در لرستان نیز که طبق مستندات تاریخی این آیین ریشه‌ای چندهزار ساله دارد رسم و رسوم خاصی برگزار می‌شود که هر کدام در جای خود از محبوبیت قابل توجهی برخوردار هستند.
یکی از رسومات قدیمی که با گسترش مجتمع‌های مسکونی در حال فراموشی است رفتن جوانان و نوجوانان روی پشت بام و آویزان کردن شال به حیاط همسایگان بوده، آن‌ها با سر دادن ابیاتی مانند «امشو اول قاره، خیر د هونت بواره»، «نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره» از صاحبخانه می‌خواستند تنقلات شب چله را در شال آن‌ها بریزد.
تهیه آجیل مخصوص شو چله که شامل گندم برشته، شاهدانه، کنجئ، قلنگ «پسته کوهی» است از دیگر رسوم مردم استان بوده که می‌توان به آن اشاره کرد.
خواندن دیوان حافظ و تفال به آن، شاهنامه‌خوانی و داستان سرایی از دیگر آدابی است که در طولانی‌ترین شب سال انجام می‌شود.
همه این رسوم، اما با گرد هم آمدن فامیل در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها صفای بیشتری داشت، سنتی که با گسترش شهر نشینی و فضای مجازی در حال کمرنگ شدن است، هر چند آیین‌ها بخشی از هویت و تاریخ این مرز و بوم هستند.
کاسی‌ها؛ بنیان‌گذار شو چله
مسوول انجمن آیین‌های سنتی لرستان با اشاره به پیشینه شب یلدا می‌گوید: شوچله یکی از قدیمی‌ترین و اولین نام طبق مستندات تاریخی شب یلدا است، به دلیل اینکه اولین شب روز زمستان شروع چله گپه است.
بهزاد پاکدل می‌افزاید: به گفته گذشتگان ما دو چله داریم که اولی یعنی همان چله گپه از یک دی تا ۱۰ بهمن و چله دوم یا همان چله کوچکه از دهم بهمن تا سی‌ام اسفند است.
وی با بیان اینکه به استناد تاریخ ریشه این آیین به هفت هزار سال پیش برمی‌گردد، تصریح می‌کند: یکی از دلایل استناد این است که استاد سید حسین گل محمدی در کتابش نقل می‌کند که اولین اشخاصی که شوچله را بنیاد نهادند کاسب‌ها یعنی همان کاسی‌ها بودند.
مسوول انجمن آیین‌های سنتی لرستان ادامه می‌دهد: کاسی‌ها با ساخت چهار طاقی‌هایی توانستند روزشماری، گاه‌شماری و تقویم را ایجاد کنند و از همان‌جا اولین روز تقویمشیان را یک دی بنا نهادند و آن را جشن گرفتند.
برپا کردن برای مقابله با تاریکی
پاکدل می‌گوید: کاسی‌ها در آن زمان متوجه شدند که این شب یک دقیقه از دیگر شب‌ها بلند‌تر است و بر همین اساس این شب را به عنوان بلندترین شب تعیین کردند.
وی بیان می‌کند:، اما به مرور بعد از کاسی‌ها برخی این باوررا داشتند که در شوچله خورشید بیشتر در اسارت تاریکی است، بنابراین در این شب به کمک خورشید شتافتند.
مسوول انجمن آیین‌های هنری لرستان ادامه می‌دهد: مردم برای مقابله با تاریکی روی پشت بام‌ها آتش روشن کرده، خانه‌ها را بیشتر از همیشه روشن نگه می‌داشتند و منتظر می‌ماندند تا صبح که مجدد آفتاب متولد شود.
قدمت یلدا در لرستان
به گفته پاکدل شوچله اسم اصیل و ایرانی است، اما یلدا کلمه مسیحی و قاره کلمه عربی به معنای تاریکی و تیرگی مطلق است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه شو چله آیینی به پهنای جغرافیایی ایران باستان است، می‌گوید: من معتقد هستم نباید این آیین را محدود به خطه و سرزمین خاصی کرد، اما در لرستان برخی آیین‌ها شوچله از قدمت بیشتری برخوردار بوده و ماندگارتر هستند.
