رمضان در کاشان با کلوخ اندازان آمدو با نیمگی می رود

تراب‌زاده، با تاکید براینکه این آواز آیینی در منطقه کاشان هنوز فراموش نشده و در حال اجرا ‌است گفت: آیین هوم بابایی "در برخی آبادی ها از دوم تا نیمه ماه مبارک و در پاره ای آبادی های دیگر شبهای12، 13، 14 و 15 ماه رمضان بعد از افطار توسط گروه کودکان و نوجوانان که یکی از آنها برای خواندن اشعار حتما باید خوش‌صدا باشد اجرامی‌شود.
به‌گفته‌وی، مردم کاشان در باور عامه بر این اعتقاد هستند که چون حضرت امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) در کودکی شب نیمه ماه رمضان در خانه پیامبر(صلوات الله علیه) رفتند و سوره "والشمس" را با صدا و آهنگی خوش خواندند و از پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) هدیه گرفتند بنابراین فرزندان آنها نیز با تبعیت از این کار زیبا فرزندانشان را به کار اجتماعی دوستانه، مشارکتی و خیر و مردم را به انفاق تشویق می‌کنند.
وی افزود: آیین "هوم بابایی" یک نوع انتقال فرهنگی در آداب و رسوم و مناسک ماه رمضان از بزرگترها به کوچکترها است تا بچه‌ها با این شیوه زیبای آموزشی و تشویقی وارد فضای رمضان و آداب ویژه آن شوند.
اشعار هوربابایی:
امشب شب نیمه است که ما مهمانیم
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
بر در خانه ارباب جهان حیرانیم
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
بر ما حرجی نيست كه ما طفلانيم
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
در این قسمت اسم صاحبخانه یا فرزند پسرش را با خطاب آقا گفته می‌شود که
مثلا "علی آقا شمایی"
دست بلندا كيسه كن
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
اشرفی ها رو خورده كن
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
تا بچه‌ها راضی شوند از در خونه راهی شوند
جواب: هوم بابا ، هوم بابا
بعد از خواندن اين اشعار وقتی صاحبخانه هدیه یا پول را به گروه داد
ميان‌دار برای صاحب خانه دعا می كند و بچه ها آمين می گويند:
بركتش بده جواب: آمين
سروريش بده جواب: آمين
تاج سرش بده جواب: آمين
سلامتيش بده جواب: آمين
وی در خصوص اجرای آیین«هور بابا، هور بابا» يا «هوم بابا هوم بابا» که نوعی مونوفونيك، هتروفونيك خاصيت اكثر جمع‌خوانی‌های كودكان و نوجوانان ايرانی را دارد افزود: نيروی درون اين آیين با لفظ "هور بابا" از «ماهور» که خاصيت برانگيزانندگی دارد و بی‌اختيار انسان‌ها را به شنيدن‌ آن موسیقی یا آواز می‌شتابند گرفته‌شده‌است كه جزو مواريث معنوی ايرانيان است و چون ميراث ناملموس است.
به‌گفته‌وی، در آیین هوربابایی تعدادی از كودكان و نوجوانان در گروه‌های پنج تا 15 نفره بر اثر قرار قبلی بين خودشان در يك مكان مشخص جمع شده و بنا به رای، يك نفر صندوق‌دار و يك نفر ميان‌دار انتخاب كرده و پس از فرستادن سه صلوات بلند كه معنای خبری دارد به راه می‌افتند و در كوچه و محله‌ها به گردش درآمده و با خواندن اشعار نياز خود را طلب می‌كنند.
