به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگار جوان از یاسوج، نوروز نخستین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه، جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است.
عید نوروز بزرگترین جشن ملی ایرانیان است و محدود به مرز‌های جغرافیایی کشور ایران نیست و گسترۀ آن به پهنای مرز‌های فرهنگ ایرانی است.
به غیر از کشورهای اطراف همچون تاجیکستان، افغانستان ، عید نوروز توسط فرزندان ایران زمین در سراسر گیتی پاس داشته میشود. نوروز باستانی یادگار نیک گذشتگان ماست که پیام آور دوستی، عشق و محبت است. نوروز ایرانی درآمیخته با لطافت وخرمی طبیعت و فرصتی کم نظیر برای ورود به مرحله‌ای نیکوتر و برتر از عمر آدمی است. بدون تردید دمیدن روح تازگی بهار در میان درختان تنومند و کهنسال و استوار بسیار زیبا و دلنشین است.
برخی از آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز هنوز هم در فرهنگ ایرانیان باقی مانده است .
خانه تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. غبارروبی، گردگیری دیوارهای خانه، اسباب‌ها و زدودن سیاهی از روی آنها و دور ریختن وسایل کهنه و نو کردن آنها در سال جدید همه از آیین های کهن ایرانی است که هیچ سالی به فراموشی سپرده نمی‌شود. این آیین در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان برگزار میشود.
از آدابی که در بین کاسبان و تاجران رعایت می‌شد، محاسبه مالی است که قاعدتا در اول سال مطرح است و توده های مردمی که دستی بر اقتصاد دارند قبل و در آستانه عید دست به محاسبه مالی می‌زنند که از نظر اسلام اگر برای خارج کردن خمس و زکات و حقوق دیگر باشد واجب شرعی است، نکته اینجا است که اسلام یاد می‌دهد در پایان سال همانطور که محاسبه مالی می کنیم محاسبه نفسانی کنیم یعنی یک سال عمر خود را مورد بازبینی قرارداده و قبل از آنکه به حساب ها رسیدگی کنند به حسابمان رسیدگی کنیم.
یکی ازسنت های عید نوروز دید و بازدید است که در فرهنگ اسلامی آمده که اگر کسی مومنی را زیارت کند،گویا خدا را در عرش زیارت کرده و کسی که در راه دیدن مومن به مشکلی برخورد کند خدا هفتاد مشکل از او را برطرف می کند.
از آداب و سنن دیگر عید نوروز صلح و آشتی دادن است که میان ایرانیان رسم است، دل های کینه ورز را به هم نزدیک می کردند و صلح می دادند و این از پیام های بسیار ارزشمند قرآن است که بین مومنین صلح ایجاد کنید تا روابط اصلاح شود.
از دیگر آداب در عید نوروز نو پوشی و تمیز پوشی است که از ارزش های بزرگ اسلام هم محسوب می شود ، همچنین مصاحفه و دست دادن از آداب دیگر عید است و در روایات آمده تا دستان مومنین در دست یک دیگر است همچون برگ پاییز گناهانشان می ریزد.
سفر کردن از آداب دیگر عید نوروز و از لازمه های زندگی بشر می‌باشد و همواره هجرت ها در طول تاریخ تمدن ساز و تمدن پرور بوده است و سفر ها درایام عید با هدف صله رحم، تفریح و یا زیارت انجام می شود که بسیار نیکو است.
یکی از چیزهایی که اسلام به نوروز تزریق کرده صله قبور است و این که مردم از اموات و گذشتگان یاد می کند این سنت از ادیان الهی است و مختص به اسلام نیست . زیارت قبور سنت بسیار شایسته و بایسته است.
یکی از زیباترین چیزهایی که اسلام به عید نوروز تزریق کرده، قرین شدن تحویل سال با دعا است و پیوند تحویل با دعا از افتخارات اسلام است که این سنت باستانی را بازسازی کرده است و یکی از لحظات نورانی ، لحظه تحویل سال در زیارتگاه های معصومین(ع) است، که هزاران هزار نفر لحظات تحویل سال را در جوار حرم اهل بیت(ع) با حالات دعا و نیایش آغاز می کنند.
یکی از آداب دیگری که همواره در عید نوروز وجود داشته، هدیه دادن است که به بسیار سنت شایسته ایی است .
پس از آنكه ايرانيان دين مبين اسلام را پذيرفتند، آداب نوروزی را همچنان حفظ كردند و به تدريج به آن جامه اسلامی پوشاندند . احاديث و اخباری از زبان ائمه و فقهای شيعه در فضيلت روز نوروز نقل شده است و احكامی را برای نماز، روزه، غسل و دعا به آن افزوده شده است .
حضور قرآن كريم در سفره هفت سين و قرائت آن در هنگام تحويل سال، دعای مخصوص سال تحويل (يا مقلب القلوب ...)، استغفار ازگناهان، حضور در اماكن متبركه مانند بارگاه امام رضا (ع)، حضرت معصومه، حضرت عبدالعظيم، حضرت شاهچراغ و امامزاده ها و غسل و پاكيزه كردن بدن همگی ازنمادهای دينی نوروز هستند.
برای آشنایی بیشتر با رسوم و آیین گرامی داشت نوروز به بررسی چگونگی استقبال و برگزاری این جشن ملی در استان های مختلف می پردازیم.
عید نوروز در کهگیلویه و بویراحمد به عنوان یكی از جشن های فرهنگ ملی از ویژگی های خاصی برخوردار است و اقشار مختلف مردم این استان با آداب و رسوم مخصوص خود نوروز را به شكل زیبایی برگزار می كنند. پس از حلول سال نو اعضای خانواده‌ها ابتدا به دیدار پدربزرگ و مادربزرگ می‌روند و سال جدید را به آنان تبریك می گویند. در ایام نوروز همه لباس‌نو می‌پوشند و طبق یك سنت قدیمی اهالی روستاها و ایلات استان كهگیلویه و بویراحمد به صورت دسته جمعی به دید و بازدید همدیگر می‌روند و تحول طبیعت و آغاز سال نو را به یكدیگر تبریك می‌گویند و ساعاتی را با شادكامی و خوشحالی در كنار یكدیگر سپری میكنند.
هدیه دادن به بزرگترها از جمله ویژگی های مهمی است كه خانواده‌ها به منظور ارج نهادن به یكدیگر انجام می دهند. شب عید مردگان در این آیین که در آخرین پنجشنبه سال برگزار میشود، مردم برای شادی روح مردگان خیرات درست می‌کردند و بین هفت خانواده توزیع می‌کنند.
غذای خیرات شب عید معمولاً متشکل از شیر، برنج و گیاه رازیانه موسوم به شیر برنج محلی درست است. در قدیم و هم اکنون در بسیاری از روستاها پیش از سیزدهم زنان روستایی معمولاً سنگهای اطراف اجاق خود را بیرون می انداختند و مرغ یا گوسفندی را ذبح می کردند و خونش را در اجاق می ریختند و سپس گوشت قربانی را بین خانواده ها تقسیم می کردند.
این مراسم برای دفع بلا در طول یک سال آینده صورت می گرفت. همچنین قبل از سال نو مراسم چاله گرم کنون و سفره پر کنون در کهگیلویه و بویراحمد مرسوم است. در چاله گرم کنون هر خانواده حتماً غذای گرم و مناسب تهیه می کرد. زمان این رسم شب قبل از آغاز سال نو بود.
همچنین سیزده بدر در بین ایام نوروز نزد مردم این استان که فرهنگ اغلب آنان عشایری است ، دارای اهمیت ویژه‌ای است. در این روز خانواده‌ها به دامن طبیعت پناه می‌برند و با خارج کردن خستگی از تن و بریدن از تمام ناخرسندی‌ها و ناملایمات خود را برای تلاش تازه به منظور خودسازی ، عمران و آبادانی منطقه و استان در سال جدید آماده می کنند. جمع شدن بانوان هر محله مسکونی و پخت نان شیرین با ترکیبی از آرد، شیر، شکر و ادویه‌جات از سنت‌های دیرینه‌ای است که در مناطق روستایی پابرجاست اما در مناطق شهری رنگ باخته است. درست کردن آجیل‌هایی مانند گندم برشته، کنجد، کلخنگ و بادام نیز هنوز در برخی مناطق روستایی و شهری رواج دارد.
