به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان با وجود اینکه کتاب و کتاب خوانی در ایران سال ها است که مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته و کتاب های غیر درسی گوشه کتابخانه ها خاک می خورند اما درد بزرگ این است که هنوز نوجوانان و جوانان که قشر آینده ساز هر کشور هستند برای درس و تحصیل ناگزیر به خواندن کتاب هستند اما از نوع درسی و آموزشی.
این کتاب ها نه اینکه مفید نباشند اما تنها به خاطر تب کنکور و دانشگاه رفتن خوانده می شوند و دانش آموزان را به خواندن کتاب های درسی سوق می دهد و در نتیجه آمار ساعات مطالعه کتاب های غیر درسی در کشور روز به روز پایین و پایین تر می آید به گونه ای که دیگر حتی کمتر شاهد افرادی هستیم که روزنامه و مجله را از دکه ها خریداری کنند یا در خیابان های انقلاب دنبال ناشران و کتاب های روز باشند به خاطر همین است که ناشران کتاب های مختلف به جای نشر کتب علمی و پژوهشی و داستان و.. رو به سمت نشر و توزیع کتاب های کمک آموزشی درسی می آورند تا از این طریق بتوانند ضرر زیان خود را جبران کنند.
کاهش میلیونی تيراژ کتاب طي دو سال؛ با توجه به وضعيت بازار نشر خيلي اتفاق شگفت انگيزي نيست، اما آنچه شايد همه را غافلگير کند، اين است که با وجود اين کاهش، کتاب هاي کمک درسي طي اين مدت در حدود 20 ميليون نسخه افزايش يافته اند.
کتاب های کمک درسی جا پا محکم کردند
تیراژ کتاب در سال 93 به 153 میلیون و سال 94 به 150 میلیون نسخه رسید اما با وجود این کتابهای کمک درسی جهشی خیره‌کننده داشتند، تعداد چاپ این کتاب‌ها در سال 93 به 25 میلیون نسخه و سال گذشته حدود 43 میلیون نسخه رسید. البته این مسئله هم گفتنی است که در سال94 تعداد عناوین کتابهای کمک درسی نسبت به سال 93 حدود 4هزار عنوان افزایش یافته است (سال 93 حدود 6هزار و 593 و سال 94 حدود 11 هزار و 800 عنوان ). درواقع این نشان می‌دهد که کتابهای کمک‌درسی نه‌تنها در تیراژ، بلکه در تعداد عناوین هم از رشد حیرت‌انگیزی برخوردار بودند.
لذا با توجه به اینکه سال 94 به طور کلی حدود 150 میلیون نسخه کتاب در کشور منتشر شده است که 43 میلیون آن کتابهای کمک‌درسی بوده، می توان گفت به ازای هر سه کتابی که در کشور منتشر شده، یکی از آنها کتابهای کمک آموزشی و حل‌المسائل بوده است.
تیراژ کتاب هایی که با تقاضا بالا می روند / تقاضا بازار کتابهای کمک آموزشی را داغ کرده است
وقتی علت رشد نشر کتاب های کمک درسی و به ویژه حل المسائل را از مدیر فروش یکی از ناشران این نوع کتاب ها جویا شدیم، او گفت این افزایش تیراژ بنابر تقاضاي دانش آموزان است. تقاضا براي کتاب هاي کمک درسي بيشتر شده و در نتيجه تيراژ اين کتاب ها هم افزایش یافته است. با وجود افزايش قابل ملاحظه تيراژ کتاب هاي کمک درسي اما وضعيت فروش اين کتاب ها خيلي جالب نیست چراکه هزينه هاي کاغذ، چاپ و تبليغات اين کتاب ها بسيار بيشتر از درآمدزايي خود کتاب ها است. با این وجود اما همچنان بازار نشر و توزیع این کتاب ها نسبت به سایر کتاب های غیر درسی بیشتر است.
از رویا تا واقعیت کمک آموزشی بودن یک نسخه از هر سه نسخه کتاب
نیک روش مدیرکل دفتر نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان بیان کرد: کتاب های درسی معمولا به دو شرکت بزرگ چاپ کتاب های درسی شامل شرکت چاپ و نشر و شرکت افست سفارش داده می شوند و تاکنون یک هزار عنوان کتاب به غیر از کتاب های پایه دهم به این شرکت ها سفارش شده است.
