آزمایش خون/ خواندن آزمایش خون

به گزارش  حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ آزمایش خون به عنوان یکی از مهم ترین و رایج ترین  آزمایشاتی است که در بین افراد مختلف صورت می گیرد. آزمایش خون (CBC) جهت تشخیص بسیاری از بیماری ها و از همه مهم تر نشان دادن شرایط حیاتی و کلی بدن دارای اهمیت زیادی است.    به همین جهت آشنایی با نحوه خواندن آزمایش خون می تواند کمک خوبی برای خود افراد باشد. در این مقاله می خواهیم شما را با اصطلاحات و حروف اختصاری آزمایش خون و تفاسیر آن ها آشنا کنیم.

 حروف اختصاری  در هر آزمایش

FBS:  قند خون ناشتا      MCHC: غلظت متوسط هموگلوبین      WBC:شمارش  گلبول های سفید     RBC: شمارش گلبول های قرمز     HB: هموگلوبین   

 HC :هماتوکریت   HCV:حجم متوسط گلبول های قرمز بدن     HCH:میزان متوسط هموگلوبین در گلبول های قرمز خون   

 R.D.W :ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز    PLT :شمارش پلاکت ها     PTE :درصد پلاکت ها     MPV :حجم متوسط پلاکت ها     

MCH:وزن متوسط هموگلوبین    MCV:حجم متوسط هموگلوبین        M/E :نسبت سلول های زاینده گلبول های سفید به قرمز      RDW: پهنای گلبول قرمز در منحنی     UA:تجزیه کامل ادرار      TGs:تری گلیسیرید   

 HCG :تست حاملگی       FSB :آزمایش قندخون

اصطلاحات آزمایش خون 

WBC : مخفف WHITE BLOOD CELL  و  به تعداد و شمار ش سلول های سفید خون اشاره  دارد که  دارای نوتروفیل – منوسیت – لنفوسیت – بازوفیل – ائوزینوفیل  است.

RBC : مخفف RED BLOOD CELL و به معنی  تعداد گلبول های قرمز خون است.

HGB : مخفف HEMOGLOBIN  و نشان از آن میزان رنگ دانه خون انسان است.مقدار هموگلوبین کم خونی یا پرخون بودن بدن را تعیین می کند.

PLT: مخفف PLATELET  و به تعداد سلول هایی به نام پلاکت در خون اشاره می کند. پلاکت  در انعقاد خون نقش داشته  و تعداد آن ها مرتبط با بیماریهای انعقادی خون است.

       HCT : مخفف HEMATOCRIT و به معنی  نسبت حجم سلولی خون و بخش مایع خون است.

MCV :  مخفف MEAN CORPOSCULAR VOLUME  و به معنی حجم گلبول های سرخ خون است.

NEU : مخفف   NEUTROPHIL   است که از سایر  گلبول های سفید مهم خون است.   بیشتر اوقات افزایش و کاهش در تعداد آن مربوط  به بیماری های عفونی و باکتریایی  است 

CBC : مخفف CELL BLOOD COUNT  به معنی   شمارش و اندازه گیری تمام مقادیر قابل اندازه گیری و قابل محاسبه خون  است. که WBC – RBC – HCT-HGB-PLT-MCH-MCV-MCHC-MPV-RDW-…… را شامل می شود .

Lym : مخفف LYMPHOCYTE است که ازلحاظ  تعداد از گلبول های سفید مهم خون  است. بیشتر اوقات  کاهش یا افزایش در میزان این سلول خونی هم مربوط به  بیماری های  ویروسی است .

Rdw : مخفف کلمه red blood  cell ditribution width  است. با کمک این  عبارت  میزان یک نواختی یا عدم یک نواختی اندازه گلبول های قرمز خون مشخص می شود.هر چه مقدار این عدد کم تر باشد ، گلبول های قرمز خون یک دست تر هستند. چنان چه به بیماری های آنیزوسایتوزیس و پویکیلوسایتوزیس  شک کردید به اندکس گلبول قرمز خون مراجعه کنید.

MCHC :مخفف  عبارت MEAN CORPOSULAR HEMOGLOBIN CONECTRTION است. این عبارت  یه میزان غلظت متوسط هموگلوبین در سلول قرمز اشاره دارد.

MCH: مخفف عبارت MEAN CORPOSCULAR OF HEMOGLOBIN  است و به میزان متوسط هموگلوبین در هرسلول اشاره می کند.

PRO : مخفف PROTEIN  است  و برای اندازه گیری کل پروتئین های سرمی به کار می رود.

ALT: مخففALANINE  TRANSAMINASE  است.  مثل AST یک آنزیم به شمار می رود که در همان بافت هایی که ASTهست،  این آنزیم نیز وجود دارد. هم چنین  مقدار  بالای این آنزیم مربوط به همان بیماری های AST است.

