به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه؛ در مطالعات مردم شناسی هر کدام از چهارشنبه های ماه اسفند، نمادی از عناصر چهارگانه یعنی آب، خاک، باد و آتش هستند که با طبیعت کشاورزی منطقه آذربایجان غربی نیز سنخیت دارند و مردم نیز هر کدام از این چهارشنبه ها را به نوعی با آیین هایی خاص گرامی می داشتند.
بر اساس سنت های کهن، مردم آذربایجان غربی چهارشنبه هفته اول اسفند ماه را یالانچی چهارشنبه(چهارشنبه دروغین)، چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه را کوله چارشنبه، (چهارشنبه کوتاه)، سومین را موشتولوقچی چارشنبه ( چهارشنبه پیام آور) و چهارمین چهارشنبه را آخر چارشنبه (آخرین چهارشنبه) می نامند.
مردم آذربایجان غربی از عید سال نو با عنوان هایی چون « نوروز بایرامی» و « ایل بایرامی» یاد می کنند و گاه لفظ بایرام به معنای نوروز عموما به این جشن ملی اختصاص داده می شود.
«بایرام آخشامی» (عصر نوروز )، «بایرام آیی» (ماه نوروز )، « بایرام گونی» (روز نوروز)، « بایرام بازاری» (بازار نوروز )، « بایرام سفره سی» (سفره نوروز )، «بایرام پالتاری» ( لباس نوروز)، «بایرام یومورتاسی» (تخم مرغ نوروز )، « بایرام ایش لری» (کارهای نوروز )، « بایراملیق» (نوروزی ) همه واژگانی هستند که در ارتباط با عید نوروز بکار می روند.
در گذشته مردم آذربایجان غربی فرزندان خود را با نام «بایرام» یا همان «عید» نامگذاری می کردند و متولدان در روز عید با نام هایی چون بایرام، بایرامعلی، بایرام خاتون، نوروز، نوروز علی نامگذاری می شدند.
در هر منطقه از ایران زمین آیین هایی متناسب آن منطقه برای فرا رسیدن بهار و عید نوروز برگزار می شود و در آذربایجان غربی هم مردم برای پیشواز بهار و عید نوروز آیین ها و مراسم متعددی داشتند که با گذر زمان کم رنگ شده و بعضی نیز در آستانه محو شدن از اذهان عمومی مردم اند.
در گذشته خانواده های آذربایجانی سفره سفید پارچه ای به نام «بایرام سوفراسی» سفره عید یا «یمیش سوفراسی» سفره خوراکی را در اتاق مهمان پهن می کردند و هر مهمانی که از راه می رسید پای آن می نشست و صاحبخانه از میهمانان پذیرایی می کرد، این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین.
درمیان مردم آذربایجان غربی رسم بر این است پیش از رسیدن نوروز پوشاک نو خریده، به خانه و حیاط سر و سامان داده، فرش و پلاس نو بافته و به استقبال نوروز می روند.
کارشناس فرهنگ و مردم شناسی می گوید: در عید نوروز آداب و رسومی درباره فال نیک رواج دارد به طوری که در شب چهارشنبه آخر سال ( چهارشنبه سوری ) دختران جوان در دل فالی گرفته و مخفیانه پشت درنیمه باز به انتظار ایستاده و اگر در این هنگام حرف خوب و موافقی بشنوند اشاره ای به برآورده شدن آرزویشان، و اگر حرف نامناسبی بشنوند اشاره از عملی نشدن نیتشان است.
سپهرفر می افزاید: یکی از رسم های مربوط به ایام نوروز در مناطق کرد زبان مانند مهاباد، پیرانشهر و سردشت، رسم میر میرن یا همان میر نوروزی است که گویا در زمانهای گذشته به مدت سیزده روز اول فروردین ماه اجرا می شده است، بعدها مردم منطقه زمان اجرای آن را فراموش کرده و تنها به مدت یکی دو روز انجام می دادند و اکنون نیز به بوته فراموشی سپرده شده است.
کارشناس میراث فرهنگی آذربایجان غربی می گوید: مراسم شال‌اندازی هم از سنتهایی است که طی زمان از زندگی شهری خارج شده ولی هنوز در بیشتر مناطق روستایی آذربایجان غربی معمول است.
سپهرفر ادامه می دهد: شال اندازی در آذربایجان غربی، به این شیوه بود که ، جوانان بعد از مراسم آتش افروختن در چهارشنبه آخر سال ، بر بام خانه اقوام ، آشنایان و همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در روستاها از روزنه بام ها به درون خانه ها آویزان می‌کردند و صاحبخانه دستمال را از آجیل، میوه و سایر هدایا پر می‌کرد و به صاحب شال می گفت: چک دستمالِ، الله مطلبیین وِرسین، ( دستمال را بکش خداوند خواسته ات را برآورده کند(.
از دیگر رسم های زیبای ایام نوروز در این استان طبق گفته پدران و ریش سفیدان آذربایجان غربی رسم تکم چی بود که اکنون به فراموشی سپرده شده است.
محمد پور پژوهشگر مردم شناسی در ارومیه در مورد تکم چی ها می گوید: در آذربایجان غربی چند روزی مانده به عید، تکم چی به طور نمادین، تکم ( بز ساخته شده از قطعات چوب ) را در کوچه های روستاها و شهرها می چرخاند و در حالی که اشعاری به زبان ترکی و با صدای دلنشین می خواند آمدن عید را نوید می داد و پاداش خود را از مردم می گرفت.
او اضافه می کند : تکم چی ها معمولاً دو نفر از قشرهای کم درآمد ( چوپان) بودند که از ساکنان خود روستا و گاهی نیز از سایر روستاها در محل حضور پیدا می کردند و به اجرای مراسم می پرداختند.
در اعتقادات مردم آذربایجان غربی آخرین روز از سال را عارافات آخشامی یا عصر عرفه می گویند و مردمی که بر سر خاک می روند، سنگ قبر را شسته و گلاب می پاشند و سبزه نوروزی یا چند شاخه گل روی سنگ قبرها می گذارند.
اما در این میان تزیین و آراستن سفره هفت سین و فراهم کردن سبزه نوروزی ازجمله رسم های ماندگاری است که همچنان در آذربایجان غربی رایج است و سبزه هفت سین در خانه به عنوان مظهر رویش و سرسبزی باقی می ماند و در روز سیزدهم نوروز در آب روان رها می شود.
انتهای پیام/ب