کارشناس مردم شناسی میراث و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد درباره برخی از این آداب و رسوم قدیمی گفت: 'چاله گرم کنون' یکی از این آیین‌های کهن در کهگیلویه و بویراحمد است که اکنون در کمتر نقاط این استان از آن یاد میشود و به دست فراموشی سپرده شده است.
هجیر عزیزی افزود: 'چاله گرم کنون' سنتی است که فقیر و غنی یک روز مانده به عید نوروز به‌منظور گرم نگه داشتن اجاق خانه و برکت و پایداری سفره صاحب خانه، غذایی گرم و لذیذ با بهترین نوع غذای محلی می‌پزند تا همه اهل خانه از آن بخورند.
وی بیان کرد: خیرات مردگان از دیگر آیین‌های فراموش شده در کهگیلویه و بویراحمد است خانواده‌های سوگوار این استان پنج تا هفت روز به عید مانده برای آمرزش مردگان شیر برنج، حلوای خرما، پلو و گوشت می‌پزند و خانه به خانه تقسیم می‌کنند و آن را 'خیرات نیمه برات' می گویند.
عزیزی ادامه داد: تقسیم پختنی‌ها از سوی افراد خردسال انجام میشود و فاتحه خوانی و آمرزش طلبی از مقاصد این کار است.
وی 'پند شکنی ' را از آداب و رسوم فراموش نشده این استان ذکر کرد و گفت: در این روز معمولاً مردم به سراغ کسانی که سوگوار هستند و کسی را از دست داده‌اند می‌روند و سعی می‌کنند که لباس سیاه آنها را تعویض و جای آن لباس سفید یا رنگی به تن آنها بپوشانند و آنها را از حالت عزا در آورند.
عزیزی با بیان اینکه مهمانداری یکی از سنت‌های فراموش نشده این استان است گفت: در گذشته این سنت به اندازه ای گرامی بود که حتی اگر وضع زندگی عشایر صاحب خانه رونق خوبی نداشت مردها و زنان جداگانه بر روی یک گلیم یا گبه می‌خوابیدند و خوراکی بهتر از خوراک معمولی اهل خانه به او می‌دادند.
وی ادامه داد: متأسفانه با شکل گیری نظام جدید شهری این سنت به تدریج کاهش یافته و مهمانی‌های دوستانه به سبک شهری جایگزین آن سنت والای گذشته شده است.
وی گفت: احیای آداب و رسوم کمرنگ شده در شهرستان‌های استان در ایام عید نوروز یکی از برنامه‌های میراث فرهنگی استان است که در شهرستان‌ها برای این مهم برنامه‌های منسجمی در نظر گرفته است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه وبویراحمد گفت: دستگاه‌های خدمات رسان کهگیلویه و بویراحمد با برگزاری مانور در قالب ستاد خدمات سفر‌های نوروزی، آمادگی خود را برای استقبال از میهمانان و مسافران نوروز ۹۸ در این استان اعلام خواهند کرد.
محمود باقری افزود: افتتاح بازارچه‌های موقت صنایع دستی و برگزاری جشن‌های نوروزی در تمام شهرستان‌های استان از مهمترین برنامه‌های این اداره‌کل در ایام نوروز است.
وی بیان کرد: تیم‌های بازرسی مشترک در ایام نوروز از همه مکان‌های رفاهی، تفریحی، اقامتی و گردشگری بازدید می‌کنند و در ایام نوروز هتل‌ها و تاسیسات گردشگری استان هیچگونه افزایش قیمتی ندارند.
وی عنوان کرد: تمهیدات لازم برای برخورد با افراد کلید به دستی که در ایام نوروز در ورودی شهرها می‌ایستند و امنیت و سلامت گردشگران را به خطر می‌اندازند باید اندیشیده شود.
مدیرکل آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: ۱۲ پایگاه با ۱۹۴ مدرسه و یک هزار و ۴۹۱ کلاس درس در استان آماده اسکان مسافران نوروزی است.
هادی زارع پور ابراز داشت: ۵۰۳ نفر از عوامل اجرایی آموزش و پرورش آماده خدمات‌رسانی به گردشگران در ایام نوروز هستند و سالن‌های ورزشی و محوطه‌های مدارسی که در طرح اسکان نیستند نیز برای اسکان اضطراری آماده‌سازی شده است.
کهگیلویه و بویراحمد ۳۰۰ جاذبه گردشگری دارد که ۵۰ نقطه آن دارای زیرساخت‌های گردشگری است.
این استان با داشتن ۳۰۰ بقعه متبرکه، ۷۵۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی و مواهب طبیعی چشم نواز، مکانی مناسب برای سفر‌های نوروزی است.
حرم بی بی حکیمه (س) خواهر امام رضا (ع)، آبشار یاسوج، چشمه بلقیس چرام، گردنه شلال دون، رود رونه، آبشار کمردوغ، برم الوان، بافت تاریخی دهدشت و سد کوثر از مهمترین جاذبه‌های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد است.
هر یکی از اقوام مختلف در این استان اعیاد ملی، مذهبی و محلی را به شیوه خاص خود برگزار می کنند.ترکمن ها عقیده دارند زمانی که جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان بر تخت سلطنت نشست آن روز را نوروز نامیدند. ترکمن ها دراین روزها با پختن غذاهای معروف نوروزی مانند، نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) و اجرای بازی های مختلف توسط جوانان ترکمن حال وهوای دیگری به این جشن و شادی می دهند.
در ایام نوروز مسابقات مختلفی در بین ترکمن ها برگزار می شود که می توان به مسابقات اسب دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی،شاخ زنی میش ها، شطرنج بازی، مهره بازی و تاب بازی اشاره کرد.همچنین دید و بازدید در ایام نوروز در میان مردم ترکمن از جایگاه و منزلت خاصی برخورداراست.
مردم خراسان رضوی برای فرارسیدن نوروز تدارک ویژه ای می بینند که صله رحم، شاخص ترین و نظافت منزل و تهیه لباس نو متداول ترین آنهاست.در این استان هفت سین و سیزده بدر جایگاه خاصی دارد و مردم با توجه به تعطیلات این روزها به آشتی و همدلی اهمیت ویژه ای می دهند.
در شهر بیرجند با کاشت سرسوزی (کاشتن سرسبزی ) مردمان به استقبال عید می روند؛ مردمان قدیم برخلاف جوانان امروز این آداب و رسوم کهن را گرامی داشته و در حفظ و بهتر برگزار کردن آن تلاش فراوان داشتند. اهالی بیرجند به فروردین، ماه نوروز می گویند.
شـیرینــی پـزان، نـان پـزان، کدورت زدایی، پرداخت دین، فاتحه خوانی، خانه تکانی سال نو و آماده کردن آجیل شب عید مانند کشمش، عناب، نقل، پخته و تفت دادن یا شور کردن تخمه و پسته و دید و بازدید بزرگان فامیل و اقوام از مراسم مرسوم در این ایام است که با شور خاصی انجام می شود.
کاشتن سرسبزی یا به قول بیرجندی ها سرسوزی، یکی از آیین های پابرجا در ایام عید است که حدود یک ماه مانده به عید در ظرف های کوچک یا بزرگ مقداری جو، گندم، عدس یا ماش می کارند تا روز عید سرسبز باشد.
پاکیزه بودن در هنگام ورود سال نو نیز از آدابی است که اهالی بیرجند مقید به انجام آن هستند و اعتقاد دارند که سال نو را باید با تنی پاک آغاز کرد.حنابندان یکی دیگر از مراسم مردم این سرزمین است که برخی از بزرگسالان با آمدن عید نوروز با رنگ کردن موهای سر و انگشتان خود با حنا به استقبال نوروز می روند.
یکی دیگر از مراسم نوروزی در استان خراسان جنوبی، رسم شاه مولایی است که در مناطق شهری و روستایی خراسان جنوبی مرسوم است و انجام آن بدین ترتیب است که چند روز مانده به نوروز افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان کرده و آنها را بین افراد نیازمند تقسیم می کنند.یکی دو ماه مانده به نوروز مردمان بیرجند به بازار می روند و لباس عیدشان را می خرند. پارچه هایی معمولاً خریداری می شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد . وسایل خانه نیز باید عوض یا تمیز شود.
سفره سفیدی به عنوان سفره هفت سین در صبح نخستین روز فصل بهار یعنی نوروز در خانه به سمت قبله پهن می شود، قرآن، آیینه و شمعدان، سرکه، سیر، سماق، سنجد، سیب، و سیاه دانه هفت سین انتخابی این سفره هستند.