وی با اشاره به این موضوع که گفته می شود از هر سه کتاب منتشر شده یکی ازآنها کتاب کمک درسی است، تصریح کرد: این آمار ممکن است درباره کتاب های کمک آموزشی درست باشد چراکه بسیاری از انتشارات خصوصی که زیر نظر آموزش و پرورش نیستند در حال انتشار کتاب های کمک درسی و حل المسائل در بازار هستند.
از تائید تا توزیع رایگان
نیک روش با بیان اینکه تمام کتاب هایی که زیر نظر آموزش و پرورش است اعلام شده و دارای عناوین مشخص هستند عنوان کرد: تمام کتاب های درسی زیر نظر آموزش و پرورش است ولی درباره کتاب های کمک درسی باید گفت که آموزش و پرورش براساس یکسری از استانداردهای خاص خود برخی کتاب های کمک درسی را تولید می کند و آنها را در اختیار تمام مدارس قرار می دهد. اما متاسفانه بعضی ناشرین کتاب های کمک درسی ای را در جامعه منتشر و توزیع می کنند که مورد تائید آموزش و پرورش نیست اما دانش آموزان از آنها در طول سال تحصیلی استفاده می کنند.
نیک روش بیان کرد: کتاب های کمک آموزشی مورد تائید در سیستم توزیع آموزش و پروش و چاپ و نشر کتب درسی قرار گرفته است و آموزش و پرورش همراه کتاب درسی، لوح های فشرده ای را توزیع می کند که کار کتاب های کمک درسی را انجام می دهد. اما آموزش و پرورش بابت توزیع این لوح های فشرده که از پارسال همراه کتاب ها توزیع می شود نه پارسال و نه امسال هزینه ای را دریافت نکرده و نمی کند و درواقع می توان گفت که برای دانش آموزان کاملا رایگان بوده است.
کتاب درسی بخر کمک آموزشی را هدیه بگیر
وی درباره افزایش قیمت کتب درسی اظهار داشت: با توجه به توزیع رایگان لوح های فشرده افزایش قیمتی را برای کتاب های درسی نداشته ایم، یعنی اگر نرخ کتاب درسی برای سال تحصیلی 95-96 کمی، در حدود 10 درصد، افزایش یافته است جایگزینش لوح فشرده کمک آموزشی و کمک درسی رایگان توزیع می گردد تا دانش آموزان و خانواده های آنها برای تهیه موارد کمک آموزشی با فشار و آسیبی مواجه نشوند.
وی با توجه به شروع فروش اینترنتی کتب درسی مقاطع ابتدایی و پیش دانشگاهی درخصوص افزایش قیمت افزود: این افزایش قیمت شاید نصف تورم باشد و در برخی از پایه ها هم ممکن است اصلا افزایش قیمتی وجود نداشته باشد برای اینکه سیاست آموزش و پرورش این است که با کمترین قیمت کتاب را به دانش آموز ارائه دهد و تمام تلاشمان هم همین است. در همین راستا هم پارسال و هم در برنامه امسال لوح های فشرده را که برای آموزش و پرورش از هرجهت از تولید گرفته تا توزیعش هزینه دارد به دانش آموزان رایگان توزیع می کند.
از توزیع اینترنتی چه سود؟
وی درباره بودجه اختصاص یافته به بخش چاپ و نشر کتاب های درسی تصریح کرد: کتاب های درسی را دو شرکت خصوصی به چاپ می رسانند و آموزش و پرورش سهامدار است اما سهام اصلی برای بخش خصوصی است و برای آموزش و پرورش نیست و خود بخش خصوصی سرمایه گذاری می کند.
نیک روش در خصوص فواید فروش اینترنتی کتاب های درسی عنوان کرد: از آنجا که به عنوان مثال در برخی از روستاها با کمبود کتاب فروشی مواجه بودیم و دانش آموزان برای تهیه کتاب مجبور به طی کردن مسافتی طولانی بودند دوسال است کتاب ها به شکل اینترنتی به فروش می رسند. هدف ما این بود که در بهترین شرایط و به موقع کتاب های درسی در اختیار دانش آموزان قرار بگیرد.
رشد توزیع اینترنتی از دیروز تا امروز
مدیرکل دفتر نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی گفت: فروش اینترنتی کتاب های درسی پارسال برای مقاطع ابتدایی مناطق 19 گانه تهران و مقطع پیش دانشگاهی سراسر کشور بود اما امسال مقطع ابتدایی و پیش دانشگاهی سراسر کشور شامل این فروش اینترنتی هستند و درواقع این طرح در سال 95 گسترده تر شده است.