 AST: مخفف عبارت ASPARTATAE TRANSINASE است. این آنزیم در قسمت های مختلف بدن  مانند کبد، قلب ،گلبول های قرمز و .. حضور دارد.  بالا بودن این آنزیم در مقدار غیر طبیعی نشان از  بیماری در فرد است. از جمله بیماری هایی مانند همولیز درون عروقی ،آسیب های کبدی ناشی از هپاتیت و یا کبد چرب،  آسیب های قلبی از این دسته اند.

Cr : مخفف کلمه creatinne است. این جسم آلی در داخل بدن از ماده ای به اسم  کراتین فسفات  تهیه می شود که در عضلات بدن تولید می گردد . مقدار این جسم  به توده عضلانی افراد مختلف بستگی دارد.  برای نمونه در نوزادان کم تر و در مردان بیش تر است.

Bun : مخفف blood  urea nitrogen  است. سنجش این پارامتر سرمی جهت ارزیایی عملکرد کلیه مهم و مفید است.  اوره به عنوان محصولی فرعی  که ازمتابولیسم پروتئین ها در کبد تولید می گردد و در واقع  ضایعات حاصل از مصرف پروتئین را به شکل اوره از کلیه دفع می کند. بنابراین مسئله خوبی برای بررسی  عملکرد کلیه است.

w

G6pd: مخفف عبارت glucose6  phosphate  dehydrogenase است.  نوعی آنزیم درون سلولی که در گلبول های  قرمز هم پیدا می شود. این آنزیم در گلبول های قرمز یک آنزیم کلیدی  برای  محافظت از غشای گلبول های سرخ محسوب می گردد.  چنان چه این آنزیم وجود نداشته باشد، همولیز گلبول های قرمز خود به خود اتفاق می افتد و شخص  دچار آنمی حاصل  از همولیز می شود.

Diff :مخفف کلمه differential است. هدف  از آن تعیین کردن  درصد گلبول های سفید خون به صورت  چشمی است .در این آزمایش تعداد ۱۰۰ الی  ۲۰۰ عدد گلبول سفید بطور چشمی شمارش و در صد عدد انواع مختلف سلول های سفید خون گزارش می شود.اغلب  در عفونت های میکروبی نوتروفیل ها درصد بالایی پیدا می کنند و در عفونت های ویروسی بیشتر درصد لنفوسیت ها افزایش می یابد.

PBS: مخفف کلمه  Peripheral blood smear است. در این جا اسمیر خون محیطی  بدن مشاهده می شود . گزارش اشکال غیر طبیعی و اندازه های غیر طبیعی از گلبول های قرمز خون محیطی نیز تهیه می شود.

Retic : مخفف reticolocyte  از گروه سلول های قرمز خون است.  به علت  نابالغ بودن در رنگ آمیزی حیاتی شبکه هایی از رشته های ریبوزومی در آن دیده  می شود . این سلول ها اندازه بزرگی دارند. وجود  این سلول ها درخون رابطه مستقیمی با فعالیت خون سازی مغز استخوان بدن فرد دارد. تعیین کردن  درصد این سلو ل ها درخون برای  برآ ورد میزان خون سازی تاثیر دارد.

HBA1C:  در گلبول های قرمز  انواع گوناگونی  از هموگلوبین ها هست که حداکثر  غلظت را در افراد بالغ هموگلوبین نوع A تشکیل می دهد، ولی مقدار کمی از این نوع به وسیله  کربوهیدرات ها گلیکوزیله می گردد  که به آن HBA۱C گفته می شود.  این نوع از هموگلوبین در اشخاصی که  دیابتیک  دارای غلظت بیشتری  است،  در واقع نشان دهنده میزان قند خون این اشخاص طی دو سه ماه گذشته است.

BILIRUBIN :  ماده ای که از کاتابولیسن هِم ( HEME) زنجیره گلوبین تشکیل می  شود. اگر این ماده در خون افزایش یابد موجب ایجاد یرقان یا زردی می شود. یرقان می تواند ناشی از همولیز شدید گلبول های قرمز  یا ناشی از  نقص های آنزیم های  کبدی یا انسداد باشد.

CHYLOMICRONES :   شیلومیکرون به  ذراتی که  حاوی پروتئین و چربی هستند و   در واقع چربی های غذایی را از روده به کبد و عضلات و قلب انتقال می دهند و اغلب  دارای  تری گلیسرید هستند، گفته می شود.

VLDL: مخفف VERY LOW DENSITY LIPOPROTEIN و  از گروه  خانواده لیپوپروتین ها  است  (شیلومیکرون- HDL- LDL). شیلومیکرون چربی های غذایی را در خون  و  VLDL چربی های داخلی مخصوصا کلسترول را جابه جا می کند.