در استان زنجان همانند سایر استان ها آداب نوروز با برگزاری مراسم چهارشنبه سوری، خانه تکانی، سبزه عید، چیدن سفره هفت سین، خرید لباس نو ، آداب دید و بازدید های نوروزی همراه است و در سیزده به در زنجانی ها به گردشگاه های طبیعی و دامنه کوه ها می روند و این روز را با صرف ناهار و گره زدن سبزه به اتمام می رسانند.
در تهران جشن نوروز با آداب و رسوم ویژه ای همراه است که می توان به حضور حاجی فیروز از اوایل اسفند در شهر اشاره کرد.در روز عید مردم به دید و بازدید می پردازند و لباس های نو و تمیز به تن می کنند و در سیزدهمین روز فروردین، مردم سبزه ای را که پیش از فرا رسیدن عید در خانه سبز کرده اند. به صحرا می برند و آن را به آب روان می سپارند. غذای اصلی روز سیزده به در کوکو سبزی است. در این روز بازی های متنوع همراه با اشعار مناسب اجرا می شود.
آیین های نوروزی در این استان به دو بخش پیش و پس از نوروز تقسیم می شود:یکی از آداب استقبال از نوروز در استان سمنان نوروزخوانی است،این آیین که درگذشته رواج بیشتری داشته بیشتر از نیمه دوم اسفندماه آغاز می شود. نوروزخوانان به صورت فردی و یا درگروه های دو و سه نفره درمحله های شهر و روستا گردش کرده و با خواندن ابیاتی فرارسیدن نوروز را نوید می دهند.
یکی دیگر از آیین های استقبال از بهار در استان سمنان، رویاندن دانه گندم ،جو، عدس، شاهی برای تهیه سبزه نوروزی است،زنان کدبانو سبزه را در ظروف مختلف و یا بر روی کوزه های گلی سبز می کنند. در شهر سمنان و برخی دیگر نقاط نهادن پیاز گُل نرگس، سیر و سُنبل در میان کوزه های حفره دار مرسوم است.از دیگر آیین های نوروزی در این استان پخت سمنو در روزهای پایانی سال است، آداب و رسوم مربوط بهپخت سمنو در شهرهای سمنان و مهدیشهر به نسبت دیگر نقاط چشمگیرتر است.
دید و بازدید ازدوستان و آشنایان نیز با گذشت دقایقی از تحویل سال آغاز شده و تا پایان تعطیلات نوروزی ادامه می یابد.پخت انواع آش وغذاهای محلی ازجمله سبزی پلو، ته چین، آش رشته ، آش انار، انجام بازی های محلی و تاب سواری ،خواندن ابیات و ترانه های محلی و نیز انداختن سبزه های نوروزی در آب روان از جمله آداب سیزده به در است.
مردم استان قزوین از اوایل اسفند و با خانه تکانی خود را براى استقبال از بهار آماده مىکنند. قزوینی ها با چیدن سفره‌هاى پارچه اى قلمکار و ظروف رنگارنگ بلوری، انواع شیرینى‌هاى خانگی، انجیر، آلبالوى خیس شده، نخود، کشمش و نقل و نوعى توت که با خمیر پودر پسته و بادام درست مىکنند، از مهمانان خود پذیرایی کرده و به آنها تخم‌مرغ رنگ شده (با پوست پیاز) هدیه مى دهند.آنها از روز نخست عید به دید و بازدیدهاى خانوادگى می پردازند و این کار را تا قبل از سیزده به در ادامه می دهند.
در روز سیزده به در مردم در طبیعت دور هم جمع مى‌شوند و به شادى مى‌پردازند؛ همچنین رسم است تا هر کس کنار رودخانه برود و هفت سنگ کوچک را به نیت رفع و دفع بلا و بیمارى به داخل آب پرتاب کند و دختران دم بخت سبزه گره بزنند. در پایان نیز سبزه‌ها را به آب انداخته و به خانه‌هاى خود باز مى‌گردند.
مردم در ایام نوروز لباس نو می پوشند و به دیدار یکدیگر می روند. مردم سیستان و بلوچستان روز عید به کوه خواجه می روند و در بزرگداشت جشن نوروز شادی می کنند.خصومت ها را در روزهای عید نادیده می گیرند و صلح و آشتی می کنند.
مردم استان کرمان هم مانند سایر هموطنان خود سال نو را با آداب و رسوم خاصی آغاز می کنند. خانه تکانی از آداب مرسوم در بین مردم کرمان است.
س‍‍ه‍ن ریختن و پختن ک‍م‍‍اچ و سمنو از جمله آداب قدیمی و مراسم خاص مردم استان کرمان قبل از ایام عید است.
عید دیدنی کوچکترها از بزرگان فامیل و هدیه دادن بزرگان به بچه ها را از دیگر آداب مرسوم عید نوروز در استان کرمان است. در برخی شهرستان ها از جمله ش‍‍ه‍رب‍‍اب‍ک، س‍ی‍رج‍‍ان و ب‍م مردم شنبه اول سال به گردش و تفریح می روند و اقدام به پختن آش می کنند.
در روز ۱۳ فروردین نیز سبزه ها را به خارج از خانه می برند و برای رفع بلا در آب روان یا سر چ‍‍ه‍‍ار کوچه می ری‍زن‍د. مردم استان کرمان از قدیم روز ۱۳ فروردین را ن‍ح‍س می ش‍م‍ردن‍د و برای رف‍‍ع‌ن‍ح‍وس‍ت آن به دامان کوه و دشت پناه می بردند. عده ای حتی تا ۱۳ فروردین به مسافرت نمی رفتند و ب‍‍اور داشتند که سیزده گ‍ی‍ر می شوند. در حال ح‍‍اض‍ر این ب‍‍اور‌ه‍‍ا بسیار کمرنگ شده است.
یکی از آداب کهن این منطقه که از سده‌هاى پیش همچنان پابرجاست، استقبال از عید نوروز با آتش‌افروزى شب چهارشنبه سورى است. در آخرین چهارشنبهٔ هر سال، مردم به ویژه کودکان و جوانان با پوشال و هیزم آتش روشن مىکنند و از روى آن مى‌پرند.
در این روز اگر کسى لباس دوخته شده خود را از خیاطى بیاورد، باید هم وزن آن خرما یا شکر یا برنج به یک نفر فقیر صدقه بدهد. عصر چهارشنبه‌سورى کوزه نو یا کهنه‌اى را در خانه به زمین مى‌زنند تا بشکند و بر این باورند که به جاى آوردن این رسم، قضا و بلا را دور مى‌کند.
هم زمان با تحویل سال نو و فرا رسیدن عید نوروز مردم لباس‌هاى نو مى‌پوشند، به دید و بازدید مى‌پردازند و کین و کدورت‌ها را از دل مى‌زدایند. شادى و سرور عید نوروز تا چندین روز به طول مى‌انجامد و در این روزها، آشنایان و خویشاوندان جهت تبریک سال نو به دیدار هم مى‌روند.
از اوايل اسفند خانه‌تکانى آغاز مى‌شود. گذشته از خانه‌تکانى مى‌توان به سمنوپزی، سفره ٔ هفت‌سين، آب چهل ياسين، ديد و بازديد و سيزده‌به‌در اشاره کرد. در تمام اين مراسم، آب و سبزه به‌عنوان دو نماد حضور دارند که با نشانه‌هاى ديگرى همراه مى‌شوند. سمنو را زنان با وضو مى‌پزند و يک شب بيرون مى‌گذارند تا حضرت فاطمه (س) نقش پنجه ٔ خود را بر آن اندازد و آن‌را تبرک سازد. در سفره نوروز، به‌ويژه در گذشته خوراکى‌هائى چون ماست دست نزده، برنج سفيد پخته يا خام، گوشت و غذاهائى که اصولاً نشانه ٔ برکت و محصول خوب باشد مى‌گذارند . نمادهائى مانند آينه، تخم‌مرغ، سمنو، سبزه، شيرنی، آب چهل ياسين نيز در کنار آن قرار مى‌دهند که ترکيبى از برکت و بارورى باشد.
غلاتى مانند گندم، جوميا حبوبات را چندين روز مانده به عيد سبز مىکنند و سر سفره مى‌گذارند. در ديد و بازديدها ابتدا کوچکترها به ديدن بزرگترها مى‌روند و اين ديدارها تا سيزده نوروز ادامه مى‌يابد و در روز سيزده همه به صحرا مى‌روند و سبزه‌ها را به آب مى‌اندازند و به جشن و شادى مى‌پردازند. و دخترها با آرزوى ازدواج، سبزه گره مى‌زنند.پس از تحويل سال، مردم نخست به زيارت اهل قبور مى‌روند و سپس به ديدن بازماندگانى که تازه عزيزى را از دست داده‌اند.
