به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از لرستان، بلایای طبیعی خسارات عمده مالی و جانی به جوامع انسانی وارد می‌سازد و متاسفانه کشور ما هم هرچند صباحی طعم تلخ این وقایع را می‌چشد. سیل، زلزله، خشکسالی، سرمازدگی، طوفان و ... خسارات جانی و مالی فراوانی به کشور وارد می‌آورد، بنابراین تبیین تمهیداتی، در جهت کاهش خسارات ناشی از این بلایا را می‌طلبد که در حوزه‌های متنوعی جای می‌گیرد.
سیل ترکیبی از جریان‌های کوتاه در محل ویژه‌ای با شیب تند است که معمولا در سنگ‌ها و سازند‌های غیر قابل نفوذ و کم مقاوم ایجاد میشود و از سه بخش اصلی تشکیل می‌یابد: حوضه آبگیر، آبراهه و مخروط افکنه.
اساس تشکیل دبی‌های نامنظم ناشی از بارش‌های ناگهانی و شدید، اکثرا به صورت رگباری است که در جریان‌های بسیار ضعیف و متناوب به وجود می‌آید. سیلاب‌ها با جریان تشخیص قوی مشخص هستند که پس از هررگبار روی زمین‌های برهنه و ناپایدار و در آبراهه‌هایی که قبلا توسط جریان آب‌ها و غالبا در دامنه‌های شیب دارکوهستانی کنده شده اند به راه می‌افتند و بر حسب شدت، اغلب حالت تخریبی بالایی دارند. بدین جهت اغلب روستا‌ها و شهر‌های واقع در پای کوه‌ها دائما درمعرض خطر این پدیده قرارمی گیرند.
طرح‌های کنترل سیلاب به طور کلی بسیار زیاد ومتنوع هستند. کاربرد هر کدام بسته به شرایط محل، میزان ریسک در برابر خسارات وارده، میزان منافع حاصله از اجرای طرح، مسائل اجتماعی و اقتصادی منطقه، تفاوت دارد.
منابع طبیعی و آبخیزداری با توجه به اینکه یک علم و هنر برای بازگشت طبیعت به حالت قبل است و با ایجاد و یا تقویت پوشش گیاهی، انحراف مسیر و کاهش شیب رودخانه، کانال‌ها و جوی‌های جمع آوری آب‌های سطحی، احداث بند‌های کوچک رسوب گیر و تاخیری، خشکه چین، چوبی و چپری، گابیونی در سر شاخه‌ها وآبراه‌های فرعی باعث کاهش سرعت آب و دبی اوج سیلاب و درنهایت کنترل و کاهش خطرات ناشی از جریان سیلاب و به حداقل رساندن پیامد‌های ناشی از آن میشود.
شیرزاد نجفی، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان، در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از لرستان، با اشاره به کنترل ۳ میلیون و ۵۸۵ هزار متر مکعب آب در بند‌های آبخیزداری ازنا و جلوگیری از وقوع سیلاب در این شهرستان، گفت: در راستای کاهش احتمال وقوع سیلاب‌های احتمالی در لرستان، از محل صندوق توسعه ملی، اعتبار ۲۱ میلیارد و ۲۸ میلیون تومان در جهت احداث بند‌ها و سدهای حوزه آبخیز داری، در ۱۸ حوزه آب خیز استان در نظر گرفته شده است.
نجفی با تصریح عملیات و اقدامات اداره منابع طبیعی و آبخیز داری در سه حوزه مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی افزود: این اقدامات در ۱۱ شهرستان استان انجام خواهد شد.
وی از توپوگرافی سخت شهرستان پلدختر و نیاز به ایجاد سازه‌های آبخیزداری تخصصی خبر داد و در ادامه گفت: اولویت برنامه‌های پیش روی منابع طبیعی و آبخیزداری در محدوده شهری است و با کنترل آب در بالا دست شهر خرم آباد، نواحی پایین دست استان از جمله شهرستان پلدختر از خطر وقوع سیلاب در امان می‌مانند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، با اشاره به خسارت‌های سیل و عوامل دخیل در بروز آن، اظهار کرد: با توجه به اینکه سابقه بروز چنین سیلابی در استان به ۲۰۰ سال پیش بر می‌گردد، می‌توان گفت دستکاری در طبیعت و تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی، عامل مهم وقوع سیلاب اخیر بوده است.
شرفی، استان لرستان را یکی از بزرگ‌ترین استان‌های تولید کننده آب و دارای بارندگی اعلام کرد و افزود: از آنجا که آب حاصل از بارندگی و رودخانه‌ها به مناطق پایین دست رفته و سپس وارد آب‌های آزاد می‌شوند، کمبود سدهای مخزنی در استان وجود دارد، که یک عامل مهم دیگر وقوع سیل در لرستان بود.
وی مجموع عملیات کنترل آب در حوزه آبخیزداری را در سال گذشته حدود ۴۳ میلیون متر مکعب اعلام کرد.
سیل بند‌ها تاسیساتی هستند که معمولا درمجاورت رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها و در مسیر مسیل‌ها احداث می‌گردند تا از پخش و انتشار سیل به داخل اراضی و محلات شهری محافظت به عمل آید.
به این ترتیب از احداث بنا و ساختمان سازی دراین قبیل اراضی جلوگیری میشود. با اتصال این گونه اراضی به یکدیگر می‌توان شبکه‌ای پیوسته از فضای بازدر شهرها بوجود آورد و با هدایت سیلاب‌های شهری تخریب را به حداقل ممکن تقلیل داد.
