به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، مالچ پاشی یا خاکپوش که می‌توان آن را پوشش نازنده نامید، به ۲ نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شود که برای اهدافی مانند تثبیت شن‌های روان و یا جلوگیری از وارد شدن خسارت به اهالی و تاسیسات برخی نواحی به کار می‌رود.
البته خاکپوش معمولا برای مناطق پیرامون روستا‌ها یا مسیر چرای دام و کارخانجات به دلیل بوی نامطبوع توصیه نمی‌شود. تکنولوژی مالچ در ایران یک فناوری نو و جدید است که باید در بعضی مناطق استفاده شود تا کارایی آن مشخص گردد و دقیقا زمانی این حوزه شاهد پیشرفت خواهد بود که عملیاتی در نقاط مختلف اجرا شود.
هر چند با وجود ایراد‌هایی که به خاکپوش وارد است برخی معتقدند باید در این زمینه ورود شود تا مجبور نشویم این تکنولوژی را از خارج وارد کنیم.
مالچ نفتی یکی از فراورده‌های نفتی است که سال ۱۳۴۲ از لیبی به ایران وارد شد برای تهیه مالچ نفتی ابتدا باید نفت به قیر تبدیل شود. بعد قیر، شل شود و سرانجام در کارخانه، مالچ نفتی با استفاده از ۴۸ درصد قیر، ۵۰ درصد آب و ۲ درصد ماده ممزوج کننده (آنیون یا کاتیون یا رس) تهیه شود تا قابلیت پاشیده شدن را پیدا کند.
یکی از مشکلات خاکپوش نفت تولید ترکیبات فرار است که اغلب گوگردی و آروماتیکی هستند که این موضوع برای مردم آن منطقه مشکل بو و دشواری‌های تنفسی ایجاد می‌کند، هر چند اثرات دیگری مانند سرطان باید ارزیابی شوند. البته به دلیل اینکه این فراورده باید در دمای بالای ۶۰ درجه سانتی گراد حرارت داده شود برای کارگرانی که بخواهند عملیات مالچ پاشی را انجام دهند نیز شرایط سختی ایجاد می‌کند.
از مشکلات دیگر خاکپوش نفتی می‌توان به رنگ سیاه آن اشاره کرد، این رنگ گرمای زیادی را جذب می‌کند و مثلا در خوزستان که حرارت خورشید به صورت طبیعی طاقت فرسا و گاهی غیر قابل تحمل است، باعث بالا رفتن دما و ایجاد شرایط نامطلوب و بیولوژیکی برای خاک و موجودات می‌شود. ضمن آنکه مشکلات زیست محیطی مالچ نفتی قطعی و مشخص است زیرا یک فرآورده و ترکیب نفتی است. کاشتن گیاه در خاکپوش به این گونه است که آن را می پاشند و بعد محل کاشت نهال را گود می‌کنند اما مالچ اگر روی خاک پاشیده شود تمام پوشش گیاهی روی سطح خاک را از بین می‌برد.
رحیم طرفی، مدیر منابع طبیعی دشت آزادگان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با بیان اینکه وسعت شنزارهای استان خوزستان بالغ بر ٣۵۰ هزار هکتار است، گفت: این شن زار‌ها از شمال غربی به سوی جنوب شرقی امتداد یافته است. در این نواحی تاسیسات نفتی، صنعتی و روستا‌ها وجود دارد که با حرکت مستمر توده‌های شن متحمل خسارات می‌شوند. مثلا مسدود شدن جاده اهواز به اندیمشک از جمله این زیان‌ها است.
وی افزود: از سال ۱٣۴٧ و با توجه به حساسیت این منطقه و وجود شن زار‌ها متولیان و دست اندرکاران دوره به این نتیجه رسیدند که این بخش‌ها باید مالچ پاشی و تثبیت شود. تاکنون نیز قسمت‌هایی از الباجی، بروایه و گمبوعه خاکپوش و تثبیت شدهاند و بعد از انقلاب با توجه به شن‌های روان و جابجایی آن‌ها این اقدام کماکان انجام می‌شود.
طرفی با اشاره به اینکه نزدیک به ۵ دهه است که این عمل انجام می‌شود، بیان داشت: ۵۰ سال است که از مالچ برای تثبیت شن‌های روان استفاده می‌گردد و در کشور‌های لیبی و مراکش نیز کاربری دارد. ما انتظار داریم دوستانی که منتقد ما هستند از مناطق مالچ پاشی شده بازدید کنند و ببینند که چگونه سرسبز و زیبا شده است.
این مقام مسئول معتقد است «هر چند که مالچ ضرر دارد، اما برخی مناطق برهوت و صحرا هستند که برای جلوگیری از زیان‌ها نیاز به نهال کاری دارند، اما قبل از آن، خاک نیاز به تثبیت دارد تا گیاهان برای رشد وابسته به آبیاری نباشند.»
سید مجید موسوی، فعال محیط زیست که معتقد است شن زار‌های خوزستان منشاء ریز گرد نیستند، در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: شن زار‌ها به تازگی به این مناطق نیامده اند و هزاران سال است که وجود دارند یک دلیل منشا ریزگرد فرسایش بادی است که اتفاق می‌افتد.
وی با مدعی شدن اینکه شن زار‌ها همگی تثبیت شدهاند و دارای پوشش گیاهی هستند، افزود: ۱۰ هزار گرده شاهی در این مناطق وجود دارد که هر چند ارتفاع آنان پایین است، اما اجازه تحرک به این شن زار‌ها را نمیدهند، ضمن آنکه نه روستا و نه جاده‌ای را تهدید می‌کنند.
موسوی در ادامه با اشاره به گونه‌های جانوری خاص در شن زار های بستان، بیان کرد: در این مناطق افعی شاخدار بومی یافت می‌شود که فقط مخصوص همین بخش است و در هیچ بخش دیگری مانند بیابان یا جنگل نیز قابلیت زیستن ندارد، قطعا این گونه مار طی هزاران و شاید میلیون‌ها سال خود را تکامل داده است و مانند ماهی است که اگر از آب خارجش سازیم دیگر نمی‌تواند زنده بماند و تکثیر شود. گونه‌ای آهو با نام آهو شنی نیز در این محل زندگی می‌کند که فقط خاص همین اقلیم است، یا حتی مار بوا که فقط در خوزستان و در این محل پیدا می‌شود و گونه‌ای از مارمولک نیز خاص همین زیست بوم است.
این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه این ناحیه، پوشش گیاهی منحصر به فرد و بسیار غنی دارد. اظهار داشت: هیچ نهاد علمی مالچ پاشی در این منطقه را تایید نمی‌کند و این عمل ظاهرا بر اساس تحقیقات علمی است . ظاهرا هدف کارشناسان منابع طبیعی تبدیل این منطقه به جنگل است. هر چند تبدیل یک زیست بوم به زیست بوم یا اکوسیستم دیگر خلاف است. چه تالاب را تبدیل به جنگل کنیم چه جنگل را تبدیل به دریاچه و ... اجازه چنین اقدامی از لحاظ زیست محیطی اساسا وجود ندارد.
وی تصریح کرد: مالچ پاشی همه چیز را در طبیعت از بین می‌برد و تنها لیبی و ایران از این روش استفاده می‌کنند.
گزارش از ساسان ناصری زاده
انتهای پیام/