مسئولیت پذیری افراد جامعه عامل بهبود وضعیت محیط زیست و مدیریت آن

به گزارش گروه استان ها باشگاه خبرنگاران جوان از تبریز؛دکتر محمد ابراهیم رمضانی افزود:اصل 50قانون اساسی  جمهوری اسلامی ایران یک اصل مترقی است و بحث حفاظت  محیط زیست را یک وظیفه همگانی به حساب آورده است و این نشان می‌دهد که قانونگذاران ما در زمان تصویب این قانون، به اهمیت مساله محیط زیست و توسعه پایدار توجه داشته اند که این را به عنوان اصل قانون اساسی مطرح کردند، ما شاهد هستیم که این اصل مشخص کرده است که در رابطه با محیط زیست به چه شکل باید عمل کنیم و کارکرد ما در چه سطحی باشد. حتی فعالیت های اقتصادی را منوط به انطباق با محیط زیست کرده‌اند.
وی تصریح کرد:در این اصل حفاظت از محیط زیست را که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی و رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می کند از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است. در این اصل همه چیز وجود دارد. تکلیف هم برای مردم، نمایندگان و هم برای مسئولین مشخص شده است. عملاً ما مستندات و قوانینی که در همین ارتباط داریم، چه قانون حفاظت بهسازی، چه قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، چه آیین‌نامه‌ها و سایر قوانین از جمله قانون مدیریت پسماند، در همه این‌‌ها ما شاهدیم که قانونگذار تاکید ویژه ای بر بهره برداری و استفاده از منابع تا حد توان و ظرفیت برد داشته است. حتی مصوبه هیات دولت در ارتباط با ارزیابی اثرات نیز موجود است با برنامه های پنج ساله که تاکید ویژه‌ای بر روی انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه‌ها دارند. با این تفاسیر و به شرط رعایت مصراحت قانونی می‌توانیم شاهد این باشیم که بر اساس ظرفیت برد و توان اکولوژیکی یک محیط بر اساس آمایش سرزمین تعریف درستی برای کاربری‌های مختلف در مکان‌های مشخص و به تبع آن پروژه‌ای مشخص خواهد بود.
وی در پاسخ به سوال وجود مشکلات زیست محیطی برغم وجود قوانین و ساز و کارهای قانونی در مورد حفاظت از محیط زیست گفت: ریشه این مشکلات از نحوه عملکرد بخش از شهروندان و جوامع انسانی است. ما در تعریف محیط زیست سه بخش را تعریف می کنیم. یکی محیط زیست طبیعی، دومی محیط زیست انسان ساخت و سومی که مهم‌ترین هم هست محیط زیست اجتماعی است که ریشه اغلب مشکلات به این محیط زیست برمی‌گردد. این بعد از محیط که بعنوان بخش نرم افزار مساله محیط زیست می باشد بسیار مهم است. یعنی بخشی از محیط، همان رفتار ما، نگرش ما و آگاهی ماست.  در یک جامعه، چه روستایی باشد و چه شهری، چنانچه دانش و مطالبات زیست محیطی وجود داشته باشد، حتماً کارکردها در راستای بهره برداری بهینه و درست از منابع خواهد بود.
پایه گذار رشته محیط زیست در شمال غرب کشور تاکید کرد: مشکل اساسی ما در بحث محیط زیست و گسترش آلودگی‌ها، به نحوه مصرف و عملکرد تک تک جوامع و عوامل انسانی بر می‌گردد به نوعی به "ما" بر می‌گردد و مسئولین در جایگاه دوم هستند و اگر ما به دنبال ریشه و اصل مساله باشیم، لازم است مردم چه روستانشین و چه شهرنشین رویکرد خود را نسبت به بهره‌برداری، استفاده و مواجهه با اجزای محیط زیست تغییر بدهند. این اصل مساله است که من با صراحت می گویم کارکرد افراد در جوامع انسانی، در ارتباط با نابودی و یا بهبودی وضعیت محیط زیست، تعیین کننده خواهد بود.
