فضای مجازی بر روی فرهنگ یک جامعه در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: فرهنگ و فضای مجازی دو موضوع بهم گره خورده هستند که در هیچ جامعه‌ای هدف، جداسازی فضای مجازی از سیر طبیعی آن جامعه نیست.

فروهر تصریح کرد: فرهنگ، آداب و رسوم و برنامه منسجم زندگی است که متاثر از قومیت، نژاد و اعتقادات افراد بوده و سیر و حدود مشخصی دارد. مسائل بیرونی بر مقوله فرهنگ تاثیرات مثبت یا منفی می‌گذارند که در هر برهه و تاریخی با فتح قله‌های پیشرفت توسط انسان این تاثیرات ملموس‌تر شده است. در طول تاریخ، فرهنگ و مدل زندگی مردم همواره دستخوش مسائل و اتفاقاتی شده و این، موضوعی طبیعی است.

او ادامه داد: از ابتدای پیدایش رسانه، وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون، رادیو و فیلم‌ها تاثیرات عمده‌ای بر روی فرهنگ داشته و در دوره کنونی نیز فضای مجازی این تغییرات را بسیار ملموس کرده است.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به تاثیرات مثبت و سازنده این فضا بر روی فرهنگ جامعه بیان کرد: راه اندازی کمپین‌های مفید و تسریع در انجام روند فرهنگسازی برخی امور از جمله مهم‌ترین تاثیرات مثبت فضای مجازی بر روی فرهنگ مردم است. تاثیراتی که این فضا بر روی زندگی انسان دارد گاهی اوقات در لایه‌های مختلف اجتماع بسیار سریع‌تر نمایان می‌شود. استفاده از قابلیت‌های این فضا برای فرهنگسازی و شیوع مسئله‌ای زمان‌بر بین مردم که مستلزم تمرکز و تلاش سیستم و ارگان مشخصی است، باعث تسریع رسیدن به مقصود در اجتماع شده که این امر نیز از دیگر تاثیرات مثبت این فضا در بین مردم محسوب می‌شود.

فروهر بررسی مسائل و مشکلات موجود در حوزه سایبری را به معنای ارائه راهکار‌هایی برای رفع مشکلات و استفاده از ظرفیت‌های این فضا عنوان کرد: امروزه بیشتر نظرات کارشناسان به سمت آسیب‌های فضای مجازی معطوف شده است، اما این امر به معنای نگاه توهمی به موضوع، نادیده گرفتن تاثیرات مثبت این فضا، تعطیلی و یا محدودیت فضای مجازی نیست بلکه به معنای ارائه راهکار برای رفع معضلات و آسیب‌های این فضا و کاهش حداکثری آن‌ها است.

ویترین سایبری سبک زندگی مردم را دستخوش تغییر کرده‌است

او برخی از تاثیرات منفی فضای مجازی بر فرهنگ جامعه را برشمرد و افزود: در حوزه مد، طبقات اجتماعی و سبک زندگی تاثیرات این فضا در سطح جامعه واضح و گویا است؛ فضای مجازی به ویترینی تبدیل شده است که مواجهه مردم با آن، تاثیرپذیری مردم از سبک زندگی افراد درون این ویترین را به دنبال دارد. برای مثال یک موضوع با زحمت فراوان در جامعه به ارزش تبدیل می‌شود، اما با تاثیرات فضای مجازی و نوع پوشش، نوع حرف زدن، سبک زندگی و مدل ارائه شده از سوی برخی از افراد در این فضا، رفتار مورد نظر کاملا ضدارزش تلقی شده و باعث الگو برداری مردم از آن می‌شود.

کارشناس مسائل فضای مجازی اظهار داشت: در فضای مجازی هجمه‌های بی انصافانه به حجاب، عفاف و ارزش‌ها صورت می‌گیرد که نمی‌توان این تاثیرات را انکار کرد. شیوه زندگی افراد معروف که مردم شبانه روز با آن‌ها سر و کار دارند باعث تغییر در سبک زندگی مرسوم در جامعه شده است.