روش تفسیر و خواندن آزمایش خون

Hgb

هموگلوبین به عنوان یکی از عنصر های اصلی تشکیل دهنده گلبول های قرمز  در برگه های آزمایش به صورت ( Hg, HGB  و Hgb  ) نوشته می شود.  هموگلوبین از اسید آمینه تشکیل یافته و  جایگاه های گوناگونی را جهت ترکیب با  اکسیژن دارا است. هم چنین در این ماده آهن نیز وجود دارد.  در محیط هایی که اکسیژن زیاد باشد با آن ترکیب می گردد ولی در محیط های کم اکسیژن  آن را آزاد می کند. با اندازه گیری کلی  هموگلوبین در واقع تعداد گلبول های قرمز مشخص می شود.

مقدار اصلی:  به صورت طبیعی در خانم ها ۱۲_ ۱۶گرم  در هر دسی لیتر و در آقایان در حدود ۱۴_ ۱۸ گرم در هر دسی لیتر است.

محدوده خطر:  چنان چه مقدار هموگلوبین از ۵ کمتر و از ۲۰ بالاتر باشد نیازمند رسیدگی فوری می شود.

علل افزایش Hgb

• سوختگی های شدید
• مشکلات ریوی
• نارسایی های مزمن ریه و از دست دادن بیشتر آب
• عوارض داروهایی مانند جنتامایسین و متیل دوپا

علل کاهش Hgb

• خون ریزی های شدید
• کم خونی
• بیماری سرطان
• سوءتغذیه
• بیماری لوپوس
• بیماری های کلیوی
• بزرگ بودن طحال
• مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها، آسپرین ها، ایندومتاسین
• داروهای ضد سرطان

نکته: میزان Hgb  در زمان حاملگی کم می شود. این در حالی است که خون سازی کمی بیشتر شده ولی حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدار کلی  هموگلوبین در هر دسی لیتر کاهش پیدا می کند. هم چنین زندگی کردن در ارتفاعات نیز  موجب نیاز بیشتر بدن به  اکسیژن  می شود و در این بین کمبود اکسیژن محیط اطراف باعث  تولید زیاد هموگلوبین می گردد. طحال موجب تخریب سلول های پیرخون می شود . بزرگ تر شدن طحال برابر است با تخریب بیشتر سلول ها و در نتیجه  کاهش RBCو Hgb  بدن  اتفاق می افتد.

WBC

این حروف مختصر در آزمایش خون نشان از گلبول های سفید خون دارد. با اندازه گیری کردن گلبول های سفید می توان به بیماری های عفونی در بدن پی برد.وظیفه این سلول ها دفاعی است  و در شرایط های مختلف غیر عفونی و عفونی از خود واکنش نشان می دهند.

 دو جزء مهم در شمارش WBC ها

اولی مقدار کلی گلبول های سفید در یک میلی متر خون و دیگری شمارش  جزء به جزء  خود این سلول ها است.  زیرا گلبول های سفید بدن خود تیز  از ۵ نوع مختلف تشکیل یافته اند. در برگه آزمایش خون  کلمه diff  در مقابل CBC   جهت شمارش همین انواع گوناگون گلبول های سفید خون است.

 مقدار طبیعی:  در رده سنی بزرگ سالان و کودکان بالای دو سال  مقدار طبیعی گلبول های سفید در حدود ۵_ ۱۰ هزار در هر میلی لیتر خون طبیعی است.

محدوده خطر:   مقدار کمتر از ۲۵۰۰ و بالاتر از ۳۰۰۰۰ نشان از بیماری های خطرناک دارد.

علل کاهش WBC در بدن

• به کاهش گلبول سفید در بدن انسان به مقادیر زیر ۴۰۰۰ لکوپنی گفته می شود که علل مختلفی را دارد که عبارتند از:
• نارسایی های مغز استخوان
• مسمومیت های دارویی
• عفونت های بسیار زیاد
• سوءتغذیه
• بیماری های خود ایمنی
• ایدز
• شیمی درمانی  و رادیو تراپی

علل افزایش WBC

به مقادیر بالای ۱۰۰۰۰  و افزایش گلبول سفید لکوسیتوز گفته می شود. این نشانه هایی از بیماری های عفونی، التهاب، تخریب بافت بدن، سرطان خون و لوسمی دارد. هم چنین استرس، جراحت ، ضربه و تب نیز موجب افزایش مقدار WBC  می گردد.