وی خاطر نشان کرد: اگر مطالبه مردمی باشد، برای جامعع در راستای جلوگیری از فعالیت آن واحد آلاینده بسیار کمک کننده خواهد بود. که پیش‌نیاز این امر وجود تشکل‌های مردمی تخصصی و تعداد اعضای فعال در آنهاست. من می‌گویم که مشکل اساسی ما نگاه و عملکرد تک تک افراد جامعه در ارتباط با محیط زیست است.
دکتری مدیریت محیط زیست با بیان اینکه  در سیاست‌های  ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص محیط زیست  جایگاه ویژه‌ای برای مشارکت مردمی و کارکردهایی که به نوعی می تواند برای ما بسیار تعیین کننده و اثر بخش باشد، وجود دارد  گفت: اگر بتوانیم این سیاست‌های ابلاغی را در سطح جامعه پیاده و عملیاتی کنیم، می‎تواند بسیاری از مشکلات را حل کرد و اگر همین سیاست‌ها اطلاع رسانی شود، کلّی از مسائل محیط زیست ما حل خواهد شد.
دکتر رمضانی اظهار کرد : بعنوان نمونه در بند 4 سیاست‌های  ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست آمده است: پیشگیری و ممانعت از انتشار انواع آلودگی های غیرمجاز و جرم انگاری تخریب محیط زیست و مجازات موثر و بازدارنده آلوده کنندگان و تخریب کنندگان محیط زیست و الزام آنها به جبران خسارت. با این توصیف شهروندان می‌توانند علیه واحدهایی که واقعاً مخرب هستند به استناد همین بند، هم از طریق دادستانی و یا شخصاً شکایت کنند و جبران خسارت گردد. تا به حال این بخش جبران خسارت را نداشتیم و شما می توانید به عنوان یک شهروند با یک حقوقدان صحبت بکنید. هزینه آن حقوق دان و هزینه گزافی که شما در نتیجه آلودگی محیط زیست متحمل شدید از آن واحد آلاینده مطالبه کنید. اگر مطالبه کنید مسلماً آن واحد آلاینده می تواند از سود خود برای آلودگی که ایجاد می‌کند سرمایه گذاری کند نه هزینه. و بدین صورت جبران خسارت شما شود. از آن‌جایی که تک تک افراد یک جامعه به عنوان اجزای محیط زیست آن جامعه هستند و در وضعیت مطلوب و نامطلوب جامعه نقش دارند و اثرگذار هستند و اینجا هیچ شائبه سیاسی هم برای مطالبه کنندگان محیط زیست سبز، پاک و عاری از آلودگی نیست.
وی بیان کرد:  سطح عملکرد و کارکرد تک تک افراد جامعه در ارتباط با بحث محیط زیست درست باشد و روز به روز ارتقا پیدا کند،  می تواند بهترین محیط زیست را برای ما ایجاد کند.  کارکرد مسئولین به همین مطالبات بر می‌گردد. شما، من و دیگران باید به عنوان یک شهروند خواستار آگاهی از کیفیت آبی که مصرف می‌‌کنیم و یا کیفیت هوایی که تنفس می‌کنید، باشیم. یا اینکه در پی این مساله باشیم که آیا یک واحد صنعتی اجازه دارد بدون اینکه فاضلابش را توسط تصفیه خانه تصفیه کند رها سازد؟ یا برنامه ای برای مدیریت محیط زیست خود نداشته باشد. این شهروندان هستند که می‌تواند مسیر و سمت و سوی تصمیمات و سیاست های مدیران را تعیین و تعریف کنند.