رسم است که کودکان صبح روز عيد، کيسه ٔ کوچکى در دست گرفته و به بازديد خانه‌هاى اقوام بروند و صاحب‌خانه‌ها نيز چيزهائى مثل تخم‌مرغ رنگ کرده، گردو، شيرينى و گاه پول و جوراب به آنها مى‌دهند. چند روز بعد از عيد نيز خوانچه‌هاى عيديانه آماده مى‌شود. هر خوانچه شامل پارچه، کفش، جوراب، شيريني، برنج خام و ... است که براى عروس خانواده يا دختر خانواده که تازه ازدواج کرده مى‌فرستند.
مردم آذربایجان غربی از عيد سال نو با عنوان هايی چون « نوروز بايرامی» و « ايل بايرامی» ياد می كنند و گاه لفظ بايرام به معنای نوروز عموماً به اين جشن ملی بزرگ اختصاص داده می شود.
واژگانی چون «بايرام آخشامی» (عصر نوروز )، «بايرام آيی» (ماه نوروز )، « بايرام گونی» (روز نوروز)، « بايرام بازاری» (بازار نوروز )، « بايرام سفره سی» (سفره نوروز )، «بايرام پالتاری» ( لباس نوروز)، «بايرام يومورتاسی» (تخم مرغ نوروز )، « بايرام ايش لری» (كارهای نوروز )، « بايراملیق» (نوروزی ) و ... همه واژگانی هستند که در ارتباط با عيد نوروز استفاده می شوند . همچنین در گذشته مردم اين منطقه از واژه بايرام برای نامگذاری فرزندان خود نيز بهره می بردند. ممكن بود كودكی در روز عيد نوروز متولد شود و نام هايی چون بايرام، بايرامعلی، بايرام خاتون، نوروز، نوروز علی را به خود گيرد.
در گذشته خانواده های آذربایجانی سفره سفید پارچه ای به نام " بایرام سوفراسی" سفره عید یا " یمیش سوفراسی" سفره خوراکی را در اتاق مهمان پهن می کردند و هر مهمانی که از راه می رسید پای آن می نشست و صاحبخانه از آنها پذیرایی می کرد. این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین، اما به شکل محلی و قدیمی که بسان امروز از تشریفات مواد آن خبری نبود. درمیان مردم آذربایجان غربی رسم بر این است پیش از رسیدن نوروز پوشاک نو خریده ، به خانه و حیاط سر و سامان داده ، فرش و پلاس نو بافته و به استقبال نوروز می روند.
تکم گردانی یکی از آیین‌های منطقه‌ای است که معمولا ما بین دو چهارشنبه آخر سال و به استناد روایات محلی هم پس از تحویل سال انجام می‌شده است با توجه به نزدیکی اجرای آن به ایام نوروز، می‌توان گفت که اجرای آن بی‌مناسبت با فرار رسیدن ایام خجستهٔ نوروز و پیشواز ازآن نبوده است.
تکم چی‌ها به طور نمادین بزی را از جنس پارچه و قطعات چوبی ساخته و پوست بزغالهٔ سیاه رنگ را هم بر روی آن کشیده و دو شاخ نیز بر سرش تعبیه می‌کردند پارچه‌ای سرخ رنگ نیز بر روی کمر آن می‌انداختند از زیر شکم دسته‌ای چوبی بر آن تعبیه کرده و آن را از سوراخ تخته دایره‌ای شکل عبور داده و در نتیجه امکان حرکت و رقصاندن آن برای تکم چی می‌سر می‌شد.
تکم چی به اتفاق همراه خود (تور با چکن/توبره کش) وارد روستا شده و از یک سوی ده شروع به اجرای مراسم می‌کرد وی در حالی که بز نمادین چوبین (تکه) را می‌رقصاند صدای زنگوله و اصابت پاهای ثابت آن به سطح تخته همراه با سرودن اشعار دلنشین، حالت خاصی به نحوهٔ اجرای این مراسم می‌داد و اشعاری را می‌خواند.تکم چی‌ها با خواندن این اشعار به نوبت مقابل یک یک منازل می‌ایستاده‌اند و کدبانوی منزل در را بر روی آنها گشوده و طبق رسم معمول مقداری قند، چای، بلغور، نان، روغن یا مبلغی پول به ایشان داده و راهی‌شان می‌کرد نهایتا مواد جمع آوری شده را بین خود تقسیم کرده و به این ترتیب برای مدتی مایحتاج خود را تامین می‌کردند.
کرمانشاهان که گهواره تمدن ایران زمین به شمار می‌رود، هر سال جشن نوروز با آداب و رسوم خاص خود برپا میشود که از آن جمله می‌توان به خانه تکانی، آتش افروزی، چیدن سفره هفت سین، دید و بازدید و سیزده به در اشاره کرد که هریک نمادی از جشن هزاران ساله نوروز در تاریخ این سرزمین است.
جشن نوروز از زیباترین جشن‌هاست که به همراه خود پاکی و پاکیزگی و تازه شدن دیدارها و زدودن زنگار کینه ها و قهرها را به ارمغان می آورد. از روزها قبل از فرارسیدن نوروز، مردم استان کرمانشاه با خانه تکانی و گردگیری خود را برای برگزاری این جشن باستانی مهیا می‌کنند.
چند ساعت قبل از تحویل سال نو، سفره هفت سین را باشکوه و جلوه خاصی در خانه های خود می چینند و در کنار قرآن و آینه و شمعدان و تنگ و ماهی و میوه و شیرینی، هفت سین را که اغلب شامل سبزه، سیر ، سرکه ، سمنو ، سماق ، سنجد و سیب است را می‌گذارند.
نان برنجی که از شیرینی‌های سنتی و سوغات کم نظیر کرمانشاه است با عطر و طعم روغن کرمانشاهی، همواره در میان سفره‌های هفت سین به چشم می‌خورد و زیبایی خاصی به سفره هفت سین کرمانشاهی می‌بخشد. شب سال نو معمولا در کرمانشاه سبزی پلو و یا رشته پلو پخت میشود که برکت و سر سبزی را در سال نو برای خانواده ها به ارمغان بیاورد.
دعای سال نو که خوانده می شود کرمانشاهیان که با لباس‌های آراسته در کنار سفره‌های هفت سین نشسته‌اند با روبوسی سال نو را به یکدیگر تبریک می‌گویند، بزرگان فامیل به کوچکترها عیدی می‌دهند و سپس همگی برای دید و بازدید راهی خانه اقوام و دوستان می‌شوند.
بوشهری ها سه روز قبل از عيد خانم ها تمامی وسايل منزل را بيرون آورده و گردگيری میكنند. همچنين فرش ها و پتوها را می شويند و خانه را آب و جارو می زنند. به اين منظور خانه تكانی انجام میشود كه اعتقاد دارند در سال جديد خانه بايد تميز باشد.
چهارشنبه آخرسال مردم به كنار دريا می روند و سه توده آتش روشن می كنند و از روی آتش می پرند. جوانان به گرد آتش به رقص و پايكوبی می پردازند.مردم سعی می كنند قبل از عيد لباس نو بخرند برای كودكان نيز لباس نو می خرند و در روز عيد حتماً بايد لباس نو بپوشند دو هفته قبل از عيد دانه‌های گياهی مانند گندم و عدس و لوبيا را سبز می كنند كه برای سفره هفت‌سين آماده باشد بعد از بزرگ شدن با روبان قرمز اطراف سبزه‌ها را بسته و سرسفره می آورند.
زنان خانه‌دار با پختن نان های مخصوص به استقبال عيد می روند. انواع نان های شيرين در اندازه‌های مختلف طبخ می كنند. يك نوع نان گرد و كوچك بنام پادرازك كه پر از هل و گلاب است در شمال استان در تنور می پزند. همچنين نان شيرين ديگری كه دارچين روی آن می پاشند نان را روی تابه پخته سپس آن را لوله می كنند اين نان به قراپيچ مشهور است. نان شيرين با طعم های مختلف در اكثر شهرها و روستاها پخته می شود.