تراب زاده با اشاره به اینکه مردم ابوزیدآباد در آیین هوم بابایی اسامی دوازده امام را می‌خوانند افزود:در تمام مناطق بچه‌ها در پایان با خواندن اشعار و عباراتی خاص صاحب خانه را برای داشتن اولاد دختر یا پسر و کسب ثروت دعا می کنند:
اشعار دعایی در پایان آیین هور بابایی
طاق كيه دو سور به (طاق خانه شما سرخ باشد)(كنايه از شاد و خرم باشيد)
جواب: هوم بابا، هوم بابا
هر چی بزای، پور به (هر چه بزاييد پسر باشد)
جواب: هوم بابا، هوم بابا
و چنانچه صاحب خانه نسبت به آنان كم لطفی كرده و برای آنان ارزشی قائل نباشد به منظور ابراز نارضايتی از رفتار وی چنين می‌خوانند:
طاق كيه دو ، پوش به (طاق اتاق شما سياه وخراب باشد)
جواب: هوربابا، هوربابا
هر چی بزای، موش به (هرچه بزاييد موش باشد)
جواب: هوربابا، هوربابا
تراب‌زاده، با اشاره به اینکه اين آیين در حقيقت نوعی تشويق نابالغان به «روزه‌داری» است گفت: ميان‌دار حكم تك‌خوان را دارد و صندوق‌دار اجناس داده شده را كه اكثرا پول و خوراكی است جمع می‌كند و بین جمع بچه‌ها تقسیم می‌کند.
به‌گفته‌وی، نوع واكنش كودكانه‌ی همراه با سماجت در اين آیين برای دريافت نذر و نياز از صاحب‌خانه‌ها جالب توجه است، چراكه وقتی پاسخ دريافت نمی‌كنند در شعر خود اسم صاحب‌خانه را می آورند و بعد ازخواندن اشعار ميان‌دار و گرفتن هدیه با دعا و آمین گرو ه برای صاحبخانه همگی دوباره راه افتاده و به محل ديگر و يا كوچه‌ی ديگر می‌روند.
تراب‌زاده، تصریح‌کرد:مردم در آران و بيدگل با جايگزينی «سوره‌ی شمس» در این آیین که می‌گویند (والشمس و الضحيها جواب: هوربابا، هوربابا يا: ها، ها، ها ـ ها، ها، ها و ..... ) پاسخ، لفظ هوربابا و يا هجای كشيده‌ی آخر آيه‌ها را به صورت نوعی ريتم تکرار می‌کنند.
*آیین افطاری و سحری

کارشناس میراث ناملموس استان اصفهان،گستردن سفره های افطاری و سحری را یکی دیگر از آیین‌های مردم منطقه کاشان با کارکرد بذل و بخشش، نوعدوستی و مهربانی و برکت گرفتن از این سفره برای خانواده عنوان کرد و گفت:در زمانهای قدیم بیشتر مردم با پختن آش و نذورات افطاری می‌دادند که نمونه آن آش دوغ در شهر برزک بوده‌است.
تراب‌زاده، رمضان را در باور دینی و اعتقادات مذهبی مردم ماه انفاق و بخشش تاکیدکرد و گفت: بر این اساس مردمان خطه دارالمومنین کاشان در قدیم با پختن آش، شله‌زرد، نان و پنیر و سبزی و خرما سفره‌های افطاری و سحری را می گستراندند که امروز این آیین در قالب پخت و توزیع غذاهای روز و پذیرایی مفصل در بین شهروندان در منازل و مساجد انجام می‌شود.

*آیین روز 21 رمضان
وی،اجرای آیین نخل‌گردانی را در 21 رمضان روز شهادت مولی‌الموحدین، امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب(ع) خاطرنشان‌کرد و گفت: این آیین در شهر برزک، نیاسر، ابوزیدآباد، روستای وَن و برخی از آبادی های دیگر برگزارمی‌شود.
به‌گفته‌وی، در این مناطق نخل به‌عنوان نمادی از محفه و تابوت و نخل گردانی شبیه تسییع پیکر پاک حضرت علی(ع) است که با شکوه و احترام و ارادت خاصی بر روی دست مردم روزه‌دار و عزادار شهادت مولا همانند روز عاشورا از حسینیه محل و عبور از مسیرهای تعیین شده تا یک مکان مشخص حرکت داده‌ میشود.
*آیینهای شب و روز 27 رمضان روز کشتن قاتل امیرالمومنین(ع)
عضو شورای ثبت و حرائم استان اصفهان،با تاکید قاتل امیرالمومنین(ع)بر اینکه در قدیم مردم کاشان روز 27 رمضان را به سبب کشتن ابن ملجم مرادی(لعنت الله علیه) قاتل امیرالمومنین(ع) جشن و حتی مراسم حنابندان و شادمانی می‌گرفتند گفت:خوردن کله‌پاچه به شادی کشتن قاتل مولا در شب بیست و هفتم، دوخت پیراهن بیست و هفتمی، سفیدبخت کردن عروس، پخت"نان لولو بیست و هفتمی " و دوختن کیسه مراد یا برکت از جمله رسوم این روز در کاشان است.
