طرح کارت ملی هوشمند،نیازمند بازنگری است

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم؛چندین کارت در یک کیف جیبی، نگاهی كه به كارت‌ها بيندازيم،هر کدام نشان دهنده ی يك ‌سری اطلاعات هويتی است. نگهداری از این كارت‌های هویتی کار ساده ای نیست و در صورت مفقود شدن هر يك از آنها و صدور كارت المثنی،درد سرهایی را به همراه دارد.

نكته ی مهم‌تر اينكه هر يك از اين كارت‌های هويتی را می توان جعل كرد، با طرح کارت ملی هوشمند قراراست خدمات هر کدام از این کارت های هویتی دریک کارت تجمیع شود، با توجه به این که در کارت های هوشمند ملی يك سری تدابير امنيتی ويژه برای استفاده از آن درنظر گرفته شده، به‌نظر نمی ‌رسد كه بشود آن را به راحتی جعل كرد و اطلاعات هويتی را تغيير داد. تاكنون كشورهای مختلفی و تقريبا تمامی كشورهای حوزه خليج فارس و خاور دور پروژه ی كارت ملی هوشمند را اجرا كرده‌اند. در آسيا كشورهايی مثل مالزی و سنگاپور و هنگ‌كنگ در اين زمينه، پيشرو بوده‌اند.

 
طرح کارت ملی هوشمند در ایران برای نخستین بار از سال 91و به صورت پایلوت (آزمایشی) در قم،با توجه به این که استان زيرساخت‌های لازم را داشت، برای 10 هزار کارمند اجرایی شد.به سطح شهر رفتیم و در خصوص طرح کارت ملی هوشمند نظر شهروندان را جویا شدیم خيلی ها از این طرح بی خبر بودند، چون استفاده از این کارت ها هنوز رايج نشده است.

خانمی 21 ساله در مصاحبه با خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم؛گفت:اطلاعات چندانی در مورد این طرح ندارم اما هوشمندی و سرعت در انجام کارها از ویژگی های کارت ملی هوشمند است.

آقایی 49 ساله راننده ی تاکسی، با انتقاد از هزینه ی دریافتی برای تعویض کارت ملی گفت:صاحب هفت فرزند هستم،و با توجه به اوضاع مالی و خرج و مخارج فرزندانم قادر به پرداخت این مبلغ نیستم.

آقایی 35 ساله در پاسخ به این سوال گفت:چند سالی هست که این کارت رو گرفتم اما نسبت به کارت های قبلی کارایی دیگری در حال حاضر برایم نداشته است.

تفاوت کارت ملی هوشمند با کارت های ملی قدیمی

كارت ملی هوشمند،مانند يك كامپيوتر ساده و كوچك عمل می کند كه با اتصال به يك كارتخوان در کامپیوتر، می‌توان به اطلاعات آن دسترسی پيدا كرد.این کارت ها علاوه بر داشتن يك بدنه با دوام، اطلاعات درون کارت در آن به طور امنی نگهداری می شوند، این کارت تراشه ی حافظه ای دارد که حجم فراوانی اطلاعات را بر روی خود بارگذاری می کند.

كارت ملی هوشمند مانند تمام كارت‌های شناسايی ديگر، نخستين وظيفه‌اش شناسايی است.به اين منظور ابتدا در زمان ثبت نام، اطلاعات صاحب كارت روی كارت قرار داده می‌شود. اين اطلاعات،شامل نام، نام خانوادگی، تاريخ و محل تولد و مواردی از اين قبيل را شامل می‌شود. به اين ترتيب هر كجا كه نياز به اطلاعات هويتی صاحب كارت باشد، ومی تواند كارت خود را ارائه دهد و به صورت ديجيتالی شناسايی شود.شناسايی الكترونيكی موجب كاهش تقلب در تشخیص هویت می شود.

كاربرد اصلی ديگر كارت ملی هوشمند،تصديق هويت است. در كارت‌های کاغذی قبلی، به كمك عكس صاحب كارت و مهر مخصوصی که روی آن خورده، عمل تصديق هويت انجام می‌شود.