در شب عيد سفره هفت‌سين در خانه‌ها گسترده می شود كه تا روز عيد نيز سفره همچنان پهن می كنند. علاوه بر هفت‌سين سير و سيب و سركه و سكه و سبزه و سماق و سنجد سعی می شود سبزی های تازه مانند كاهو و باقلای سبز كه نشانه بركت است روی سفره چيده شود.
در ايام نوروز دوستان و اقوام به ديدن همديگر می روند. بزرگتران به كودكان عيدی(پول) می دهند و از مهمانان با شيرينی و شربت و ميوه پذيرايی می شود. كسانی كه نسبت به همديگر كدورتی دارند سعی می كنند در عيد به ديدن هم بروند و کدورت ها را از دل بزدايند. روز سيزدهم فروردين مردم همراه با خانواده به صحرا و دشت می روند و به شادی می پردازند. غذا در اين روز باقلاپلو با مرغ تهيه و همراه خود به صحرا می برند و در اين روز جوانان در صحرا دو بوته علف را بهم گره می زنند به اين نيت كه در آينده بختشان باز شود.
مردم استان خوزستان عید نوروز را مفصل برگزار میكنند. از چند روز پیش، كلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه درست میكنند.
مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری، مراسم چیدن سفره هفت سین، پوشیدن لباس‌های نو و رفتن به دید و بازدید نوروزی به شیوه دیگر مناطق ایران در استان خوزستان نیز رایج است. در استان خوزستان روز سیزده را در دو روز جشن می‌گیرند. روز سیزده با احتساب روز عید نوروز و روز سیزده بدون احتساب روز نوروز، اولی را سیزده عید و دومی را سیزده بعد از عید گویند .در ایام نوروز همه به باغ‌ها و تفریح‌گاه‌ها می‌روند. در خانه‌ها یا باغ‌ها بر شاخه درختان تاب می‌بندند و تاب سواری میكنند.
مردم استان لرستان همپای ديگر هموطنان ايرانی همواره عيد نوروز را به عنوان عيدی باستانی ارج نهاده و مراسم ويژه آن را برپا می كنند. خانه تكانی، خريد لباس نو، ديد و بازديدها و مسافرت های نوروزی از جمله آداب و رسوم ديرينه اين استان است. با نزديك شدن سال نو مردم اين‌استان با شستن فرش ها، پاك كردن شيشه‌ها، درب و پنجره‌ها و تميز كردن خانه‌های خود به استقبال سال جديد می روند. مردم ديار لرستان با خانه تكانی و معطر كردن خانه‌های خود با عطر و گلاب و عنبر ايام عيد نوروز را از ساير روزها مجزا می كنند.
از رسوم برجسته مردم لرستان زيارت اهل قبور درجمعه آخر سال است به شكلی كه افراد معمولا خود را مكلف می دانند كه به زيارت اهل قبور روند. طبق اين سنت مذهبی افراد در بعدازظهر پنجشنبه باحاضرشدن بر قبرستان‌ها به قرائت فاتحه و قرآن كريم می پردازند. بر اساس سنت قديمی، مردم اين استان در لحظات نزديك شدن به سال نو سفره هفت سين را چيده و با پوشيدن لباس نو دور آن جمع می شوند وبزرگ خانواده با قرائت قرآن مجيد و دعای تحويل سال و راز و نياز با خدا در انتظار تحويل سال ثانيه شماری می كنند .آنان هنگام تحويل سال نو در و پنجره‌های منازل خود را باز كرده و خير و بركت را به خانه‌های خود فرا می خوانند.
غذای شب عيد اغلب مردم در اين استان سبزی پلو با ماهی و قورمه سبزی است كه به اعتقاد آنان پختن اين غذاها در شب عيد به دليل رنگ سبزشان چندان با سرسبزی بهار بی ربط نبوده و اعتقاد دارند با پخت اين غذاها خير و بركت به سفره ارزانی می شود.
ديد و بازديدهای نوروزی دراين استان از ديگر آدابی است كه بلافاصله بعد ازلحظه تحويل سال آغاز و معمولا تا پايان تعطيلات نوروزی نيز ادامه خواهد داشت.
مردم استان لرستان بعضی از روزهای نوروز را در كوه و دشت و مناطق سرسبز سپری می كنند و به بازی های محلی و مرسوم اين منطقه نظير چوگان بازی "دارپلان" "كورم گردله" و "قاوان" كه خاص اين منطقه است، می پردازند.
برخی خانواده‌های عزادار و داغديده اين استان سال جديد را بر سر خاك عزيزان خود سپری می كنند و برخی نيز سفره هفت سين را بر سر قبر آنان پهن می كنند. در اين ايام عشاير اين استان با ذبح گوسفند غذای شب عيد خود را تدارك می بينند. مردم اين استان در روز سيزده‌نوروز كه در اصطلاح عاميانه "سيزده بدر" نام دارد درحركتی گسترده وتجمعی به دامان طبيعت سرسبز و زيبای اين استان رفته و آخرين روز از تعطيلات خود را با انجام بازيهای محلی، با خاطره‌ای خوش به پايان می رسانند. آنان در روز سيزده بدر سبزه‌هايی كه برای سفره‌های هفت سين خود تهيه كرده‌اند را با آروزی سلامتی و بهروزی برای خانواده‌های خود به درون آب روان رودخانه می اندازند.
مردم ايلام از اوایل اسفند به استقبال عيد نوروز رفته و با انجام خانه تكانی خود را برای سالی پر خير و بركت آماده می كنند. ايلامی ها در آيين خانه تكانی، قالی و فرش‌های منزل را شسته و وسايل اضافه و مستهلك خود را دور می ريزند و به جای آنها وسايل نو خريداری می كنند. اين سنت قديمی يكی از آيين‌های مرسوم مردم استان در آستانه سال جديد بوده و تا قبل از سال تحويل انجام می شود.
مهم‌ترين و زيباترين سنتی كه در بين مردم استان رواج دارد، رفع كينه و كدورت‌ها در استقبال از سال جديد است كه اين كار را با سر زدن و رفتن به خانه‌های يكديگر انجام می دهند. در آخرين جمعه سال نيز ديدار و قرائت فاتحه از اهل قبور يكی از سنت‌های ديرينه مردم اين سامان بوده كه خالی از لطف نيست. زمان تحويل سال نيز مردم ايلام با جمع شدن در منزل بزرگ فاميل منتظر تحويل شدن سال شده و اين سنت از گذشته‌های دور در استان رواج دارد. در اين روز اهل فاميل با پوشيدن لباس‌های نو و تميز سر سفره هفت سين نشسته و با خواندن دعا و قرآن منتظر تحويل سال می شوند.
همچنين بزرگترهای فاميل با گذاشتن مقداری اسكناس لای قرآن و دادن عيدی به كوچك‌تر‌ها صفای بيشتری به اين سنت ديرينه می دهد. پس از تحويل سال نيز ايلامی ها از اقوام و فاميل ديد و بازديد می كنند كه اقوام عزيز از دست داده در اولويت قرار دارند.در روز سيزدهم فروردين مردم به باغ‌ها و دامنه کوه‌ها و تپه‌ها رفته و ناهار را آنجا صرف مىکنند و سيزده خود را بدر می کنند.
مراسم استقبال از نوروز از اوایل اسفندماه با خانه‌تکانى آغاز مى‌شود. چيدن سفره هفت‌سين از ديگر ارکان اصلى جشن نوروز است. در اين سفره نمادهاى سبزی، آب و نمادهاى مذهبى ديده مى‌شود. غذاى سنتى اين روز سبزى پلو با گوشت است. بعد از تحويل سال کوچکترها به ديدن بزرگترها مى‌روند و اين ديدارها تا روز سيزدهم فروردين به‌طول مى‌انجامد.
مردم استان يزد در روز سيزدهم فروردين به باغ‌ها و مراتع مى‌روند و به شادى و تفريح مى‌پردازند. دخترها سبزه گره مى‌زنند. در اين روز مادرشوهر و خواهران شوهر و ساير اقوام دامادهاى تازه ازدواج کرده به ديدن عروس خود رفته و او را براى گردش و در کردن نحسى به باغ و سبزه‌زار مى‌روند.