تبدیل زمین‌های آزاد شهر به خیابان ساختمان وپارکینگ‌های عظیم و مراکز خرید موجب میشود که حجم زیادی از بارندگی‌هایی که در محدوده شهر نازل میشود امکان و فرصت نفوذ در خاک را نیابد و ابتدا برروی سطوح نفوذ ناپذیر شهری انباشته شود و سپس به سمت نواحی گود و پست شهر هجوم آورد.
یکی از روش‌های اولیه و قدیمی برای حل مشکل سیلاب شهری این بود که آب باران به داخل شبکه فاضلاب شهری هدایت می‌شد و پس از عبور از تصفیه خانه فاضلاب شهری در نزدیک‌ترین رودخانه تخلیه می‌گردید. امروزه بهتر است سیستم‌های مختلط موجود برای جمع آوری ودفع روان آب‌ها و فاضلاب‌ها به دو سیستم جداگانه و مستقل سیستم دفع رواناب و سیستم دفع فاضلاب تبدیل شوند.
سیستم فرعی زهکشی شهر دارای قسمت‌هایی است که در آن عمدتا از لوله‌هایی با قطر زیاد استفاده شده تا بتواند مقداری از سیلاب‌های شهر را موقتا در خود ذخیره کند.
در واقع استخر‌های روباز بتونی اند که برای نگه داری سیلاب‌های شهری تا زمانی که امکان تصفیه آن‌ها فراهم آید به کار می‌رود و بعضی از اوقات نیزمی توان از حوضچه‌هایی برای ذخیره طولانی ترسیلاب‌ها استفاده کرد که در آن صورت استخر‌ها نظیردریاچه‌های مصنوعی عمل می‌کنند.
این گودال‌ها در نقاطی حفر می‌گردند که آب زیرزمین زیاد بالا نبوده باشد و زمین از تشکیلاتی دانه درشت مانند شن و ماسه تشکیل شده باشد.
این چاه‌ها نیز در زمین‌هایی با دانه بندی درشت و معمولاً در معابر بن بست و باریک احداث شده وروان آب‌های سطحی را به داخل آن‌ها هدایت می‌کنند.
اینگونه کانال‌ها در برخی از کشور‌های اروپایی طراحی و احداث شده اند. در اینگونه مجاری دفع آب‌های سطحی، کف بستر کانال‌ها را با مواد درشت دانه پر می‌کنند و یا آنکه در بستر آن‌ها لوله‌هایی سوراخ دار از جنس پی وی سی نصب می‌کنند، تا آب را از سطح معابر جمع آوری کرده و به داخل زمین نفوذ دهند.
عدم توجه به مورفولوژی شهر از لحاظ جهت‌های شیب زمین و وجود خط القعر‌ها باعث می‌گردد، توسعه شهر بدون توجه به نقاط فوق شکل گیرد و درنتیجه با میزان اندکی بارندگی در سطح شهرها، نقاط مسکونی که در مسیل‌ها و دامنه‌های منتهی به کوهستان استقرار یافته اند در معرض خطر سیلاب قرار بگیرند.
در منطقه بندی سیلاب دشت، اراضی حواشی مسیل‌ها و یا رودخانه‌ها به سه منطقه ممنوعه، مش روط ومجازتقسیم می‌شوند. منطقه ممنوعه، شامل سیلاب راه و معبر سیلاب‌های متوسط است. در این منطقه هیچ گونه کاهش ظرفیت ذخیره اراضی به خاطر ساخت و ساز‌ها موجه و مجاز نیست.
در کنار مسائل و اقدامات نهاد‌ها و مسئولین در جهت کنترل سیل، مردم و سازمان‌های محلی همواره بهترین کسانی هستند که مشکلات منطقه خود را تشخیص داده و در صدد رفع آن بر می‌آیند. به همین دلیل است که ارائه آموزش‌های متناسب با فرهنگ محلی، چه در داخل کشور و چه در سطح بین المللی همواره در جهت کاهش اثرات بلایای طبیعی مورد تاکید قرارگرفته است.
مدارس در آموزش سوانح طبیعی نقش حیاتی را برعهده دارند و آموزش کادر مدیریت امداد و اضطراری نیز از دیگرآموزش‌های تخصصی لازم در کاهش اثرات سیل است. این اطلاعات باید در تمام سطوح شبکه امداد پخش شود، تا تعداد بیش تری از مردم با امکانات مختلف آن آشنا شوند.
گزارش از پاک منش
انتهای پیام/ پ
البته به برکت وقوع سیل اخیر، وزیر نیرو یک اعتراف تلخ و دیر هنگام کرد و گفت: اگر تا الان به بحث سدسازی در لرستان بیشتر توجه می‌شد و غلفت نمی‌کردیم مشکلات سیل اخیر به وجود نمی‌آمد و این اعتراف تلخ کمک خواهد کرد که جدی‌تر پیگیر مطالبات مردم در بخش آب بود.
در لرستان 840 هزار هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که تا کنون تنها 20 درصد این زمین‌ها به آبی تبدیل شدند البته به روش‌های کاملاً سنتی و قدیمی یعنی بهتر است بگوییم عمده این زمین‌ها با استفاده از نهرهای سنتی آبیاری می‌شوند.
خوب است بدانیم میانگین آبی بودن اراضی کشاورزی در کشور حدود 45 درصد است اما متاسفانه این آمار در لرستان کمتر از نصف میانگین کشور است.
متاسفانه اگر همه سدهای در حال ساخت لرستان به بهره‌برداری برسند تنها 500 میلیون متر مکعب روان‌آب در لرستان مهار میشود یعنی حدود یک هفتم ظرفیت سد دز در خوزستان که 57 سال از ساخت آن می‌گذرد!