در آبان 1320 اداره كل بهداری به وزارت بهداری تبديل و در سال 51 سازمان تأمين خدمات درماني براي كاركنان دولت تشكيل شد؛ البته در اين سال‌ها واحدهاي بهداشتي درماني از جمله بيمارستان‌ها علاوه بر بخش دولتي عمدتاً از سوی جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران (هلال احمر)، سازمان شاهنشاهي خدمات اجتماعي، دانشكده‌هاي علوم پزشكي، وزارت بهداري و بهزيستي، بنيادها و مؤسسات خيريه اداره مي‌شدند.
پس از پيروزي انقلاب مطابق مصوبات شوراي انقلاب، بيمارستان‌هاي وابسته به جمعيت هلال احمر، سازمان شاهنشاهي خدمات اجتماعي و بيمارستان‌هاي وابسته به بنيادها به وزارت بهداري و بهزيستي منتقل شدند و در سال 64 به منظور استفاده مطلوب و هماهنگ از امكانات پزشكي كشور در جهت تأمين و تعميم بهداشت و درمان و بهزيستي و آموزش و پژوهش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تشكيل شد و به موجب اين قانون كليه اختيارات وزير بهداري و بهزيستي و آن قسمت از وظايف و اختيارات وزير فرهنگ و آموزش عالي كه در ارتباط با امور بهداشت، درمان، آموزش و پژوهش پزشكي بود به وزير اين وزارتخانه محول شد.
پس از انقلاب اسلامی تعداد دانشکده‌های گروه علوم پزشکی و نیز اعضای هیئت‌علمی این دانشکده‌ها روند رو به رشدی یافت؛ درنتیجه بر ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های مختلف پزشکی به طور چشمگیری افزوده شد تا نیاز کشور به پزشک برآورده شود.
در حال حاضر نیز شبکه‌های بهداشتی ـ درمانی، همراه با بیمارستان‌ها و پلی کلینیک‌های تخصصی و بیمارستان‌های دانشگاهی با خدمات فوق تخصصی، مراکز بهداشتی- درمانی کشور را تشکیل می‌دهند.
اختلاف زمین تا آسمان بهداشت قبل و بعد از انقلاب
ایجاد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی، واکسیناسیون تمام کودکان از طریق خانه‌های بهداشت، توجه به بهداشت محیط و آب و فاضلاب و مبارزه با بیماری‌های واگیر و اپیدمی از جمله اقدامات بهداشتی در سال‌های اولیه انقلاب بود و در طول این سال‌ها بر تکمیل شبکه بهداشت کشور و همچنین مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر تلاش شد.
در این راستا شبکه بهداشت در دولت یازدهم تشکیل شد که معاون بهداشت وزارت بهداشت، تکمیل این شبکه بهداشتی درمانی در مناطق شهری و افزایش دسترسی مردم به خدمات را مهمترین دستاوردهای حوزه بهداشت معرفی می کند.
قائم مقام وزیر بهداشت با بیان اینکه آمار و جزییات ارائه شده درباره شاخص‌های بهداشتی و درمانی قبل از انقلاب، بر اساس داده‌هایی است که مسولان آن زمان جمع‌آوری کرده‌اند، افزود: بر اساس این اطلاعات، در سال 55 فقط 51 درصد مردم ایران به آب بهداشتی سالم دسترسی داشتند، این در حالی است که در همان زمان این رقم برای کشور ترکیه، الجزایر و لیبی به ترتیب 68، 77 و 87 درصد بوده و در کشورهای توسعه‌یافته نیز این میزان نزدیک به 100 درصد بوده است.
وی با بیان اینکه امید به زندگی در ایران در سال‌های پیش از انقلاب، 57 سال و در بسیاری از کشورها مانند آمریکا و انگلیس 72، در ژاپن 74، در اتحاد جماهیر شوروی 68 و در کوبا 70 سال بوده است، گفت: بر اساس این آمار، شاخص امید به زندگی ایران در آن زمان وضعیت چندان مناسبی نداشته و اکنون سن امید به زندگی در کشور به 80 رسیده است.
کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان
حریرچی درباره شرایط و شاخص‌های بهداشتی و درمانی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: قبل از انقلاب سالانه 10 الی 11 هزار نوزاد به دلیل کزاز نوزادی در کشور فوت می‌کردند، همچنین سالانه از جمعیت 30 میلیونی ایران، 35 هزار کودک زیر پنج سال جان خود را از دست می دادند.