در كارت ملی هوشمند هم روال مشابهی وجود دارد‌ اما تصديق هويت در اينجا تنها به عكس محدود نمی شود. علاوه بر عكس، اطلاعات بيومتريكی (اثر انگشت)‌ صاحب كارت نيز می تواند روی كارت قرار گيرد. از همه مهم‌تر اين‌كه اطلاعات بيومتريكی به صورت الكترونيكی قابل بررسی هستند. اين به اين معنی است كه در يك مركز بهره‌برداری كه به حسگر اثر انگشت مجهز است، صاحب كارت بعد از قرار دادن كارتش در كارتخوان، انگشت خود را روی حسگر اثر انگشت قرار می ‌دهد؛ سپس سيستم بررسی می ‌كند كه آيا اثر انگشت صاحب كارت با اثر انگشتی كه روی كارت به صورت الكترونيكی ذخيره شده يكسان است يا خير. در صورت يكسان بودن امكان ادامه عمليات وجود خواهد داشت. به اين ترتيب امكان جعل هويت به حداقل می رسد.

يكی از كاربردهای مهم ديگر كه روی كارت ملی هوشمند قرار می‌گيرد، كاربرد امضای ديجيتال است. به اين ترتيب، صاحب كارت می‌تواند اسناد الكترونيكی را در فضای ديجيتال امضا كنند.

امضای ديجيتال در کارت ملی هوشمند

امضای ديجيتال از نظر كاربرد، همان امضای سنتی است،اما در فضای ديجيتال، در اسناد كاغذی، گيرنده يك نامه، سند، می تواند از طريق امضای شخص فرستنده، اين اطمينان را حاصل كند كه نامه، سند جعلی نيست. همچنين امضای يك نامه، سند، برای امضا كننده نامه، سند بار قانونی به همراه دارد و نمی تواند امضای سند را انكار كند.

كارت ملی هوشمند اين بستر را هم برای فرستنده و هم گيرنده نامه، سند فراهم می كند كه اسناد را امضا‌ و صحت آن را بررسی كنند. ايده امضای ديجيتال بسيار ساده است: نامه، سند فرستنده به صورت ديجيتالي خلاصه می شود و به صورت يك بسته در می آيد. اين بسته به كمك كارت فرستنده كد می شود و بسته حاصل امضای ديجيتال نام دارد كه در انتهای نامه به صورت ديجيتالی قرار می گيرد. متن به همراه امضای ديجيتال در انتهای آن به گيرنده ارسال می شود. در طرف گيرنده، متن اصلی نامه به همان روش بالا خلاصه می شود، ‌بخش امضا ديجيتال نيز با كمك كارت گيرنده كد گشايی م یشود و با بسته خلاصه شده مقايسه می شود در صورتی  كه اين دو با هم برابر باشند به اين معنی است كه همان شخصی كه ادعا كرده، نامه را امضا كرده است.

ویژگی بيومتريك در کارت های هوشمند ملی

يكی ديگر از امكاناتی كه در كارت ملی هوشمند قرار دارد، ويژگی های بيومتريكی صاحب كارت است. بیومتریک، یک فناوری برای جلوگیری از جعل هویت افراد است، اطلاعات بیومتریک با اندازه‌گیری و ثبت دقیق خصوصیات بدن فرد، مثل اثر انگشت و عنبیه انجام می‌شود که ویژگی‌هایی منحصر به‌فرد هستند، کارت‌های ملی هوشمند هم اطلاعات بیومتریک هر فرد را در خود ذخیره دارند که علاوه بر آن، امضای الکترونیک افراد نیز در این کارت ذخیره می‌شود.

عكس و اثر انگشت صاحب كارت به صورت الكترونيكی در كارت وی ذخيره می شود. به اين ترتيب امنيت استفاده از كارت به طور قابل ملاحظه‌ای بالا می رود. ديگر هر كس با وارد كردن يك رمز عبور ساده امكان استفاده يا سوء‌استفاده از يك كارت را ندارد. برای استفاده از كارت حتماً بايد صاحب كارت حضور داشته باشد تا اثر انگشت وی به صورت ديجيتالی با اثر انگشتی كه در هنگام ثبت‌نام در كارت ذخيره شده است مقايسه و تطبيق داده شود و سپس اجازه استفاده از امكانات كارت به وی داده می شود.

مشارکت 41 درصدی شهروندان قمی در طرح کارت ملی هوشمند

مرادی، مدیرکل ثبت احوال استان قم در گفتگو با خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم؛با اشاره به این که سرعت،امنیت و به روز رسانی اطلاعات هویتی از ویژگی های کارت ملی هوشمند است،گفت:تاکنون 393هزارو هفتصد و شصت و هشت نفردر سامانه ی ثبت احوال ثبت نام نهایی کرده اند،که از این تعداد 378هزار و هفتصد و بیست و یک کارت صادر و 368هزار و سیصد و شصت و هفت کارت تحویل داده شده است.