وی ادامه داد: به دلیل اینکه همچنان همکاری با بخش خصوصی و کتاب فروشی ها حفظ شود در برخی از پایه ها (متوسطه اول و متوسطه دوم) مانند روال سال های گذشته فروش و عرضه کتاب از سوی کتاب فروشی ها ادامه دارد و این مقاطع هنوز وارد سیستم توزیع و فروش اینترنتی نشده اند.
هیچ دانش آموزی بی کتاب نمی ماند
مدیرکل دفتر نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی در خصوص مشکلاتی که دانش آموزان در ابتدای سال تحصیلی جاری برای دریافت کتاب با آن مواجه شده بودند عنوان کرد: طبق آخرین بررسی ها هیچ دانش آموزی درسال تحصیلی 94-95 نبوده که به واسطه آموزش و پرورش بدون کتاب مانده باشد. درواقع توزیع کتاب برای مقطع ابتدایی و پیش دانشگاهی از طریق سامانه اینترنتی بوده است و برای ثبت نام یک بازه زمانی مشخص شد تا همه بتوانند ثبت نام کنند.
وی یادآور شد: امسال دانش آموزی را داشتیم که در این بازه به هر دلیلی ثبت نام نکرده بود وقتی مهر به مدرسه آمد چون کتاب ها بصورت اینترنتی توزیع شده بود این دانش آموز بدون کتاب مانده بود که این موضوع دیگر به آموزش و پرورش مربوط نمی شود و کوتاهی از دانش آموز و خانواده اش بوده یا مثلا دانش آموز دیگری بود که کتاب را اینترنتی ثبت نام کرده بود اما مدرسه یا استان محل زندگی خود راعوض کرده و در ابتدای سال تحصیلی کتاب نداشت در این خصوص باید گفته شود که درواقع برای این دانش آموز در مدرسه ای که قبلا تحصیل می کرده است کتاب وجود داشته و در مدرسه جدید دیگر به او کتابی تعلق نمی گرفته است.
نیک روش گفت: به همین دلیل امسال یک زمانی را تعیین کردیم که اگر دانش آموز ثبت نامش را انجام داد و مدرسه یا منطقه اش جابجا شد بتواند در سیستم اصلاحات لازم را انجام دهد تا مثل سال تحصیلی 94-95 با مشکلاتی روبه رو نشوند.
راه حل چیست؟
آنچه از آمار و میزان فروش کتابهای آموزشی و کمک درسی در مدارس و نمایشگاه‌های کتاب و نیز طرح‌های تشویقی مثل بن کتاب بر می‌آید این‌است که این ناشران هر ساله سهم خود را از بازار نشر کشور افزایش داده‌اند. البته این افزایش سهم توام با جذب مخاطب تازه نبوده است، بلکه بیشتر شاهد چرخش مخاطبان از حوزه کتابهای عمومی به سمت کتابهای درسی و دانشگاهی بوده‌ایم و هرچند که آموزش و پرورش تنها برخی کتب آموزشی را مورد تایید قرار داده اما همچنان بازار ناشران خصوصی برای کتاب های کمک درسی داغ است و همگان را درگیر این سوال کرده که آیا فروش بالای کتابهای حل‌المسائل و کتاب درسی می‌تواند به افزایش سرانه مطالعه کشور بیفزاید یا اینکه باید فکری نو کرد؟!
در اولین قدم بسیاری از افراد اهل مطالعه که کتاب نقش بسزایی در زندگیشان داشته معتقدند که باید دانش آموزان را به خواندن کتاب های غیر درسی هم تشویق کرد و به آنها یاد داد که اگرهمگام با مطالعه کتابهای درسی به مطالعه کتابهای غیر درسی نیز بپردازند سطح فکری و اندیشه‌های وسیعی پیدا می‌کنند و ذهنشان برای فراگیری فعال‌تر و آمادگی برای یادگیری درس‌های مدرسه شان بیشتر می‌شود. با این آموزه و فرهنگسازی از نسل های جوان کشور است که علاوه بر افزایش سرانه مطالعه شاید بتوان بازار چاپ و نشر کتاب های غیر درسی و غیر کمک آموزشی را مجددا رونق داد.
گزارش از محیامعصومی
انتهای پیام/