رمضانی گفت: من تا حالا در استان یا در کشورخودمان نشنیدم یک نفر به واسطه مطالبات زیست محیطی مورد مواخذه قرار بگیرد ولی سطح کارکرد و میزان عملکرد ما آحاد جامعه در ارتباط با بحث محیط زیست کم بوده است. شما بررسی بفرمایید در استان ما با این ظرفیت بالا و پتانسیل انسانی چند نفر در تشکل‌های زیست محیطی فعال هستند و چند تشکل زیست محیطی تخصصی فعال صرفا" با اهداف محیط زیست داریم. اشکال کار ما اینجاست که در تعدادی از سیستم‌هایی که ارائه خدمات می‌کنند متناسب با اهداف محیط زیستجامعه عمل نمی‌کنند؛ ولی بخش‌هایی از جامعه مانند ابعاد اقتصادی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد ولی بخش‌هایی دیگر، بنا به عدم درخواست و مطالبه توده آحاد جامعه، کمرنگ و یا کمتر مورد توجه است. مشکل، نبود مطالبات مردم  در این حوزه است.
 استاد دانشگاه آزاد اسلامی تبریز تصریح کرد  در گذشته تولید محصولات و مواد در جامعه  کم بود، مصرف آب کم بود و آلودگی هوای کم بود و پسماندها هم کم تولید می شد و طبیعت می‌توانست اثرات منفی آنها را با توان خود پالایی خود حذف بکند اما الان محیط قادر به این کنترل به خودی خود نیست؛ ولی الان باید ما شهروندان روی تک تک فعالیت‌ها و اقدامات خودمان متمرکز باشیم که بتوانیم میزان آلودگی و پسماند تولیدی خود را به حداقل برسانیم و در صورتی که بتوانیم تولید خود را سبز و مناسب کرده و در نتیجه پسماند تولیدی کم شده و بزرگترین خدمت را برای محیط زیست خواهیم داشت.
وی  ابراز تاسف کرد: در رابطه با بحث آلودگی آب، صنایع، عامل اصلی هستند که متاسفانه در این خصوص با استفاده از قوانین و مقررات موجود  کارکرد لازم، بایسته و شایسته‌ای انجام نشده است. حتی ما موارد قانونی در برنامه پنج ساله چهارم داشتیم. مانند ماده 104، 134 و 105 که اینها و دستورالعمل‌های مربوط به آنها می توانست نقش بازدارندگی و جلوگیری از استمرار تولید آلودگی از واحدهای آلاینده چه در بعد آلودگی منابع آب، هوا و صدا و... داشته باشد که در برنامه پنج ساله پنجم این مساله به نوعی کم رنگ شده و با بی مهری مواجه شد و روند سال‌های گذشته که روند خوبی بود، طی نشد.
پایه گذار رشته محیط زیست در شمال غرب کشور  در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه اگر بخواهیم مسائل محیط زیست را بررسی کنیم، در ابتدا باید خود مفاهیم را به صورت دقیق و صحیح بدانیم تا بتوانیم ارزیابی درستی از وضعیت داشته باشیم؛گفت: محیط زیست همان محیط پیرامون یک موجود زنده است. این موجود زنده می تواند من باشم، شما باشید، یا یک موجود زنده دیگر باشد که در این اکوسیستم و یا فراتر از آن در بیوسفر یا کره زیستی حضور دارند. پس یک شهر، یک استان و یک کشور و کره زیستی که در آن امکان زیست هست، به طور کلی به عنوان محیط زیست در یک سیستم پویا قرار می گیرد که در ارتباط با هم هست، تعریف می‌گردد.
رمضانی افزود: در این شرایط زمانی که ما در ارتباط با مدیریت محیط زیست صحبت می کنیم، یک واحد صنعتی اگر به این تعریف بالا توجه بکند، آلودگی نخواهد داشت. چرا که آن کنش و واکنش برای این واحد صنعتی می‌تواند اثرگذاری فراتر از مجموعه دارد و در مقابل همه ذینفعان و اجزای محیط زیست که اثر می گذارد مسئول خواهد بود. عملاً ما شاهد هستیم که در شرایط کنونی چنین
دیدگاهی کم رنگ هست.