وی افزود:جمعیت 15 سال به بالای استان قم 935 هزار نفر است،این در حالی است که تاکنون 368هزار و سیصد و شصت و هفت نفر کارت ملی خود را تعویض کرده اند،که نشان دهنده ی مشارکت 41 درصدی شهروندان است.

مرادی با تاکید بر این که مدت اعتبار کارت های ملی کاغذی تا پایان سال 96 است گفت: متقاضیان برای پیش ثبت نام باید به سامانه ی ثبت احوال به نشانی www.ncr.ir مراجعه نمایند .

وی افزود: برای تکمیل مراحل ثبت نام و تهیه کارت ملی هوشمند 19 دفترپیشخوان و سه پست مرکزی،میدان مطهری و پردیسان فعال است.

مدیرکل ثبت احوال قم خاطرنشان کرد: برای دسترسی راحت تر مردم بخش های پنجگانه استان قم به خدمات صدور کارت ملی هوشمند، دفتر خدمات صدور کارت ملی هوشمند در شهر جعفریه فعال است.

ایستگاه سیار ثبت نام کارت ملی هوشمند

مرادی با بیان این که نخستین ایستگاه سیار ثبت نام کارت هوشمند در منزل آیت الله یزدی،رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه افتتاح شد،گفت:آغاز به کار ایستگاه سیار کارت ملی هوشمند از بیستم مهرماه سال جاری در قم کلید خورد،و در حال حاضر پنج ایستگاه سیار در استان وجود دارد که به زودی به تعداد آن اضافه خواهد شد.

مدیرکل ثبت احوال استان قم با بیان اینکه هدف از راه اندازی ایستگاهای سیار ثبت کارت هوشمند خدمت رسانی بهتر به جانبازان، معلومین، ازکار افتاده ها، سال خوردگان و دیگر اقشار جامعه در مناطق روستایی و بخش های مختلف قم مانند سلفچگان و کهک است، اظهار کرد: امید است با راه اندازی این ایستگاه شاهد تحول خوبی در ثبت کارت هوشمند و جمع آوری اطلاعات افراد باشیم.

وی عنوان کرد: در شهر قم 11 دفتر پیشخوان که هرکدام دارای 3 ایستگاه سیار و اداره پست مرکزی در شهر پردیسان و میدان مطهری برای ثبت نام کارت هوشمند در نظر گرفته شده است.

مرادی با بیان اینکه این دفاتر روزانه ظرفیت ثبت نام از1600 نفر را دارند ولی به درستی از ظرفیت این دفاتر در شهر استفاده نشده و روزانه 700 و 800 نفر برای ثبت نام کارت هوشمند مراجعه می کنند، افزود: این نشان می دهد که ظرفیت 800 نفر در این دفاتر برای ثبت نام خالی است و امید است که مردم عزیز به درستی به اهمیت کار توجه کنند تا بعدا در مسائلی مانند یارانه و دفترچه سلامت و دیگر مسائل با مشکل رو به رو نشوند.

مدیرکل ثبت احوال استان افزود: تاکنون شخصیت هایی مانند آیت الله علوی گرگانی،مرجع تقلید شیعیان و آیت الله مصباح یزدی،رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه ،آیت الله خاتمی،در قالب ایستگاه سیار  اقدام به ثبت نام کارت ملی هوشمند خود کرده اند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر 60 ایستگاه برای ثبت نام کارت هوشمند در قم فعال است، عنوان کرد: قرار است با افزایش ایستگاهای سیار ثبت کارت هوشمند همه ادرات دولتی تحت پوشش این طرح قرار گیرد تا کارها با سرعت بیشتری صورت گیرد.

کارت ملی هوشمند کلید ورود به دولت الکترونیک

مرادی گفت:کارت های ملی هوشمند می تواند به عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک، موجب توزیع عادلانه فرصت ‌ها،کاهش بسیاری از هزینه ‌های دولت، مردم و بنگاه ‌ها شود.

كارت ملی هوشمند به عنوان يك كليد ورود مناسب برای كاربردهايی همچون هدفمند كردن يارانه‌ها، سلامت الكترونيكی و كاربردهای انتخابات و ساير خدمات شهروندی، با هماهنگی نهادهای ذيربط، می تواند قابل استفاده باشد.

هرچند با ارائه ی سه کاربرد اصلی شناسایی، تصدیق هویت وامضای دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان از آن به عنوان یک ابزار چندکاره استفاده کرد.

