منصور عسگری کارشناس مرمت بنا و تزئینات کاشی کاری استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار
گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از
اصفهان، گفت: کاشی و کاشی کاری هنری است که در تمدن اسلامی با پشتوانه هنر ایرانی پیش از اسلام به اوج خود رسید و کاشی کاری سنتی یکی از صنایع دستی پر پیشینه و زیبای ایران است و در بین کشور‌های مختلف اسلامی دراین زمینه ایران از مرکزیتی خاص برخوردار بوده و آثار متنوع کاشی کاری باقی مانده در گوشه و کنار این سرزمین پهناور شاهدی براین مدعاست.
چند نمونه از کاشی کاری‌های سنتی
عسکری گفت: کاشی‌های سنتی در مرمت واحیای بنا‌های تاریخی کاربرد دارند و امروزه کارگاه‌های آفرینش آن در زمره صنایع دستی طبقه بندی می‌شوند.
کاشی کاری معرق
هنرکاشی سازی معرق و یا کاشی گل و بته که نزد اروپائیان بیشتر شهرت دارد از قرن هفتم هجری به تدریج زینت بخش معماری ایران، به ویژه بنا‌های مذهبی گردید.
اهمیت کاشی معرق نسبت به انواع دیگر کاشی، زیبایی فوق العاده و درجه استحکام آن است و به همین دلیل پس از گذشت سالیان سال بر روی بنا‌ها بر جای می‌ماند.
کاشی کاری معقلی
در این نوع تزئین معماری اسلامی، از کاشی‌های اصفهان استفاده می‌شود تلفیق آجر و کاشی که عموما با حرکت زیبای شطرنجی شکل می‌گیرد و ارزش ویژه‌ای به معماری دوره اسلامی ایران بخشیده است.
کاشی کاری هفت رنگ
دراین نوع از کاشی کاری خشت‌های کاشی در اندازه‌های منظم‌طبق سلیقه هنرمند کاشی کار و به اقتضای فضای مورد نظر کنار هم چیده می‌شوند و طرح مورد نظر اعم از نقاشی‌های سنتی -اسلامی و رسم الخط‌های هنری و مذهبی روی آن‌ها با ذغال به عنوان طرح اولیه کشیده می‌شود و سپس با رنگ‌های مخصوص لعاب رنگ آمیزی و نقاشی تکمیل می‌شود ودر نهایت به کوره می‌روند.
کاشی کاری مقرنس
مقرنس کاری یکی از عناصر مهم تزئینی معماری است که در دنیا ساختن بنا‌ها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن ساختمان‌ها و یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل می‌شود.
کاشی کاری مشبک
این نوع کاشی‌ها برای ایجاد طرح‌های پیچیده کنار یکدیگر چیده شده و از آن‌ها برای تزئین محراب استفاده می‌شده است همچنین کاشی مشبک به عنوان پنجره در دیوار‌های مشرف استفاده می‌شده است که هم نور لازم را به داخل اتاق می‌رسانده و هم از اشراف خانه به بیرون جلوگیری می‌کرده است. مقبره جعفر اصفهانی، بقعه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی و مسجد شیخ لطف الله اصفهان از زیباترین کاشی‌های مشبک کاری شده است.
اصفهان تامین کننده اصلی کاشی‌های سنتی بقاع متبرکه داخل و خارج ازکشور
کارشناس مرمت بنا و تزئینات کاشی کاری استان اصفهان گفت:اصفهان یکی از استان‌هایی است که بیشترین حجم کاشی سنتی کشور را صادر می‌کند و بیش از ۸۰ درصد تولید کاشی‌های سنتی و هفت رنگ عتبات و بقاع متبرکه در داخل و خارج از کشور در کارگاه‌های استان تامین می‌شود.
عسگری در ادامه گفت: بالاترین سطح میزان تولید کاشی سنتی کشور به اصفهان اختصاص دارد که بیش از ۷۰ درصد کاشی سنتی در استان اصفهان تولید می‌شود.
او افزود: کاشی سنتی تولیدی در اصفهان اکثرا از نوع درجه یک و بهترین نوع کاشی و سازگار با اقلیم ایران است.
کارشناس مرمت بنا و تزئینات کاشی کاری استان اصفهان گفت: کیفیت بالای کاشی‌های تولیدی کارگاه‌های کاشی سنتی استان اصفهان باعث شده تا این محصولات به اکثر شهر‌های ایران صادر شود از جمله تهران، شیراز، بندر عباس، اهواز به جزء مشهد که البته مشهد هم بعضا استفاده شده و علاوه بر بازار داخلی مورد استقبال بازار‌های خارجی از جمله عراق، سوریه کشور‌های آسیای میانه، ازبکستان و کشور‌های آذربایجان قرار بگیرد.