موقع تحویل سال نو بسیاری از مردم قم و حتی دیگر استان های کشور به حرم مطهر حضرت معصومه (س) می روند و سال را در کنار این بانوی بزرگوار تحویل می کنند تا به برکت وجود ایشان سال خوبی را داشته باشند و عده ای نیز خود را به مسجد مقدس جمکران می رسانند و در آنجا نماز می خوانند و دعای فرج را در هنگام تحویل سال زمزمه و برای ظهور امام زمان (عج) دعا می کنند. بعد از تحویل سال نو رسم عید دیدنی نیز از رسوم بسیار نیکوی مردم قم است، به این شکل که ابتدا کوچکترها به دیدن بزرگترها می روند و از آنها عیدی می گیرند که این عیدی می تواند پول و یا چیزهای دیگر باشد. برای مثال در برخی مناطق قم بزرگترها کله قند و یا تخم مرغ رنگ شده را به عنوان عیدی به کوچکترها می دهند.
یکی دیگر از رسوم نوروز در قم به خصوص در میان جوان ترها، تخم مرغ بازی با تخم مرغ هایی است که از بزرگترها هدیه گرفته‌اند.به این شکل که یک طرف بازی، تخم مرغ خود را در دست می گیرد و قسمتی از آن را باز می گذارد تا طرف مقابل با تخم مرغ خود روی آن ضربه بزند اگر تخم مرغ بشکند طرف ضربه زننده برنده شده و فرد بازنده باید تخم مرغ شکسته را تحویل فرد برنده دهد و این بار نوبت طرف مقابل است تا با تخم مرغ خود به دیگری ضربه بزند و آن را بشکند این کار تا جایی ادامه پیدا می کند که تخم مرغ‌های یک طرف تمام شود و به این ترتیب برنده و بازنده مشخص می شوند. و اما روز دوازدهم فروردین ماه نیز مردم قم به کنار رودخانه ها می روند و سبزه هایی را که برای سفره هفت سین سبز کرده اند را به آب می اندازند و بر این باورند که با این کار درد و بلای خود و خانواده شان را به آب می دهند.
همچنین در برخی از روستاهای قم در این روز و در کنار رودخانه ها تازه دامادها به تعداد اعضای فامیل بستنی می خرند و بین اقوام به خصوص فامیل عروس پخش می کنند. آخرین روزمراسم نوروز نیز روز سیزده بدر است که در این روز اهل قم به همراه تمام اعضای خانواده بهدامن طبیعت به خصوص به کنار رودخانه ها و آب های روان می روند و روزی شاد و به یادماندنی را به همراه خانواده می گذرانند. یکی از آداب و رسومی که مردم قم در این روز انجام می دهند گره زدن سبزه است. به این شکل که دختر و پسرهای دم بخت دو دسته سبزه را به نیت پیوند بین دو زوج گره می زدند تا در سال جدید بختشان باز شود.
مردم استان مرکزی با رسوم و آیین‌های متنوعی به استقبال نوروز و آغاز بهار می‌روند. مراسم عید نوروز در استان مرکزی نیز مانند تمام نقاط ایران با خانه تکانی و تدارکات سفره هفت سین آغاز میشود.
گذاشتن گل‌های خوشبو در فضای خانه، زیارت اهل قبور و شهدا در آخرین پنجشنبه و شب جمعه سال، دادن خیرات و روشن کردن شمع و چراغ ار آیین‌های تاریخی این منطقه است.
جنب و جوش برای تهیه لباس نو، خرید آجیل و شیرینی، چیدن سفره هفت‌سین و کنار گذاشتن کمک برای فقرا و ایتام هنگام تحویل سال نو از دیگر سنت‌های رایج در استان مرکزی است.
صله ارحام و رفتن به خانه دوستان و آشنایان و دادن عیدی به کوچکترها از دیگر رسومات رایج بین مردم استان مرکزی است اما از رسوم نوروزی رایج در بین مردم شهرستان دلیجان هله هله است.
در این مراسم که امروزه بسیار کمرنگ شده و پنجاه روز مانده به عید انجام می‌شد، عده‌ای از جوانان در حالی که کوله‌هایی روی دوش خود داشتند، دور هم جمع می‌شدند، یکی از آنها لباس زنانه می‌پوشید و دیگری به نقش تگه (بز) در می‌آمد و زنگوله‌های زیادی به کمر خود می‌بست، این افراد در روستا به راه می‌افتادند و با سر و صدا و شادی سرود سر می‌دادند
هله، هله، هو، هو صد به غله، هو، هو . یعنی: صد روز به جمع آوری غله ( گندم و جو) مانده است. پنجاه روز به نوروز داریم و با خواندن این اشعار از مردم انعام دریافت می‌کردند که این انعام در پایان مراسم میان فقرا تقسیم می‌شد.
رسم "کوزه سفالی" نیز از سرگرمی‌ها و باورهای قدیمی نوروزی در شهر ساوه است که توسط زنان انجام میشود. شب قبل از عید زنانی که نذر دارند، نیت کرده و اسم خود را روی کاغذ می‌نویسند و آن را داخل "بستو" ( کوزه سفالی) می‌اندازند.
گاهی به جای نوشتن اسم، یک سکه، انگشتر و یا چیز دیگری را برای نشان داخل ظرف می‌اندازند و صبح روز بعد، یکی از زنان مورد اعتماد در حالی که دعا می‌خواند، هر یک از نشانه‌ها را بیرون آورده و بدین ترتیب هر کس به نیتش می‌رسد.
در استان مرکزی، به هنگام تحویل سال همه افراد خانواده در منزل بزرگ فامیل یعنی پدر یا پدربزرگ خود جمع می‌شوند، دور سفره هفت‌سین می‌نشینند، قرآن می‌خوانند و گاه به حافظ نیز تفال می‌زنند.
در سفره هفت سین انواع خوراکی ها مانند شیرینی، تخمه، نقل، کشمش، انواع میوه‌ها و آیینه، قرآن و چراغ نفتی وجود دارد.
در این مراسم، چراغ نفتی باید آنقدر روشن بماند تا با تمام شدن سوخت خود به خود خاموش شود و نانی که بر سر سفره هفت‌سین به عنوان برکت در سال جدید گذاشته شده پس از تحویل سال بین افراد خانواده تقسیم و تناول میشود.
پس از تحویل سال، کوچکترها دست بزرگترها را بوسیده، همه با هم روبوسی می‌کنند و عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. سپس بزرگ خانواده به هر یک از حاضران سکه‌ای به عنوان دشت و یا 2 عدد تخم مرغ و یک جفت جوراب و یا یادگاری معنوی هدیه می‌دهد.
پختن رشته پلو در شب عید و همچنین سبزی پلو با ماهی در بین خانواده‌های استان مرکزی بسیار مرسوم است. مردم استان مرکزی، خوردن رشته پلو در شب عید و سیزده بدر را نشانه‌ای از پیوستگی رشته زندگی و محبت می‌دانند.
در گذشته به جای سفره هفت‌سین، در موقع تحویل سال سینی بزرگی موسوم به مجمع که حاوی تنقلاتی چون فندق، پسته، شیرینی، سبزی، تخم مرغ رنگ شده، کشمش، نخودچی، گردو، انجیر خشک و آیینه و قرآن بود آماده می‌شد که قبل از تحویل سال بزرگترهای فامیل با خواندن قرآن و دعا سلامتی و شادی را برای ایام پیش رو از خدای منان آرزو داشتند.
آنها معتقد بودند در موقع تحویل سال، تخم‌مرغ در سینی تکان می‌خورد، حیوانات شروع به نشخوار می‌کنند و آب ها از حرکت می‌ایستند. هر کس در این وقت دعایی بکند، دعایش مستجاب میشود؛ مردم استان مرکزی به سفره هفت سین "سرفه سال" می‌گفتند. در روز سیزدهم فروردین مردم استان ماندن در خانه را بد می‌دانند و با رفتن به دل طبیعت و انجام بازی‌های محلی، گره زدن سبزه و انداختن هفت سنگ در آب روان بدی را از خود دور می‌کنند.
نوروز باستانی در میان مردم چهارمحال و بختیاری جایگاه ویژه ای دارد .همه مردم اعم از شهر نشین، روستایی و کوچ نشین از اواسط اسفند ماه با خرید و نو کردن لباس و لوازم منزل و خانه تکانی و خرید شیرینی و گل به استقبال نوروز می روند.
در خانه یک یا چند ظرف غلات و حبوبات سبز می کنند. اگر بین اقوام و دوستان کدورتی باشد با وساطت بزرگان به صلح و آشتی تبدیل میشود.