وی ادامه داد:نگرش آن دسته از افراد جامعه که آلوده کننده محیط زیست هستند با اهداف مدیریت محیط زیست در تضاد و تناقض هست. اگر چنین تناقضی نباشد، منِ شهروند وقتی از خودرو شخصی استفاده می کنم، سعی بر این خواهم داشت که کمترین مصرف سوخت را داشته باشم و با بازده بالا، تا حد توان کمترین آلودگی را تولید خواهم کرد. افراد جوامع انسانی بر اساس شناخت و تصوراتی که دارند محیط زیست را تعریف می کنند. گاها" به خاطر همین عدم تعریف جامع و کامل است که ما به راحتی محیط زیست را تخریب می‌کنیم. اگر ما نگرش سیستمی داشته باشیم و بدانیم که هر فعالیتی که انجام می‌دهیم بازتابی دارد و فعالیت‌های که در جامعه انسانی انجام می گیرد و یا بشکل شکل طبیعی در محیط زیست اتفاق می افتد، داری کنش و واکنش است که می تواند مثبت و یا منفی باشد و این اجتناب ناپذیر است که بیایم و این اثرات را کلا" حذف کنیم. بنده اگر آلوده کننده هوا باشم، حتی نمی توانم این آلودگی را در یک مرزی محدود کنم تا از یک محیط مشخصی خارج نشود و به اجزای زنده و غیر زنده محیط زیست تاثیر نگذارد. پس بنابراین اگر بخواهیم حفاظت محیط زیست داشته باشیم یا از محیط پیرامون یک موجود زنده بصورت درست حفاظت نموده یا بهره برداری کنم باید با آموزش و تبیین شرایط موجود، بازنگری در مدیریت محیط زیست داشته باشیم. لازم هست نگرش و تعریف افراد جامعه از محیط زیست  متناسب با واقعیت های کنونی و شناخت مشکلات و بحران های محیط زیست پیش رو باشد. آشنایی و توجه به اثرات کارکرد ما روی آب، هوا و خاک از یک سو  و شناخت اثرات محیط روی ما می تواند اثر مثبتی در بهبود کارکرد زیست محیطی تمام فعالیت‌ها داشته باشد. با این نگرش و با حمایت و استفاده بهینه و درخور و در دراز مدت از منابع، اهداف توسعه پایدار محقق خواهد شد.
نائب رئیس نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: از سوی دیگر اگر در بخش کشاورزی و در ارتباط با استفاده بهینه از آب و  خاک بستر و شرایطی فراهم شود که کارشناسان و مهندسین سازمان نظام مهندسی منابع طبیعی و کشاورزی روی نحوه بهره برداری از  این منابع نظارت و پایش کنند، ما می‌توانیم به موفقیت‌های قابل توجهی در بخش محیط زیست برسیم. یعنی بسترهایی در جامعه ما فراهم بشود که فرد  کشاورز حضور عامل راهنما و پایش کننده  را به عنوان ناظر و یا مهندس منابع طبیعی و یا محیط زیست در روستا یا در محل برداشت آب شاهد باشد تا این بهره بردار به شکل بهینه و با راندمان بالا از آب استفاده کند، این می‌تواند بزرگترین خدمت برای استفاده درست از منابع در بخش آب و خاک باشد. هم اکنون عملاً  کشاورز و سایر بهره برداران به این مقوله به دلایل مختلف توجه لازم را ندارند، چون بسترهای ترویجی، آموزشی و نظارتی سیستماتیک و لازم وجود ندارد. دلیل مصرف بالای آب این است و به غیر از این ما مشکل اساسی که در ارتباط با مردم باشد، نداریم. رمضانی اعلام کرد به عنوان مثال در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تنها 18  درصد از مساله خشک شدن دریاچه ارومیه، مربوط به  خشکسالی است. تنها راه بهبود وضعیت محیط زیست در شرایط کنونی افزایش دانش محیط زیست و مسئولیت پذیری تمام اقشار جامعه و مدیریت محیط زیست در جوامع انسانی بصورت فرا ملی است.

انتهای پیام/ا