به گزارش حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، کتاب «چهل سال نشر کتاب در ایران» با هدف ارائه نگاه توصیفی، تطبیقی و تحلیلی به چهار دهه تولید و نشر کتاب در کشور از سوی موسسه خانه کتاب راهی بازار نشر شد.
«چهل سال نشر کتاب در ایران» از «درآمد» و دو «بخش» تشکیل شده است. بخش مقدماتی با عنوان «درآمد» نگاهی است به آمار کتاب قبل از انقلاب اسلامی در دوره اول پهلوی دوم (از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۶) که به صورت سالانه و در قالب نمودار ارائه شده است و بخش اول با عنوان «کتاب» در سه فصل به آمار کتاب در چهل سال پس از انقلاب اسلامی (۱۳۹۶-۱۳۵۷)، بررسی آماری کتاب‌های برتر در سال‌های پس از انقلاب اسلامی (۱۳۸۳-۱۳۹۵) و آمار پدیدآورندگان در چهل سال پس از انقلاب اسلامی (۱۳۹۶-۱۳۵۷) می‌پردازد و در بخش دوم با عنوان «ناشران» به آمار و اطلاعات مربوط به ناشران حقوقی، ناشران حقوقی عضو شابک، ناشران حقیقی و کاغذ می‌پردازد.
نیکنام حسینی پور در مقدمه این کتاب نوشته است: برآیند کلی مرور ۶۹ نموداری که در این کتاب عرضه شده، به ویژه از نظر تعداد عناوین و تعداد ناشران، رشد، تکامل و فزونی را نشان می‌دهد. اکثر نمودار‌ها نشان می‌دهند در دهه نخست که دوران تثبیت نظام جمهوری اسلامی و سپس جنگ تحمیلی را پشت سر نهادیم، طبیعتا صنعت نشر هنوز جان نگرفته بود لذا در کمترین حد تولید و تحرک قرار داشت. اما در دهه دوم، با پایان جنگ و آغاز به کار دولت سازندگی (دولت‌های پنجم و ششم)، نظام‌های مدیریتی و اقتصادی صنعت نشر نیز قوام یافت و آرام آرام رو به بالندگی نهاد. دهه سوم، همزمان با دولت اصلاحات (دولت‌های هفتم و هشتم)، دوران جهش و شکوفایی صنعت نشر بود. در این دهه، تعداد عناوین به سرعت افزایش یافت و بیشترین مجموع شمارگان در یک سال (۱۳۸۵) در این دهه اتفاق افتاد. نمودار‌ها نشان می‌دهند از اواخر دهه سوم تا نیمه دهه چهارم، یعنی در دوران دولت‌های نهم و دهم، از شتاب پیشین کاسته شده است. تحمیل‌های ظالمانه تحریم‌های بین المللی از عوامل اصلی این رکود نسبی بود. اما در نیمه دهه چهارم، در پی برجام در دولت یازدهم، صنعت نشر بار دیگر جان گرفت و دوران رکود پیشین را نیز جبران کرد به نحوی که در پایان دهه چهارم (۱۳۹۶) تعداد عناوین کتاب‌ها به رکور ۹۱ هزار و ۱۱۴ عنوان رسید.
مجتبی تبریز نیا مولف کتاب در دیباچه این اثر آورده است: «کتاب متشکل از ۶۹ نمودار است که در آن‌ها اطلاعات، اعداد و ارقام مربوط به تعداد کتاب ها، ناشران و پدیدآورندگان کتاب در طول چهل سال پس از انقلاب اسلامی بر اساس جامع‌ترین و فراگیرترین آمار و اطلاعات قابل استخراج از بانک اطلاعات موسسه خانه کتاب نمودار‌های دوازده گانه موضوعی، نمودار نسبت جمعیت به تولید کتاب، آمار پروانه‌های نشر صادر شده بعد از انقلاب، قیمت کاغذ، تعداد پدیدآورندگان، برش‌های دهه‌ای و تقسیم بندی‌های دوره‌ای دولت‌ها آمده است.
آمار‌های این کتاب وضعیت نشر کتاب را در طول چهل سال پس از انقلاب اسلامی در زمینه‌های مختلف اعم از موضوعی، جغرافیایی و حوزه‌های مختلف نشر به ویژه پدیدآورندگان و ناشران نشان می‌دهد. این آمار‌ها به مثابه داده‌های پایه و مواد خامی هستند که اینک در اختیار صاحب نظران، دانشگاهیان، پژوهشگران، کارشناسان، دست اندرکاران و مدیران صنعت نشر، مدیران ارشد فرهنگی و اصحاب رسانه قرار گرفته اند تا هر کدام به فراخور حوزه تخصصی خود به تجزیه و تحلیل آن بپردازند.
مهمترین ویژگی این کتاب نگاه چهل ساله به موضوع است. این ویژگی هم در شیوه تنظیم کتاب، هم در نحوه ترسیم نمودار‌ها وهم در مقایسه چهار دهه‌ای روند‌ها نشان داده شد که حاصل آن، یافته‌های جدید در برخی حوزه‌ها است. برای نخستین بار روند چهل ساله وضعیت نشر کتاب در موضوعات ده گانه رده دیویی به انضمام دو حوزه «کودک و نوجوان» و «کمک آموزشی» در مجموع دوازده حوزه موضوعی هر کدام در یک نمودار مستقل بررسی شده اند که آگاهی‌های بسیار مهمی از جمله فزونی قابل ملاحظه حوزه کمک آموزشی، رشد قابل توجه کتاب‌های فلسفه، روان شناسی، علوم اجتماعی و ادبیات و کاهش نسبی کتاب‌های دینی در سال‌های اخیر به دست می‌دهند.
همچنین، نمودار مقایسه‌ای جمعیت نسبت به تعداد عناوین و شمارگان کتاب، برای نخستین بار در این نسخه ارائه شده است. این نمودار نشان می‌دهد بر خلاف تصور رایج، در طول چهار دهه بعد از انقلاب، سرانه تولید کتاب نسبت به جمعیت رشد مطلوبی داشته است.
در این کتاب برای نخستین بار آمار تعداد پروانه نشر‌های صادر شده پس از انقلاب بر اساس استعلام از «اداره کل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی» به صورت سالانه ارائه شده که بررسی و مقایسه آن ابهامات رایج در مورد تعداد ناشران کشور را تا حدود زیادی برطرف کرده است.
انتهای پیام/