غذای شب عید از اهمیت خاصی برخوردار است. در موقع تحویل سال، اگر چه در نیمه‌های شب باشد یا در منزل بزرگ خانواده جمع می‌شوند و یا در زیارتگاه‌ها و اماکن متبرکه تجمع می‌کنند. روز عید اول به دیدن پدر و مادر و بزرگ خانواده و فامیل می‌روند و سپس با رفتن به خانه اقوام و دوستان سال نو را تبریک می‌گویند.
بچه ها در دسته های مختلف به خانه ها می‌روند و عیدی می‌گیرند و سعی می‌کنند تا قبل از ظهر از خانه‌های مورد نظر عیدی خود را بگیرند، زیرا اگر ظهر شود، به آنها گفته میشود عید رفت به روستای پایین دست. اولین شنبه سال نو را زنان و کودکان از خانه بیرون می‌روند و با چیدن گیاهان خوراکی که تازه سر از خاک در آورده‌اند در مزارع و باغات نحسی، بدی، پلیدیاین روز را دور می‌کنند و به آن «شنبه گردی _ شنبه گردش» می‌گویند.
شنبه گردی به صورت خانواری نیست و غذای روز به خارج از منزل برده نمی شود و بیش تر خاص زنان و کودکان است. دختران به امید باز شدن «بخت» در این روز هم چون سیزده بدر سبزه گره می زنند.روز سیزده بدر اگر هوا مساعدت نماید، کمتر خانواده ای است که در استان چهارمحال و بختیاری آن روز را در طبیعت نگذراند.
اصفهانی‌ها نیز همگام با همه مردم ایران‌زمین از اوایل اسفندماه با خانه‌تکانی و خرید نوروزی به پیشواز نوروز می‌روند و سفره‌های هفت‌سین افزون بر خانه‌ها در مغازه‌ها و مراکز تجاری اصفهان گسترده میشود.مردم اصفهان در این روزها، شب بو و سنبل و ماهی قرمز می‌خرند و پوشیدن لباس نو با رنگ‌های شاد از آداب قدیمی این مردم است و شیرینی‌های اصفهان نظیر «گز و نبات و پولکی» هم پای ثابت پذیرایی اصفهانی‌ها از مهمانان نوروزی است.
دید و بازدیدهای نوروزی و رفتن سر مزار درگذشتگان ، «سبزه انداختن» با ماشک و گندم و عدس که به طرز هنرمندانه‌ای در کنار ماهی قرمز و کتاب و گل و سنبل و سنجد و سیر و سکه و سمنو، سیب، سرکه و سماق در سفره هفت‌سین قرار می‌گیرد را تلفیقی نامید که اصفهانی‌ها هنرمندانه از پسش بر می‌آیند از رسومی اصلی اصفهانی‌ها است.
نوروز خوانان معمولا" پانزده روز قبل از فرا رسيدن عيد نوروز به داخل روستاها می آيند و با خواندن اشعار در مدح امامان ترانه‌های محلي، طليعه سال نو را به آنان مژده می دهند. نوروز خوانان چند نفر هستند كه يك نفر اشعار را می خواند، يك نفر ساز می زند،نفر ديگر كه به آن كوله كش( باركش ) می گويند به در خانه‌های مردم می رود و می خواند:
بادبهارون بيمو / نوروز سلطون بيمو/ مژده دهيد به دوستان / گل به گلستون اومد / بهار آمد بهار آمد خوش آمد/ علي باذولفقار آمد، خوش آمد/ نوروزتان نوروز ديگر / شما را سال نو باشد مبارك صاحب خانه نيز با دادن پول، شيرينی، گردو، تخم مرغ و نخود، و كشمش از آنان پذيرايی می كند.
هنگام تحويل سال افراد خانواده دور سفره هفت‌سين كه با ظرافت و سليقه خانم خانه چيده شده می نشينند و در حاليكه پدر خانواده دعای تحويل می خواند منتظر سال نو می شوند.در گذشته كه امكانات ارتباطی مانند راديو و تلويزيون نبود با تيراندازی يا گفتن اذان سال جديد را به همه اعلام می داشتند.بعد از اين كه سال نو شد كسی كه به عنوان مادرمه انتخاب شده با مجمعی كه در آن قرآن، آيينه، آب، سبزه و شاخه‌های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می شود چهارگوشه اتاق‌ها را آب می پاشد قرآن را كنار سفره هفت‌سين می گذارد و شاخه‌های سبز (درخت آلوچه) را به اين نيت كه سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آويزان يا روی طاقچه اتاق می گذارد.
در اين روز مادر خانه، غذای عيد، سبزی پلو با مرغ يا گوشت درست می كند. علاوه بر آن غذايی به عنوان خيرات برای اموات می پزند و بين مردم پخش می كنند.در غروب شب اول سال به اين اعتقاد كه چراغ خانه آنها هميشه روشن و نورانی باشد، به سر در خانه‌ها شمع يا شعله آتش آويزان می كنند
شب عید با آماده شدن سفره هفت سین که عموماً عبارت از سیب، سیر، سبزه سرکه ، سنجد و سماق و آیینه و آب وسکه است،از راه می رسد.در این شب کودکان و نوجوانان مراسم شال اندازی یا شال دورکی را نیز انجام می‌دهند. در این مراسم آنها شالی را از لبه بام یا روزنه تعبیه شده در سقف (باجه)به پایین می‌آویزند و با اشعار یا جملاتی ساده از صاحب خانه درخواست هدیه می کنند.صاحب خانه نیز تخم مرغ،پول و تنقلات و…در شال می پیچد وآن را تکان می دهد تا بالا بکشند. هنگام تحویل سال،با روشن شدن شمع سفره هفت سین،همه اعضای خانواده گرد سفره جمع می شوند و با خواندن دعای تحویل سال و به جای آوردن نماز حاجت،سال جدید را آغاز می کنند.
پس از تحویل سال معمولاً افراد کوچکتر خانواده به دیدار بزرگان فامیل می روند وآن ها نیز متقابلاً به بازدید آنها می پردازند.دید و بازدید تا روز سیزده فروردین ادامه می یابد.
روز سیزدهم عید مردم عموماً برای گردش از خانه بیرون می‌آیند و به طبیعت روی می‌آورند و این روز را در باغ و دشت سر می‌کنند.در این روز برای دور ریختن قضا و بلا،سبزه نوروز را نیز از خانه بیرون می‌آورند و آن را در آب روان رها می‌کنند.
آداب و رسوم کهن مردم گیلان زمین همواره با جذابیت‌های منحصر به فردی همراه بوده است.نوروز خوانی از مراسم آخر هر سال در گیلان است. نوروزخوانی که هم اکنون نیز کم و بیش رواج دارد، در گیلان نماد ورود بهار و خیر و برکت است.
برای این کار گروهی نوروزخوان در کوچه و خیابان به راه می‌افتند و اشعاری می‌خوانند. از معروف‌ترین این اشعار می‌توان به دوازه امام و عروس گوله اشاره داشت.اغلب نوروزخوانان نخست دوازده امام را می‌خوانند و وقتی به قسمت ترجیع بند می رسند، آن را دو نفری تکرار می کنند و بعد نوروز و نوسال می خوانند.
همی خوانم امام اولین را شه کشور امیرالمؤمنین را
وصی و جانشین یعنی علی را
به یاسین والف لام و به فیروز دهید مژده که آمد عید نوروز
امام دومین هم دسته گل شفاعت می کند او بر سر پل
حسن بابش سوار است او به دلدل
به یاسین و الف لام و به فیروز دهید مژده که آمد عید نوروز
این شعر در مدح دوازده امام ادامه می یابد.
نمایش عروس گوله نیز از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار می رفت. این نمایش همراه با آواز ریتمیک دارای مفاهیم اخلاقی و آیینی خاصی بود. بازیگران این نمایش معمولاً سه نفر بودند و به نقش غول، پیربابو و نازخانم ظاهر می شدند. نقش نازخانم را بیشتر مواقع پسر جوانی که لباس زنانه پوشیده بود اجرا می کرد.پیر بابو یا کوسه نقش پیرمردی بود که با غول بر سر تصاحب نازخانم به بحث و جدل می پرداخت. غول هم خود را با کلاهی از کلوش (ساقه برنج)، زنگوله ها و چماق به هیبتی عجیب می آراست.
این گروه به منازل مختلف رفته، به ایفای نقش خود می‌پرداختند و در ازای تهنیت گویی خویش و آرزوی سالی پربرکت و پر یمن برای صاحبخانه، از او هدایایی دریافت می کردند. گاه نقش یک شخصیت دیگر به اسم کاس خانم نیز به این جمع اضافه می‌شد.