مزایای کارت ملی هوشمند

نخستین وظیفه ی کارت ملی هوشمند شناسایی است؛ در زمان ثبت‌نام، اطلاعات صاحب کارت مانند نام، نام خانوادگی، تاریخ، محل تولد و مواردی از این قبیل روی کارت ثبت می‌شود. به این ترتیب هر جا نیاز به اطلاعات هویتی صاحب کارت باشد، وی می‌تواند کارت خود را ارائه دهد و به صورت دیجیتالی شناسایی شود. شناسایی الکترونیکی موجب کاهش تقلب در شناسایی می‌شود.

کاربرد دیگر کارت ملی هوشمند، تصدیق هویت است؛ تصدیق هویت در اینجا تنها به عکس محدود نمی‌شود، بلکه اطلاعات بیومتریکی (اثر انگشت)‌ صاحب کارت نیز روی کارت قرار می‌گیرد و به صورت الکترونیکی قابل بررسی است. به این ترتیب امکان جعل هویت به حداقل می‌رسد.
یکی از کاربردهای مهم دیگر که برروی کارت ملی هوشمند قرار می‌گیرد، کاربرد امضای دیجیتال است. به این ترتیب، صاحب کارت می‌تواند اسناد الکترونیکی را در فضای دیجیتال امضا کنند. امروزه تشخیص غیرجعلی بودن متون و اسناد الکترونیکی در فضای سایبری اهمیت فراوانی دارد و براین اساس از «امضای دیجیتالی» و تکنیک‌های رمزنگاری برای رسیدن به این اهداف استفاده می‌شود.

پیام‌های ارسالی در اینترنت با استفاده از گواهی الکترونیکی، شکل قانونی به خود می‌گیرد. در فضای دیجیتال، گیرنده یک سند می‌تواند از طریق امضای شخص فرستنده، این اطمینان را حاصل کند که سند جعلی نیست. همچنین امضای یک سند، برای امضاکننده بار قانونی به همراه دارد و نمی‌تواند آن را انکار کند. کارت ملی هوشمند این بستر را هم برای فرستنده و هم گیرنده سند فراهم می‌کند که اسناد را امضا و صحت آن را بررسی کنند.

چند سالی است دولت‌های جمهوری اسلامی ایران به‌سوی دولت الکترونیک حرکت کرده‌اند. هدف از ایجاد دولت الکترونیک تسهیل در روند اداری و پاسخگویی بیست‌وچهار ساعته به شهروندان، بدون نیاز به مراجعه حضوری در دستگاه‌ها یا اداره‌های دولتی است.

یکی از زیرساخت‌هایی که برای تحقق دولت الکترونیک نیاز است، دسترسی افراد جامعه به امکانات آن است. برای آن که افراد به این امکانات دسترسی داشته باشند، باید از طریق یک شناسه یا کلید عبور به امکانات مورد نیاز خود دست پیدا کنند. بر همین اساس، صدور کارت ملی هوشمند برای تمامی افراد جامعه در دستور کار قرار گرفت و سازمان ثبت احوال کشور متولی آن شد.

آن‌چه به‌عنوان کلید اصلی ورود متقاضیان و مشتریان خدمات در دولت الکترونیک به جامعه سامانه‌های الکترونیکی‌ دولت داده می‌شود، مفهوم هویت الکترونیکی است.

یک شهروند یا بنگاه از دید جامعه سامانه‌های الکترونیکی ‌دولت، دارای ابعاد مختلف هویتی مانند هویت آموزشی، هویت انتظامی، هویت بهداشتی و ... است که زیرساخت شکل‌گیری تمامی این هویت‌ها، هویت انفرادی یا هویت سجلی شهروندان است.

سازمان ثبت احوال کشور ابتدا از طریق اختصاص شماره ملی به همه افراد جامعه، شناسه‌ای منحصر به‌فرد را در اختیار شهروندان گذاشت. گام مهم بعدی در راستای تکمیل زیرساخت‌های لازم برای تحقق دولت الکترونیک که همان تعریف مفهوم شهروند الکترونیکی است، پیگیر اجرای پروژه کارت ملی هوشمند از سوی سازمان ثبت احوال است.

شاید بتوان مهم‌ترین هدف از اجرای این پروژه را ایجاد امکان شناسایی و اثبات هویت و ارائه خدمات گوناگون به شهروندان در فضای دولت الکترونیک عنوان و کارت شناسایی ملی هوشمند را نیز دروازه ورود به دولت الکترونیک معرفی کرد.

