به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، شب یلدا؛ یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که پیشینه تاریخی نیز دارد شبی که با پایان یافتن فصل پاییز و شروع فصل زمستان و انقلاب زمستانی همراه است و به «شب چله» یا شب یلدا شهرت یافته است. در این شب زیبا انار عشق و محبت را دونه دونه می‌کنیم و هندوانه‌ای را بر سر سفره قرار می‌دهیم که شیرینی تابستان را زینت بخش فصل زمستان کند.

واژه «یلدا» به معنی «زایش زادروز» و تولد است؛ برگزاری جشن در این شب همواره از اهمیت فراوانی بین مردم ایران برخوردار بوده است ایرانیان همواره معتقدند که از فردای شب یلدا تابش نور خورشید افزایش می‌یابد و روز‌ها بلندتر می‌شود از همین رو شب یلدا را جشن می‌گیرند.

امروزه جشن شب یلدا در ایران با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود. خانواده‌ها در این شب گردهم آمده و بزرگتر‌ها به شعرخوانی و قصه گویی می‌پردازند، آیین شب چله با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌های گوناگون همراه است و همه این‌ها جنبه‌های نمادینی از قبیل برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی دارند در این شب بیشتر مخلفات به رنگ سرخ است که همگی نمایندگانی از خورشید در این شب به شمار می‌روند.

شب یلدا در تهران
یلدای تهران قدیم با میوه‌های تازه فصل پاییز، میوه‌های خشک شده تابستان، آجیل مخصوص، شیرینی که همگی در آن زمان به «لب چره» (تنقلاتی که به صورت میان وعده مصرف می‌شوند و نه برای سیر شدن) شهرت داشته اند وهندوانه که به سبب قرار گیری مراکز کشاورزی بسیار زیاد در اطراف تهران هر ساله در دسترس تهرانی هاست به صبح می‌رسد. تهرانیان قدیم در همه اعیاد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را اجرا می‌کنند و فرزندان در منزل پدر و مادر گرد هم آمده و به برگزاری این جشن می‌پردازند.

تهرانی‌ها از گذشته تا به امروز معتقداند که خوردنی‌های سفره شب یلدا مثل خوردنی‌های پای سفره هفت سین است و می‌تواند طبیعت گرم را سرد و طبیعت سرد را گرم کند؛ به این صورت که کسانی که از گرمی مزاج رنج می‌بردند، هندوانه و انار و کسانی که از سرد مزاجی بودنشان ناراحت بودند توت، کشمش و خرما می‌خوردند.

چله و چکه کوچیکه در اصفهان
در استان اصفهان شب یلدا با آیین و رسوم خاصی جشن گرفته می‌شود و به دو بخش چله و چله کوچیکه تقسیم می‌شود؛ زمان چله اول از ابتدای شروع دی ماه تا ۱۰ بهمن است، اما چله کوچیکه از ۱۰ بهمن آغاز می‌شود و تا ۳۰ بهمن ماه نیز ادامه دارد آیین شب چله در اصفهان به دو نام چله زری و عمو چله تقسیم می‌شود و این نام گذاری به سبب آن است که همه چیز به صورت مونث و مذکر وجود دارد؛ بنابراین اصفهانی‌ها ۲ شب را به عنوان شب چله برپا می‌کنند و به صورت خانوادگی با پهن کرده سفره‌ای به برگزاری جشن می‌پردازند خوراکی‌های این شب در اصفهان مخلوطی از کشمش، گردو، برگه زردآلو، انجیر، خرما و ... است و غذا‌هایی که در این شب اصفهانی‌ها طبخ می‌کنند کوفته و ماهی است.

شو چله در لرستان
شب یلدا در گویش لری به «شو چله» یا «شو قاره» معروف است بسیاری از پشت بام‌های منازل در این شهر در لرستان مملو از جوانان و نوجوانانی است که با شور و شوق فراوان عبارت «امشو اول قاره» (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می‌کنند.

یکی دیگر از رسم‌های زیبای لر‌ها در این شب آیین «چارشو درکنی» است که در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه‌ها رفته و شالی را به حیاط منازل آویزن می‌کنند و با خواندن شعر «امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره» از صاحبخانه تقاضای تنقلات شب یلدا را می‌کنند که در شال آن‌ها بریزد.

از دیگر رسوم خطه لرستان «کاسم سا» است که در طول سال نیز مردم لرستان آن را اجرا می‌کنند، اما در شب یلدا به شکل ویژه‌ای به آن توجه می‌کنند دراین رسم به سبب اعتقادات مردم لرستان فقیر و غنی بر سر یک سفره و در کنار یکدیگر می‌نشینند.

تهیه گندم برشته، کنجد و شاهدانه در این شب و در کنار آجیل‌هایی مانند نخود، کشمش، پسته، بادام، گردو و انواع شیرینی از جمله تنقلاتی است که لر‌ها در شب یلدا بر سر سفره می‌گذارند.