عید نوروز در اردبیل به اعیادی با نام های همچون "بایرامی آیی"، "ایل بایرامی" و در میان برخی از طوایف به "امیرالمومنین(ع) بایرامی" شهرت دارد.یکی از اولین آداب و رسوم عید نوروز که از اوایل اسفندماه و یا اواسط این ماه که معمولا به بایرام آیی در بین اهالی خطه اردبیل معروف است آغاز می شود غبارروبی منازل یا خانه تکانی است که این امر بنا به ذائقه و سلیقه هر یک از افراد متفاوت بوده است.
در این رسم زنان و مادران خانه با غبارروبی و شست و شوی وسایل منازل خود عید را آغاز و خود را برای این ماه آماده می کنند که این رسم را به معنی پشت سر گذاشتن کهولت، کسالت، تنبلی و هرچه غم و اندوه است می دانند و با این کار خود را برای آغاز سالی نو و پر از خیر و برکت و همراه با شادمانی آماده می کنند.طبق یک آیین و سنت دیرین تکم که عروسکی سنتی و با پیشینه تاریخی بسیار است در چند روز مانده به عید نوروز بر دستان تکم چی ها در کوی و برزن اردبیل نوید بهار را می دهد. تکم خوانی آیینی است به قدمت نوروز و یادگاری از آداب و رسوم نوروز که همواره در سرزمین آذربایجان به عنوان آیینی ماندگار و منحصر به فرد مورد توجه مردم این خطه بوده و با روش مخصوص توسط تکم گردان ها به اجرا گذاشته می شده است.
دادن «ایل سکه سی» یا «سکه سال» رسم دیگری است که در نزد مردم دیار آذربایجان به مناسبت عید نوروز متداول است و معمولا برخی افراد که به داشتن دستی با برکت و یا به اصطلاح آذری‌ها دستی سبک مشهورند با آغاز سال نو به دوستان و آشنایان «ایل سکه سی» می‌دهند تا با دریافت نخستین پول سال از چنین دست مبارکی سالی پر رونق و خوب از لحاظ اقتصادی داشته باشند. فردی که «ایل سکه سی» را می‌دهد ممکن است پیرمردی ۸۰ ساله باشد و یا کودکی ۷ ساله هیچ تفاوتی ندارد بلکه ملاک برکت دست است. از دیگر رسوم و آداب عید نوروز در اردبیل می‌توان به بردن "خونچه" یا هدایای ویژ به نوعروسان اشاره کرد که این رسم در اردبیل و آذربایجان متداول است و در این مواقع خانواده داماد با هدایایی ویژه نوعروس و یا کسانی که تازه نامزد شده اند به خانه عروس رفته و با کمی آجیل، شیرینی، و دیگر تنقلاتی که هدیه خود را تزئین می‌کنند خونچه خود را به نوعروس می‌دهند.
در استان گلستان نیز از اوایل اسفند در برخی از نواحی گروه دو نفرة نوروزخوانان اشعاری را که به مناسبت فرارسیدن عید نوروز سروده شده می‌خوانند و از صاحبان منازل مژدگانی می‌گیرند. مردم مژدگانی دادن را شگون دانسته و مقدم آنها را به عنوان پیام آوران بهار گرامی می‌دارند.
همه گلستانی‌ها با هر قومیتی که دارند با پوشیدن لباس‌های نو و پهن کردن سفره هفت سین در تعطیلات نوروز به دیدار یکدیگر می‌روند در روز سیزدهم نیز آنها به دامن طبیعت رفته و نحسی سیزده باسیر در طبیعت از بین می‌برند.
از اوايل اسفند ماه هر سال در اكثريت شهرهای استان ، نوروزخوانان محلی با چوب دستی و كوله پشتی كه بر پشت خود می گذاشتند با خواندن اشعار بر وصف نوروز، بهار را نويد می دادند و به در خانه های مردم می رفتند و مردم هم به فراخور توانايی مالی خود، انعامی به نوروزخوانان می دادند. اين هدايا عمدتا" برنج، قند،حتي لباس، روسری و سكه پول بود تمامی افراد محل برگرد نوروز خوانان می آمدند و ورودشان را به فال نيك می گرفتند . در واقع « نو بهار » قبل از عيد، فراررسيدن عيد و بهار را نويد می داد. آنها غالبا" دو نفر بودند كه در كوچه و خيابان به راه می افتادند و جلوی هر خانه ای اشعار می خواندند (صد سلام، صد عليك، صاحبخانه، سلام عليك، آمده تنه خدم، با عزت و حرمت، فردا روز قيامت، خدا بده رحمت ).
در استان زنجان آداب نوروز همچون دیگر استان‌ها با مراسم های چهارشنبه‌سوری، خانه تکانی، سبزه عید، چیدن سفره هفت‌سین، خرید لباس نو و آداب دید و بازدیدهای نوروزی همراه است. در کنار همه اعیاد و آداب و رسوم در استان زنجان، حفظ حرمت و احترام به بزرگترهای فامیل و منطقه زندگی از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است به گونهای که اولین روز و اولین منزلی که مورد دید و بازدید در اعیاد به ویژه عید نوروز قرار می گیرد منزل و خانواده بزرگترین عضو خانواده بوده و پس از آن دید و بازدیدها بر حسب بزرگی و حرمت و در نهایت فامیل نزدیک صورت می‌گیرد.
همزمان با عید نوروز در استان زنجان مرسوم است که برای تازه عروس ها هدایایی به عنوان عیدی برده می شود. در این مراسم خانواده عروس و داماد شادیکنان هدایای خود را در داخل سینی و پارچه های سنتی چیده و روی سر یکی از دختران مجرد فامیل می‌گذارند و به خانه زوج جوان می روند. دادن هدیه به تازه عروس ها در همه مناطق استان زنجان مرسوم است و هر منطقه و روستایی آداب ویژه خود را در این زمینه دارد.
لازم به ذکر است که در پایان تعطیلات ۱۳ روزه نوروزی اهالی استان زنجان به گردشگاه های طبیعی و به دامنه کوه‌ها و باغ‌ها پناه برده و آخرین روز تعطیلیهای نوروز را با صرف ناهار در بیرون از خانه و گره زدن سبزه به پایان میرسانند.
در روز طبیعت یا ۱۳ فروردین جوانان استان زنجان با نیت قلبی برای گره زدن سبزه ها آرزوهای خود را از خداوند خواسته و برای برآورده شدن آن دعا می کنند. گره زدن سبزه عید نوروز در روز طبیعت شادی و نشاط بسیار زیادی را در دل جوانان ایجاد کرده و این رسم محلی با وجود سپری شدن سالها همچنان پا برجا است.
گفتنی است: رسمهای مختلف و خلق و خوی اقوام مختلف طی سالهای طولانی شکل گرفته، سینه به سینه به افراد یک جامعه منتقل میشود و در طول سالها، زنده و پا برجا میماند. مراسم اعیاد مذهبی و ملی، مراسم عمومی و عزا، نوع لباس پوشیدن و جشن‌های محلی جزو آداب و رسوم مردم شهر زنجان به شمار می‌روند که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
عيد نوروز و تغييرات فصل می تواند تأثيرات بسزايی در روحيه افراد جامعه به همراه داشته باشد. آمدن فصل بهار و تغيير و دگرگونی كه در فصل ها به وجود می آيد مشخصاً در روحيه افراد تأثير مثبت به همراه خواهد داشت. رنگ و بوی بهار تأثير بسيار شگرفی در روحيه افراد به همراه دارد به طوری كه همراه با نو شدن فصل روحيه افراد تازه می شود.
هر سال بهار شادمانی‌اش را در سبزه‌ها و بوته‌ها و خنده‌های شاد سیزده گردی می‌پیچد و ما را از دنیای روزمرگی به دامن دشت و دمن می‌برد تا بار دیگر شکوه نو رستن سبزه‌ها و زنده شدن خاک را با چشم جان ببینیم و دمی آواز جلال و جبروت ربانی را بر ساحت چشم‌نواز طبیعت نظاره گر باشیم.
چه خوب است ساده بودن و تقسیم کردن مهربانی ها با کودکانی که عید کمتر به خانه‌هایشان سرک می‌کشد و چه زیباست کم کردن برخی آداب غیرضروری برای به دست آوردن دل کسانی که کمتر از عواید عیدانه بهره دارند.
گزارش از مرضیه سادات غلامی
انتهای پیام/س