دلایل اقبال کم قمی ها به کارت ملی هوشمند

با گذشت چندین سال از اجرای طرح کارت هوشمند در کشور استان قم هنوز نتوانسته است به جایگاهی که انتظار می رفت در صدور کارت هوشمند دست بیابد، این عقب ماندگی در حالی است که استان قم به عنوان پایلوت نخستین استانی بود که نخستین کارت های هوشمند در آن صادر شد، آن طور که مدیر کل ثبت احوال قم گفته، استان قم جایگاه خوبی در صدور کارت های هوشمند در کشور نداشته و در بین استان های کشور در جایگاه بیست و نهم قرار گرفته است.

کارت هوشمند که از سوی سازمان ثبت احوال کشور به عنوان کارت شناسایی امور هویتی این بار با شاخص دیجیتال جایگزین کارت های ملی شده است انگار در قم خیلی هم مشتری ندارد، این کارت ها را می توان یک کامپیوتر ساده و کوچک به حساب آورد که با اتصال به یک کارتخوان تمام اطلاعات هویتی فرد مورد نظر را به نمایش می گذارد.

این طرح که با هدف ارائه خدمات به روش ساده، سریع و با کیفیت بالاتر به مردم اجرایی شده است، در واقع یکی از پیش فرض های اجرای دولت الکترونیک و شهروند الکترونیک است که می تواند موجب بهبود سطح کیفی زندگی مردم و بالا بردن سطح رضایت مردم از دولت شود.
امنیت اطلاعات درکارت‌های هوشمند ملی افزایش یافته به طوری که اطلاعات به صورت رمزنگاری شده نگهداری شده و از دسترسی های غیرمجاز در آن جلوگیری می‌شود، به گفته مدیر کل ثبت احوال استان قم استقبال مردم قم در رابطه با دریافت این کارت خوب نبوده است به طوری که در حالی که میانگین صدور کارت هوشمند در استان های دیگر به 58 درصد رسیده است این آمار در استان قم به زحمت به 41درصد می رسد.

ثبت احوال استان قم به دنبال این اقبال کمرنگ مردم قم از دریافت کارت هوشمند راه های مختلفی را نیز امتحان کرده است، آن طور که مرادی ،مدیرکل ثبت احوال استان گفته است در سال جاری بحث الزام را در تعویض کارت های هوشمند ایجاد کرده ایم که روند صدور این کارت ها افزایش مناسبی یافته است به طوری که در تیرماه آمار صدور کارت های هوشمند نسبت به خرداد دو برابر و درمردادماه بیش از 15 هزار مورد ثبت نام داشته ایم.

به طوری که به گفته وی از آغاز اجرای طرح صدور کارت هوشمند در استان قم تا پایان سال 95 ، بیش از 267 هزار کارت هوشمند صادر شده و نزدیک به 260 هزار مورد از آنها تحویل مردم شده بود، در سال 95 حدود 104 هزار کارت هوشمند صادر شده و در این میان 96 هزار کارت به متقاضیان تحویل داده شد.

از ابتدای سال 96 هم بیش از 44 هزار کارت صادر شده واز بین کارت هایی که در سال های قبل و امسال صادر شده بود بیش از 47 هزار کارت تحویل متقاضیان شده است.

برای مشارکت بیشتر شهروندان و با توجه به سختی برای مراجعه ی  روستاییان و افراد دارای شرایط خاص سازمان ثبت احوال را ترغیب کرد که شرایط ویژه ای برای صدور کارت هوشمند این افراد پیش‌بینی کند، برای انجام مراحل اداری صدور کارت هوشمند به منازل مددجویان بهزیستی و یا روستاها مراجعه خواهند کرد که ضمن راحتی این افراد و صدور بیشتر کارت هوشمند از تردد بیشتر نیز جلوگیری کند.

این کارت که قابلیت‌هایی همچون شناسایی شخص و تصدیق هویت و ثبت اطلاعات محرمانه با ضریب اطمینان بالاتر را دارد، دارای عکس و اثر انگشت الکترونیکی صاحب کارت و امضای دیجیتال است و به امنیت اطلاعات می تواند کمک شایانی کند، اما هزینه تعویض کارت، الزام آور نبودن آن و بروکراسی های اداری قبل از صدور کارت را شاید بتوان از دلایلی برشمرد که مردم را برای دریافت کارت هوشمند چندان ترغیب نمی کند، مسائلی که نشان می دهد شاید هنوز نیاز به بازنگری هایی در روند اجرای طرح و تامین زیرساخت های اجرای طرح وجود دارد.