عسگری در ادامه گفت: کاشی اصفهام در بقاع متبرک داخلی مثل شاهچراغ و اکثر امامزاده‌ها و در اکثر حرم امامان و بقاع متبرکه در کربلا، کاظمین، سامرا و نجف به مقدار زیاد استفاده شده است.
حمایت از کارگاه‌های صد درصد سنتی
منصور عسگری با بیان اینکه حدود ۵۰۰ کارگاه کاشی سازی سنتی همچون هفت رنگ و معرق و معقلی در استان وجود دارد افزود: کاشی سازی سنتی به معنای واقعی، سنتی بودن خشت اولیه است که خشت به صورت خاک نم دیده و با استفاده از قالب در کارگاه‌های تولید کاشی آماده می‌شود و توسط کوره‌های سنتی پخته می‌شود و بعد با استفاده از لعاب سنتی قلع و سرب پوشیده و طراحی می‌شود و مجددا کوره می‌شود، اکثر لعاب مورد استفاده از ترکیبات معدنی و سنتی است و به ندرت از رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شود که در سال‌های اخیر به دلیل وجود ماشین آلات این فرآیند سنتی در برخی کارگاه‌ها کمی از مدار خارج شده است.
او با توضیح اینکه کار دست حس اصیل و خاصی دارد افزود: حمایت از کارگاه‌هایی که سنتی کار می‌کنند از اولویت‌های میراث استان است که این حمایت از طریق بالا بردن سفارش پذیری انجام می‌شود.
صنعت کاشی نیازمند خلاقیت
منصور عسگری گفت: کاشی سنتی را می‌توان در اکثر وسایلی که در طول شبانه روز استفاده می‌کنیم به کار برد.
او با اشاره به جذب مخاطب برای این صنعت قدیمی ییان کرد: باید در حوزه کاشی‌های سنتی عرضه مناسبی داشته باشیم تا بتوانیم مخاطب را جذب کنیم.
استفاده از کاشیکاری سنتی در ساخت و سازهای جدید شهری
الهیاری با بیان اینکه اکثر کاشی‌های سنتی در کارگاه‌های استان تولید می‌شود افزود: از جمله حمایت‌های سازمان میراث فرهنگی از کارگاه‌های صنایع دستی صدور مجوز و ارائه تسهیلات ارزان قیمت به کارگاه‌های بزرگ و روستاهابرای تولید کاشی و سرامیک سنتی در نظر گرفته شده است.
مدیر کل صنایع دستی، فرهنگی و گردشگری استان اصفهان گفت: دراکثر بنا‌های تاریخی مثل مسجد جامع عتیق، مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، مسجد سید، کلیسای وانک، خانه‌های تاریخی، حمام‌های قدیمی از کاشی‌های سنتی استفاده شده است.
او در ادامه بیان کرد:قیمت کاشی سنتی بستگی به استاد کاری دارد که کار می‌کند و با توجه به ظرفیت، دقت، تمیزی، طراحی زیبا و اصولی اجراکردن آن متفاوت است.
مشکلات و معضلات کاشی کاران
الهیاری درباره مشکلات کاشی کاران و رونق این صنعت در استان گفت: کارگاه‌های کاشی سنتی در موقع رونق کار در اصفهان حدود ۲۵۰۰ نفر در این عرصه فعالیت می‌کنند و در موقع رکود ۵۰۰ نفر فعال هستند.
او به مشکلات بیمه کاشی کاران سنتی اشاره کرد و گفت: تولید کننده به حمایت تامین اجتماعی نیاز دارد و سازمان صنایع دستی وظیفه دارد از آن‌ها حمایت کند. از حدود ۴۰ هزار نفر هنرمند صنایع شناسنامه دار تعداد ۶ هزار نفر تحت پوشش بیمه هنر قرار دارند و متاسفانه در لیستی که اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی از کاشی کاران به تامین اجتماعی ارائه می‌دهد عنوان کاشی تراش ذکر می‌کند که در این بین مسئولان اداره تامین اجتماعی زیر بار نمی‌رود و آنان را بیمه نمی‌کند که باید چاره‌ای برای این افراد اندیشید.
مدیر کل صنایع دستی، فرهنگی و گردشگری استان اصفهان در پایان بیان کرد: کاشی سنتی در بنا‌های سنتی کاربردی‌تر است که به علت قدمت و سابقه این هنر و همخوانی با معماری سنتی آن در بنا‌های سنتی بیشتر استفاده می‌شود .
گزارش از معصومه اکبری