چیلله گجه سی در آذربایجان شرقی
شب یلدا در میان آذری زبانان هم از آیین و رسوم خاصی پیروی می‌کند و به «چیلله گجه سی» یا «چیلله قارپیزی» معروف است چرا که مردم آذربایجان معتقدند به دلیل آنکه فصل سرما در آذربایجان بسیار طولانی و سرد است با خوردن هندوانه سوز سرما و لرز تاثیر چندانی ندارد البته ناگفته نماند که مردم آذربایجان از چند ماه قبل‌تر هندوانه را تهیه کرده و نگهداری می‌کنند.

آذربایجانی‌ها در این شب مانند سایر مردم این پهنه زیبا در این شب در منزل یکی از بزرگان فامیل جمع شده و با خوردن انواع غذا‌های پخته شده در منزل، چون کوفته، برنج، مرغ، آش و میوه‌ها و مرکباتی همچون هندوانه انار بادام و سنجد قاورقا (گندم برشته با شاهدانه) این شب را جشن می‌گیرند.

شب یلدا در کرمانشاه
اما غرب این پهنه سراسر زیبایی نیز آداب و رسوم خاصی برای برگزاری شب یلدا دارند. مردم کرمانشاه دراین شب در منزل یکی از بزرگان فامیل جمع شده و با شعر خواندن، قصه گفتن، فال حافظ گرفتن و آجیل خوردن این شب را جشن می‌گیرند.

در این شب مردم کرمانشاه میوه‌هایی مانند انار و هندوانه به همراه آجیل‌هایی از قبیل راحت الحلقوم، مشکل گشا و شیرینی محلی، نان پنجره ای، کاک و نان برنجی این شب را جشن می‌گیرند.

کف زنی در شب یلدا
در استان خراسان جنوبی نیز شب یلدا آداب و رسوم خاصی دارد یکی از این آداب و رسوم «کف زنی» است؛ البته کف زنی به معنای دست زدن و شادی کردن نیست بلکه نوعی دسر شیرین است که از گیاهی به نام «پشمه شویه» تهیه می‌شود.

در چنین شبی اعضای خانواده از اقوام دور و نزدیک با جمع کردن ریشه گیاهی به نام چوبک «بیخ» و خیساندن آن در آب و جوشاندنش مایعی را به شکل کف به دست آورده این مراحل عمدتا توسط مردان انجام می‌شود که بعد از آماده شدن آن با مخلوط کردن شیره شکر یا شیره انگور و تزیین پسته و گردو همچنین با گوشت داغ که از ذبح گوسفند و طبخ آن در دیگ ریگی «دیگ چدنی» تهیه شده است از میهمانان پذیرایی می‌شود.

چیچیکای بلندترین شب سال
مردم هرمزگان نیز که از پیشینه تاریخی بسیار قوی برخوردار هستند همانند سایر نقاط ایران برای شب یلدا آداب و رسوم خاصی دارند در این شب در هرمزگان بزرگتر‌های فامیل به تعریف «چیچیکا» یا همان داستان‌های افسانه‌ای می‌پردازند علاوه بر چیچیکا خواندن اشعاری از حافظ و سعدی توسط کهنسالان بخشی از برنامه‌های این شب در هرمزگان است.

مردم هرمزگان دراین شب علاوه بر خوردن تنقلات معمول شب یلدا از تنقلات محلی مانند کسودنگ و گون (بنه) که از بشاگرد تهیه می‌شود مصرف می‌کنند، کنجد برشته، نخود و کشمش، نخود برشته، کنگ جوش داده شده (خارک) دو درخت خرما به نام‌های هلو و زرک که از میناب به دست می‌آید اشاره کردف همچنین نان‌های ویژه‌ای به نام رگاگ، سیلک، تومشی و غذا‌هایی همچون قلیه ماهی، ماهی برشته بر سر سفره این شب در هرمزگان است.

غذا‌های محلی بر سر سفره شب یلدا
شب چله در هر یک از شهر‌های این پهنه بزرگ و وسیع با سبک خاصی برگزار می‌شود به طور مثال در سیستان و بلوچستان هم نیز مانند اصفهان دو چله برگزار می‌شود که در اصطلاح قدیمی به آن چله کوچک «چله خرد» و چله بزرگ «چله کلو» گفته می‌شده است و یا در شیراز در این شب غذا‌هایی مانند کلم پلوی شیرازی و یا هویج پلو طبخ می‌شود.

این شب در کرمان و یزد نیز با طبخ غذا‌های محلی خاصی جشن گرفته می‌شود به طور مثال یکی از آداب یزدی‌ها برای برگزاری جشن شب یلدا طبخ و خوردن آش شولی است در کرمان نیز اوماچو، کلمپه، قوتو و کماچ در این شب بر سر سفره کرمانی هاست.
در آخر باید گفت شب نشینی و جشن‌هایی که در این شب و در نقاط مختلف ایران برگزار می‌شود یک سنت کهن است که با گذشت زمان از آن دوره تا کنون نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده است بلکه نزد ایرانیان از جایگاه ویژه و مهمی برخوردار است آداب و رسوم شب یلدا در ایران متفاوت است و به شیوه‌های متفاوتی برگزار می‌شود.

منبع:مهر

انتهای پیام/