رهاسازی آسیب‌های فضای مجازی یا تقویت فرهنگ؛ راه حل کدام است؟

فروهر گفت: برخی معتقدند فرهنگ اصیل قوی و ساخته شده چنین تلاطم‌هایی از سوی نیرو‌های محرک بیرونی را در خود هضم کرده و تاثیر چندان عمیقی بر آن نخواهد داشت. درست است که خود کنترلی و فرهنگ صحیح باید از سنین کم در فرد نهادینه شود، اما درمقابل نمی‌توان ولنگاری و افسار گسیختگی فضای مجازی را نادیده گرفت. تلاش دین این است که ظاهر جامعه از لوازم گناه عاری بوده و حاکمیت نیز برای محدود کردن دسترسی مردم به گناه تلاش می‌کند؛ اگر لوازم گناه در جامعه به وفور یافت شود حتی فرهنگ قوی هم نمی‌تواند از گرایش افراد به سمت گناه جلوگیری کند بلکه دو عنصر فرهنگ و فضای مجازی باید همزمان مدیریت شوند.

او تصریح کرد: اگر رهاسازی آسیب‌های موجود در فضای مجازی و تقویت پایه‌های فرهنگی روش صحیحی برای مدیریت این فضا بود در کشور‌های توسعه یافته استفاده، فضای مجازی محدود و رده بندی نمی‌شد؛ این در حالی است که شدیدترین محدودیت‌ها و فیلترینگ‌ها در آن کشور‌ها است.

کارشناس فضای مجازی، این فضای افسار گسیخته را در ایران دارای ۲۱ میلیون مخاطب معرفی کرد و با اشاره به فعالیت و فراگیری زیاد شبکه مجازی اینستاگرام در کشورما توضیح داد: اقدامات اخیری که پس از شیوع ویروس کرونا در کشور اوج گرفت و لایو‌های اشتراکی و مستهجن بین برخی از افراد در این فضا برگزار می‌شد، با توجه به تعداد بسیار زیاد بازدیدکنندگان و حضور رده بندی نشده نوجوانان در این فضا، صدای اعتراض همه را بالا برد. این اقدامات در سطح جامعه آسیب‌های بسیار مخربی داشته و برای سن مخاطبانش مناسب نیست.

فروهر تاکید کرد: تدابیری که باعث محدودیت دسترسی افراد به محتوا‌های مستجهن می‌شود باید به شدت پیگیری و اعمال شوند.
او ادامه داد: بخشی از آسیب‌های فضای مجازی قابل رفع شدن نیستند. رسیدن به وضعیتی که هیچ آسیبی از سوی فضای مجازی نباشد تصوری غیر ممکن است. از طرفی وضعیت کنونی فضای مجازی فرهنگ را تار و مار می‌کند و لغزشگاه جوانان است، اما بی توجهی و رهاسازی این فضا هم راه حل مناسبی نیست.

فروش بدون محدودیت فیلترشکن‌ها تناقض بزرگ در حوزه محدودسازی فضای سایبری کشور

کارشناس فضای مجازی عنوان کرد: امروزه در کشورما برخی محتوا‌ها و شبکه‌های اجتماعی فیلتر می‌شود، اما از طرفی فروش vpn بدون محدودیت از سوی برخی سایت‌های فعال امکان پذیر بوده و فرد به سادگی می‌تواند به محتوا‌های دلخواه خود دسترسی داشته باشد. در این راستا باید ضابطه‌ای مشخص شده، هویت مجازی با هویت حقیقی فرد تفاوت نداشته و مرز لغزشگاه استفاده از این فضا برای مردم مشخص شود.

فروهر درباره تاثیر استفاده از فضای مجازی بر ادبیات مورد استفاده در بین جوانان و نوجوانان افزود: فرهنگ گستره مختلفی دارد که فضای مجازی بر تمام جنبه‌های مختلف آن تاثیر دارد. ادبیات مطرح شده در فضای مجازی می‌تواند به دنیای حقیقی سرایت کرده و متقابلا فضای مجازی نیز می‌تواند به ادبیات فضای حقیقی انعکاس دهد. برخی از اصطلاحات از فضای مجازی بدون پیشینه و فلسفه خاصی در فضای حقیقی استفاده می‌شوند. زیاده روی در استفاده از اصطلاحات دنیای مجازی باعث می‌شود که قبح بعضی واژه‌ها و عبارات در فضای مجازی ریخته و پس از سرایت، آن‌ها تبدیل به گفتمان می‌شوند. گاهی حتی ادبیات قشر جوان و نوجوان به دلیل تبادل الفاظ و اصطلاحات بین این دو فضا به سختی تفهیم می‌شود.

او در پایان بیان کرد: فضای مجازی اهمیت بسیار زیادی دارد و رویکرد اصلی در این زمینه کاهش حداکثری آسیب‌ها و استفاده بهینه از فرصت‌های به وجود آمده از سوی این فضا است.

گزارش از عطیه طالب‌پور

انتهای پیام/