*دوخت پیراهن بیست و هفتمی برای فرزندادارشدن
تراب‌زاده، با اشاره به اینکه پیراهن بیست و هفتمی در روز 27 رمضان بین نماز ظهر و عصر در مسجد دوخته‌می‌شود گفت: کسانیکه بچه به آن ها نمی ماند و یا بچه دار نمی‌شدند از یک خانواده پراولاد یا سادات پارچه‌ای رنگارنگ و شاد یا سفید از جنس چلوار می‌گرفتند و با بردن سوزن و نخ و قیچی به مسجد بین دو نماز از آن پارچه یک پیراهن بچگانه می‌بریدند و می‌دوختند و تن بچه شان می‌کردند تا برایشان بماند با نزد خود نگه‌می‌داشتند تا بیست و هفتم رمضان سال دیگر بچه‌دار شوند.
*سفیدبخت کردن عروس
وی،گفت:رسم سفیدبخت کردن عروس نیز این بود که تازه عروس را در این روز به مسجد می‌بردند و همراهش آچیل و شیرینی بین نمازگزاران توزیع می‌کردند تا همه برای خوشبختی و سفیدبختی عروس دعاکنند.
*دوخت کیسه مراد یا برکت
به‌گفته‌وی، دوختن کیسه مراد یا برکت نیز رسمی است که روزه‌داران با بردن پارچه و سوزن و نخ و قیچی به مسجد بین دو نماز یک کیسه بسیار کوچک می‌دوختند و در آن نانی را که خود در خانه پخته‌اند در اندازه‌ای بسیار کوچک و گرد یا یک سکه در آن کیسه می‌گذاشتند و می‌دوختند و معمولا کیسه با نان را در دولاب یا صندوقچه محل نگهداری نان می‌گذاشتند تا برکت سفره حفظ شود و کیسه حاوی پول را جایی در خانه آویزان می‌کردند که مال و برکت خانه تا روز 27 رمضان سال دیگر حفظ و تامین شود.
این کارشناس مردم‌شناسی اظهارداشت: اهالی برزک و جوشقان قالی رسم پختن آشی به نام آش بیست و هفتمی و نان‌های مخصوصی با عنوان "لولو بیست و هفتمی " به تعداد فرزندانشان دارند و با به نخ کشیدن آن در دولاب یا صندوق چوبی بزرگ خانه نگهداری می‌کردند.
تراب‌زاده، افزو د:همه این رسوم نشان از اهمیتی است که مردم منطقه برای فضیلت و اهمیت روز 27 رمضان قائل هستند و این روز برایشان در انجام آداب خاص و برآورده‌شدن حاجاتشان به‌واسطه کشته‌شدن قاتل حضرت علی (ع) اهمیت ویژه‌ای دارد.
*عید فطر عید یادبو اموات
وی در پایان اظهارداشت: یادبود اموات در عید فطر نیز بین مردم کاشان رسمی دیرینه و پابرجااست که هنوز آنرا با بزرگداشت یاد اموات تازه به رحمت رفته‌آنها یا حتی امواتی که چند سال قبل فوت شدند اجرامی‌کنند و با بردن نذورات و خیرات بر سر خاک عزیزشان یاد و خاط ر آنها را زنده‌نگه‌می‌دارند.
به‌گفته‌وی،در این رسم تمام کاشانی‌ها حتی اگر در شهر و دیار دیگری نیز باشند روز عید
فطر خود را به زادگاه و بر سر خاک امواتشان می‌رسانند و در کنار سایر فامیل همگی دور قبر جمع می‌شوند و با غبارروبی و ساماندهی اطراف قبر بزرگداشت یاد سفرکرده‌اشان را در این روز با دادن نذورات و خیرات و حضور تمامی فامیل بر سر مزار برگزارمی‌کنند.
*برگزاری جلسات سنتی و رسمی دوره قرآن در تمام مساجد،منازل و تکایا