قائم مقام وزیر بهداشت با اشاره به میزان مرگ‌ومیر کودکان زیر یکسال در ایران در سال‌های پیش از انقلاب نیز گفت: در این زمینه در ایران شاهد فوت سالانه 102 کودک زیر یکسال در هر هزار کودک بودیم که آمار وحشتناکی بوده، یعنی در آن زمان از هر 10 کودک ایرانی که متولد می‌شدند، یک کودک زیر یک سال فوت می‌کرد که در زمینه مرگ‌ومیر کودکان کمتر از یکسال و امید به زندگی وضعیت ایران حتی در بین کشورهای کمتر توسعه‌یافته نیز نامناسب بود.
معاون بهداشت وزارت بهداشت عنوان کرد: در کشور ما به ازای هر هزار تولد نوزاد 10 نفر از آنان فوت می‌کنند، در کودکان زیر یک سال 13.8 کودک و در کودکان زیر پنج سال 15.6 کودک جان خود را از دست می‌دهند.
وی تصریح کرد: در حوزه مرگ و میر مادر بر اثر حاملگی و زایمان قبل از انقلاب به ازای هر 100 هزار نفر 245 مرگ به ثبت رسیده و هم اکنون به حدود 20 مرگ کاهش یافته است البته باید تلاش کنیم که مرگ و میر مادران و کودکان را نسبت به گذشته کاهش دهیم.
پیشرفته ترین جراحی های دنیا در ایران
یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی با رشد چشمگیر در حوزه های مختلف پزشکی موجب شده مردم برای درمان و جراحی های پیشرفته به خارج از کشور سفر کنند اما در سال های قبل یا آغاز انقلاب اسلامی بسیاری برای درمان به کشورهای پیشرفته دنیا سفر کرده و هزینه های بسیار سنگینی را پرداخت می کردند.
سفر برای درمان به کشورهای پیشرفته در حوزه پزشکی برای قشر مرفه جامعه امکان پذیر بود اما اکنون با پیشرفت ها صورت گرفته از نظر علمی در سطح کشورهای پیشرفته در حوزه پزشکی هستیم و گرانترین و پیچیده ترین جراحی ها مانند پیوند عضو و سلول های بنیادی با یک دهم قیمت کشورهای برتر پزشکی در ایران با همان کیفیت انجام می شود.
آقاجانی عنوان کرد: در زمینه درمان بیماری‌ها نیز امروز هیچ عمل جراحی تخصصی و فوق تخصصی وجود ندارد که در داخل کشور انجام نشود و نیاز به اعزام بیمار به آمریکا و کشورهای غربی نداریم، البته تبادلات علمی همیشه ضروی است.
پوشش 100 درصدی واکسیناسیون در کشور
قبل از انقلاب، کودکان و افراد زیادی جان خود را به علت بیماری های واگیر و غیر واگیر از دست می دادند به همین سبب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۶۲ طرح توسعه ایمن سازی کشور را تهیه و تاکنون گام‌های مؤثری را برای اجرای این طرح برداشته که یکی دیگر از دستاوردهای مهم انقلاب محسوب می‌شود.
حریرچی با بیان اینکه پوشش واکسیناسیون در سطح کشور به رقم 100 درصد نزدیک شده است گفت: 12 نوبت واکسیناسیون خانه به خانه فلج اطفال برای شش میلیون کودک زیر پنج سال یکی دیگر از اقدامات ما در این دوره از وزارت بهداشت بوده است.
وی افزود: در حال حاضر ما جزو کشورهایی هستیم که توانسته‌ایم بیماری فلج اطفال را در کشور ریشه کن کنیم. واکسیناسیون تکمیلی سرخک و سرخجه نیز برای 2 میلیون کودک 9 تا 15 ماهه انجام شده است.
جای متخصصان هندی و پاکستانی را پزشکان زبده ایرانی گرفتند
پزشکان مهمترین عامل در مدیریت تخصیص منابع بخش سلامت محسوب می‌شوند و نقش اساسی را در میزان اثر بخشی و کارآیی خدمات بهداشتی و درمانی بر عهده دارند. تعداد پزشکان ایران در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی 13 هزار و 428 نفر بود که حدود نیمی از آنها (قریب به شش هزار نفر) از پزشکان پاکستانی و شماری از آن ها هندی بودند.
در سال 57 به ازای هر 2 هزار و 800 نفر یک پزشک و بدون احتساب تهران برای هر چهار هزار نفر یک پزشک وجود داشت که به دلیل توزیع ناعادلانه پزشکان در کشور، این نسبت 18 هزار نفر به ازای یک پزشک بود.