نکته: وظیفه اصلی گلبول های سفید  مبارزه با عفونت و حذف عوامل  مزاحم و خارجی آن است. هم چنین در آلرژی ها نیز این سلول ها مسئول بروز واکنش هستند. هر نوع تغییر در WBC ها نشانه ای از عفونت، استرس یا ویروس و... است. هم چنین فعالیت های ورزشی و بدنی سنگین،حاملگی و زایمان  نیز باعث افزایش تعداد WBC ها می شود.

HTC

هموتوکریت یا همان HTC  یکی از مقادیر  اندازه گیری گلبول های قرمز خون است.  HTC در صدی  از حجم کلی خون محسوب می شود که از گلبول قرمز ساخته شده است. با اندازه گیری کردن  بخش قرمز رسوب  خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه گیری می گردد.در  برخی شرایط با توجه به بیماری های مختلف که اندازه گیری RBC و Hgb  با مشکل مواجه می شود،  HTC اندازه گیری می شود تا به صورت مستقیم اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز را در خون نشان دهد.

مقادیر طبیعی: HTC در آقایان در حدود ۴۲_۵۲درصد  و برای خانم ها در حدود  ۳۷_۴۷درصد است. البته لازم به ذکر است که در خانم های حامله  بالاتر  ۳۳طبیعی به حساب می آید.

محدوده خطر: HTC  بیش تر از ۶۰ درصد و کم تر از ۱۵ درصد  خطرناک و موجب نگرانی است.

علل کاهش HTC در بدن

• تقریبا همان علت های HGB و RBC را  می توان موثر دانست. هم چنین موارد زیر :
• پرکاری تیرویید
• سیروز کبدی
• نارسایی مغز استخوان
• علل افزایش HTC
• اسهال های شدید
• سوختگی
• بیماری های انسدادی ریوی
• از دست دادن آب بیش از حد
• تولید غیر مجاز گلبول قرمز

نکته:  بیماری هایی از قبیل بیماری  گلبول قرمز داسی شکل باعث تغییر مقدار HTC  می شوند. چنان چه اندازه های گلبول قرمز  طبیعی باشد، مقدار هموتوکریت ۳ برابر هموگلوبین خواهد بود. توجه داشته باشید که هموتوکریت نبایستی بلافاصله پس از خون ریزی شدید اندازه گیری گردد.

RBC

این حروف مخفف سلول قرمز خون است.گلبول های قرمز قسمت اصلی خون هستند. علت قرمزی این گلبول ها بخاطر هموگلوبین است که وظیفه اصلی حمل و نقل اکسیژن و دی اکسید کربن را بر عهده دارند. مقادیر طبیعی: به طور طبیعی در حدود ۴/۷_۶/۱ میلیون در هر میکرولیتر خون است.  اما برای خانم ها می تواند مقداری کم تر  و در کودکان بیشتر باشد.

علل کاهش RBC

• خون ریزی های گوارشی
•  خون ریزی های ناشی از محل زخم
• سوءتغذیه
• فقر آهن
• کمبود ویتامین B12
• شکسته شدن سلول های خونی یا همولیز بر اثر بیماری هایی مانند فاوسیم، مشکلات ژنتیکی مثل گلبول های قرمز سلول داسی شکل، مشکلات مغز استخوان
• نارسایی کلیوی
• بیماری های مزمن
• تومورهای سرطانی
• بیماری های روماتویید

RBC Index

•  تعیین نمودن میانگین حجم یک گویچه قرمز A_MCV
• تعیین نمودن  میانگین مقدار هموگلوبین  در یک گویچه قرمز و .... B_ MCH
• گزارش مرفولوری گویچه های قرمز خون- Red blood cell morphology  report d _ immature  cells report
• گزارش سلول های نارس
• گزارش انگل خونی  مانند انگل ماریا  در صورت مشاهده شدن - Malaria parasit report

آزمایش CBC  توسط کارشناس آزمایشگاه انجام می شود و دارای نتیجه ارزشمندی است.

علل افزایش RBC در بدن

• وجود گلبول قرمز زیاد نشان از  ظرفیت بالای حمل اکسیژن دارد.
• زندگی در ارتفاعات به خاطر کمبود اکسیژن
• بیماری های ریوی
• بیماری های مربوط به هیپوکسی مزمن
• بیماری های مادرزادی قلبی

نکته: گلبول های قرمز پس از تولید در مغز استخوان به مدت ۱۲۰ روز در خون زندگی می کنند  و  در آخر عمر خود خرد می شوند  و به عنصر های سازنده اش تبدیل می گردند. در زمان حاملگی  مقدارRBC ها  کمتر نشان داده می شود و علت آن افزایش حجم مایع خون است.

با مطالعه این خبر آزمایش‌ خون خود را پیش از مراجعه به پزشک تفسیر کنید و با شرایط بدن و وضعیت سلامتی تان آشنا شوید. 

انتهای پیام/