کارشناس اداره نظارت بر فرآورده های طبیعی سنتی و مکمل های معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی ایران در آغاز هفته ارتقا سلامت نوجوانان به بیان مخاطرات مصرف خودسرانه مکمل های تغذیه ای و دارو ها در سنین نوجوانی و ورزشکاران پرداخت.
مکمل یعنی تکمیل کننده فاصله مقدار مورد نیاز بدن به مواد مغذی با مقدار مصرف و اگر فردی بیش از نیاز بدنش مواد مغذی مصرف کرده باشد به هیچ عنوان نباید از مکمل ها استفاده کند. نکته اول در رابطه با مصرف مکمل ها این است که تعیین مقدار نیاز بدن به مواد مغذی توسط خود فرد عملی نیست و تنها افراد متخصص می توانند تعیین کنند که هر فردی به چه مقداری از ماده مغذی نیاز دارد. نکته دوم در بحث مکمل ها این است که مدت زمان مصرف مکمل نیز محدود است یعنی تا مدت خاصی که جبران کمبود بدن شود باید مصرف شود نه به صورت مادام العمر اما متاسفانه بسیاری از افراد در طولانی مدت به صورت خودسرانه از مکمل ها استفاه می کنند.
هدف از تولید مکمل‌های تغذیه‌ای کاربردهای درمانی است که تشخیص آن با پزشک است و مصرف خودسرانه این مکمل ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. هیچ یک از متخصصین تحت هیچ شرایطی مصرف این مکمل ها را برای نوجوانان و کسانی که در سنین بلوغ و زیر 18 سال هستند تجویز نمی کنند چرا که رشد و نمو آن ها را مختل می کند مگر در شرایطی با نظر پزشک متخصص و به منظور مقاصد درمانی تجویز شود.
با این وجود متاسفانه تمایل به مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای و داروها در ورزشکاران نوجوان بسیار زیاد است و به همین دلیل به کرات شاهد بروز عوارض در ورزشکاران این رده سنی هستیم.
عوارض عمده ناشی از مصرف خودسرانه موارد مذکور در آقایان بزرگی پستان‌ها، طاسی، کوچک شدن بیضه‌ها، کلفتی شدید صدا و ناباروری و در خانم‌ها شامل کلفتی صدا، بزرگی ناحیه تناسلی، افزایش موهای بدن، طاسی، افزایش اشتها می‌باشد. عوارض مشترک در هر دو جنس شامل آکنه شدید، ناهنجاری‌ها و تومورهای کبدی، افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب، رفتارهای تهاجمی، خشونت و عصبانیت، اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی و وابستگی دارویی است.
با توجه به ضرورت آگاهی نوجوانان و جوانان در خصوص عوارض و مخاطرات مصرف خودسرانه مکمل‌های تغذیه‌ای و داروها، به اطلاعات مربوط به عوارض و مخاطرات چند مورد از شایع‌ترین ترکیبات مورد مصرف توسط آنها می‌پردازیم:
کراتین ترکیبی است که روزانه در بدن تولید شده و سبب می‌شود انرژی در عضلات فراهم شود. کراتین در غذاهای پر پروتئین مانند گوشت یا ماهی وجود دارد. با وجود باور غلط و رایج در میان ورزشکاران نوجوان و جوان، مستنداتی وجود ندارد که نشان دهد کراتین ظاهر جسمی فرد را در ورزش‌های استقامتی و آیروبیک (هوازی) افزایش می‌دهد. عوارض جانبی مصرف داروهای حاوی کراتین شامل این موارد است: دردهای پیچشی معده و عضله، تهوع، استفراغ و اسهال، افزایش وزن و کم‌آبی و اگر به میزان زیاد مصرف شود به کلیه‌ها، کبد و قلب آسیب می‌رساند.
این ترکیبات خستگی را از بین برده، بی‌اشتهایی ایجاد کرده و سبب افزایش هوشیاری و حالت تهاجمی می‌شوند. معروف‌ترین آنها کافئین و آمفتامین هستند مصرف ترکیبات محرک به دلیل ایجاد تحریک‌پذیری و حالت عصبی در ورزشکار سبب کاهش تمرکز و بی‌خوابی می‌شود. ورزشکار ممکن است از نظر روانی به آن وابسته شده یا به دارو تحمل پیدا کند و مدام میزان مصرف آن را افزایش دهد. سایر عوارض جانبی محرک‌ها شامل تپش قلب، ناهنجاری ریتم قلب، کاهش وزن، افزایش فشار خون، توهم، تشنج، خون‌ریزی مغزی، حمله قلبی و مشکلات عروقی است.
در ورزشکاران که میزان زیادی از این داروها را مصرف می‌کنند، عوارضی نظیر بروز دردهای عضلانی، خستگی مفرط، ناتوانی در تنظیم دمای بدن، کمبود پتاسیم بدن و تغییر ریتم ضربان قلب اتفاق می‌افتد.
با توجه به موارد مورد اشاره در خصوص مخاطرات مصرف خودسرانه مکمل‌های تغذیه‌ای و داروها در ورزشکاران که در پاره‌ای موارد جبران ناپذیر است، ضروری است در این خصوص اطلاع رسانی انجام شود و استفاده از این موارد صرفا با تجویز پزشکان متخصص انجام شود. همچنین محل عرضه مکمل‌های تغذیه‌ای صرفا داروخانه‌ها بوده و تهیه این موارد از مکان‌های غیر مجاز می‌تواند منجر به بروز مخاطرات خطرناک در مصرف کننده شود.
انتهای پیام/