قبل از سال 57 تنها 10 دانشگاه علوم پزشکی در کشور فعالیت داشتند؛ عددی که اکنون به 60 رسیده و همچنان در تربیت گروه‌های مختلف پزشکی، پیراپزشکی و گروه‌های متخصص و فوق تخصص مهمترین نقش را ایفا می‌کنند. تعداد 930 بیمارستان نیز در زیر مجموعه این دانشگاه‌ها در سراسر کشور، عهده‌دار ارائه خدمت به بیماران هستند.
اکنون نیز 11 هزار پزشک متخصص، فلوشیپ یا فوق‌تخصص در بیمارستان‌ها و اورژانس‌های پیش‌بیمارستانی به صورت تمام‌وقت جغرافیایی (اعم از تمام وقت هیئت‌علمی و تمام وقت درمانی) و 700 هزار پزشک فوق تخصص، متخصص و عمومی در 301 شهر کم برخوردار به هم‌وطنان خود خدمات مورد نیازشان را ارائه می‌کنند.
در سال 57 تعداد پرستاران هفت هزار و 100 نفر و نسبت پرستار به هر 10 هزار نفر، 2.1 بوده و اکنون حدود 100 هزار پرستار با نسبت 14.2 پرستار به ازای هر 10 هزار نفر فعالند.
بنابر اعلام مسوولان معاونت درمان وزارت بهداشت، اکنون 16 هزار پزشک متخصص و فوق تخصص در 658 پلی‌کلینیک تخصصی در کشور به ارائه خدمات ویزیت سرپایی با تعرفه دولتی 3 هزار و 500 تومانی می‌پردازند که به اعتقاد آن ها این سطح از خدمت با ویژگی دسترسی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، برگ زرین دیگری در دفتر 38 ساله انقلاب اسلامی ایران است.
معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به تعداد پزشکان فعال در کشور گفت: شش هزار پزشک در 301 شهر کمتر توسعه یافته به صورت تمام وقت و با فرانشیز دولتی در حال فعالیت هستند.
همچنین 843 پزشک متخصص در 19 رشته تخصصی و در 412 بیمارستان دولتی، شب‌ها کشیک هستند تا به بیماران اورژانسی خدمت ارائه کنند.
رشد چند هزار برابری تعداد اورژانس های کشور
یکی از نکات مهم در کاهش مرگ و میر افراد حضور به موقع پزشک و نیروهای امدادی بر بالین افراد است به طوری که گاهی ثانیه ها تعیین کننده بوده و جان فرد به این ثانیه ها بسته است.
در سال 1354 افتتاح اورژانس پیش بیمارستانی کشور را داشتیم که متعاقب با ریختن سقف فرودگاه مهرآباد بود و در سه سال اول راه اندازی اورژانس که منتهی به انقلاب شد، در مجموع 19 پایگاه در کشور داشتیم که 12 پایگاه آن در تهران بود.
معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به رشد چشمگیر در حوزه فوریت های پزشکی گفت: از 10 سال گذشته تخصص طب اورژانس با هدف بهبود ارائه خدمات اورژانسی آغاز شده و 25 پایگاه اورژانس هوایی، سه هزار دستگاه آمبولانس در ناوگان زمینی و 170 پایگاه اورژانس شهری و جاده‌ای در حوزه فوریت های پزشکی به مردم خدمت رسانی می کنند.
طرح تحول سلامت برگی زرین در انقلاب اسلامی
طرح تحول سلامت یکی از بزرگترین طرح های انجام شده در حوزه سلامت در دفتر 38 ساله انقلاب اسلامی بوده که موجب بهبود ارتقای سلامتی، کاهش پرداختی و در دسترس بودن خدمات پزشکی به خصوص برای مردم محروم در حوزه های مختلف بهداشت و درمان شده است.
سخنگوی وزارت بهداشت درباره اقدامات انجام شده در حوزه بهداشت طی طرح تحول نظام سلامت بیان کرد: در روستاها و شهرهای زیر 120 هزار نفر طی سال‌های 93 و 94، 1990 خانه بهداشت ایجاد، 280 مرکز در حال احداث و هزار و 885 مرکز نیز تعمیر شده است.
وی اضافه کرد:سه هزار و 36 مرکز بهداشت نیز تجهیز و 2 هزار و 77 محل زیست پزشک تعمیر و تجهیز شده است. علاوه بر آن تعداد واحدهای ارائه دهنده خدمت دندانپزشکی نیز از 120 به 840 مورد رسیده است.
معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به کاهش پرداختی جیب مردم تصریح کرد: در مجموع در بازار سلامت که شامل مراکز دولتی، خصوصی و مراکز ارائه دهنده خدمات بستری و سرپایی می‌شود، میزان پرداختی از 53 درصد به 40 درصد رسیده است. همچنین 77 درصد از مردم در مقابل هزینه‌های ناشی از درمان محافظت شدند که اگر این اتفاق برای آنها نمی‌افتاد، به علت گران بودن هزینه‌های درمان زیر خط فقر می‌رفتند.
آقاجانی با بیان اینکه تا امروز 14 هزار تخت بیمارستانی جدید طی اجرای طرح تحول نظام سلامت افتتاح شده، بیان کرد: تا پایان دولت 77 بیمارستان جدید نیز به بهره‌برداری می‌رسد که در تاریخ وزارت بهداشت بی‌سابقه است.
حریرچی به غربالگری سه هزار نوزاد مبتلا به تیروئید در سه سال گذشته اشاره کرد و گفت: وزارت بهداشت با همکاری کمیته امداد 85 هزار کودک مبتلا به سوءتغذیه را با بسته‌های غذایی تحت حمایت خود قرار داده است. همچنین 2 میلیون مادر کودک زیر پنج سال نیز در زمینه مراقبت‌های تغذیه‌ای آموزش داده شده‌اند.
حریرچی اجرای برنامه وارنیش و فلوراید تراپی و تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای هفت میلیون و 13 هزار دانش آموز را از جمله اقدامات وزارت بهداشت خواند و گفت: تاکنون نزدیک به چهار میلیون و 100 هزار خدمت دندانپزشکی که در بسته طرح تحول سلامت دهان و دندان برای گروه هدف مادران باردار و نوجوانان کمتر از 14 سال تعریف شده بود، ارائه شده است.
جهش در حوزه تحقیقات و پژوهش در حوزه پزشکی
یکی از شاخص های رشد کشورها، شاخص تحقیقات، پژوهش و جایگاه علمی در جهان است که با رشد تحقیقات و پژوهش و افزایش تعداد دانشمندان یک درصد برتر دنیا در حوزه پزشکی، عامل رشد بیشتر و به روز بودن منابع علمی در کشورمان شده که به تبع آن سلامتی مردم ارتقا پیدا می کند.
معاون تحقیقات وزارت بهداشت با اشاره به مقايسه رشد كشور در حوزه علمى و تحقيقات پزشكى بعد از انقلاب اسلامى گفت: در سال هاى قبل از پيروزى انقلاب تعداد مقالات در سطح جهانى كمتر از 2 هزار بود اما اكنون به 50 هزار مقاله منتشر شده در پايگاه هاى استنادى بين المللى رسيده است.
وی تصریح کرد: برای اولین بار در سال گذشته حدود 15 هزار مستند علمی و مقاله دانشمندان کشور در حوزه‌های علوم پزشکی در اسکوپوس نمایه شده که این رشد کمّی از تولیدات علمی دانشگاه‌های ما را نشان می‌دهد.
وی رشد علمی کشور از نظر کیفی را نیز رضایت‌بخش دانست و افزود: میزان استناد به مقالات در عرصه‌های بین‌المللی مهمترین شاخص سنجش رشد کیفی علم محسوب می‌شود که در سال 2016 کشور ما رتبه 18 جهانی و اول منطقه را کسب کرده است.
با وجود همه این اقدامات، هنوز در برخی حوزه ها مانند تولید تجهیزات پزشکی تا مرزهای خودکفایی فاصله زیادی داریم. افزون بر این، کمبودهای زیادی در حوزه تخت‌های بیمارستانی، نیروهای بهداشتی، پرستاری، پزشکی وجود دارد.
در همین راستا و به گفته مسوولان وزارت بهداشت، با برنامه‌ریزی‌ها و بر اساس سند چشم انداز درمان 1404، برای راه‌اندازی 2.2 تخت به ازای هر هزار نفر و در مجموع 50 هزار تخت در سراسر کشور، بکارگیری 1.5 پرستار به ازای هر تخت، 95 پزشک عمومی به ازای هر 100 هزار نفر و 86 متخصص به ازای هر 100 هزار نفر، تلاش‌های قابل توجهی در حال انجام است.
انتهای پیام/