از آویزان کردن شال تا شب نشینی‌ها
مسوول انجمن آیین‌های هنری لرستان می‌افزاید: به عنوان نمونه «چله دور کردن» یا همان آویزان کردن شال در تاجیک‌ها هم وجود دارد و این نشان می‌دهد رد پای این آیین در ایران باستان است، اما یا فراموش شده یا کمرنگ شده در حالی که در لرستان ماندگارتر از دیگر استان‌ها است.
پاکدل می‌گوید: البته توسعه آپارتمان‌نشینی موجب شده برخی آیین‌ها مانند همین آویزان کردن شال کارکرد خود را از دست بدهد.
وی به برخی سنت‌های شو چله در لرستان اشاره و می‌گوید: یکی از این رسوم تهیه غذای شب چله از گوشت ماکیان یعنی پرندگانی مانند گوشت و بوقلمون بوده رسمی که همچنان در برخی نقاط استان مشاهده می‌شود.
مسوول انجمن آیین‌های سنتی لرستان روشن کردن چراغ‌ها بیشتر از هر شب دیگر، شب نشینی، جمع شدن در خانه بزرگترها، تهیه آجیل مخصوص شامل کلنگ یا همان پسته کوهی، گردو، کشمش، گندم و برصاق را از دیگر رسومات شب چله در استان عنوان می‌کند.
شاهنامه‌خوانی، حمله حیدری و فلک نازخوانی برخی دیگر از رسم‌های مردم در لرستان در شب یلدا است که پاکدل مطرح می‌کند.
وی می‌افزاید: بردن هدیه برای دختران از سوی خانواده از دیگر رسوم شب چله است که هنوز هم آثار آن در بسیاری از نقاط استان مشاهده می‌شود، نکته دیگر اینکه بسیاری از خانواده‌ها در گذشته مراسمی مانند خواستگاری را به شب چله موکول می‌کردند.
مسوول انجمن آیین‌های سنتی لرستان در ادامه با اشاره به اینکه مکتوب نبودن بسیاری از مستندات از معضلات استان است، می‌گوید: همین امر موجب شده که ما اطلاع دقیقی از تاریخ آیین‌ها و رسم و رسوم مردم استان نداشته باشیم.
تاکید بر حفظ آیین‌ها
پاکدل با بیان اینکه ما باید به آیین‌ها نیز مانند آثار باستانی نگاه کنیم، تصریح می‌کند: نمی‌شود که با گذر زمان آیین‌ها را فراموش کنیم، زیرا این آیین‌ها برخی از پیشینه، تاریخ و فرهنگ ما است و باید در حفظ آن‌ها کوشا باشیم.
وی می‌گوید: آیین‌های ناملموس معنوی حس مهربانی و انسان بودن را ترویج می‌دهند نه مانند فضای مجازی که فضای دسته جمعی کاذبی را ایجاد می‌کند، شو چله هم یکی از این آیین‌ها است که باید حفظ شود.
مسوول انجمن آیین‌های سنتی لرستان معتقد است؛ در آیین‌ها ناملموس معنوی نکته مهم معنوی بودن آن است که متاسفانه ما معنویت را گم کرده‌ایم.
پاکدل با اشاره به اینکه لازمه ایرانی بودن برگشتن به این آیین‌ها است، اظهار می‌کند: همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند «فرهنگ اساس استقلال هر مملکت است» نکته ظریف و مهمی که باید مورد توجه متولیان فرهنگی قرار بگیرد.
وی معتقد است؛ ریشه و اصالت آیین‌هایی مانند شو چله باید حفظ شود، نه اینکه تجملات سبب شود که کارکرد اصلی این آیین‌ها که همان حس انسان بودن و مهربانی است کمرنگ یا از بین برود.
منبع: فارس
انتهای پیام/