آيين عزاداری در استان گيلان +عکس

با سري به شكل دايره "ن" يا "ل" و به طول 2.5 متر است كه به وسيله هيئتهاي سه يا چهار نفري در نمايش وقايع جنگلي نظير واقعه كربلا نواخته مي شود. 
 
كرناي شمال را " درازناي" نيز مي نامند چون لوله فاقد سوراخ تغيير دهنده صوت است لذا اصوات با تغيير فشار دم در لوله ايجاد مي شود و فاقد تنوع صوتي است. 
 
استفاده از كرنا در گيلان، خراسان و فارس مرسوم است، كرنا در گيلان بدون زبانه و سوراخ بوده از سه قسمت تشكيل مي شود قسمتي كه در دهان قرار مي گيرد، قسمت بدنه كه در ازاي آن گاه به بيش از 3.60 متر مي رسد و قسمت سر آن كه خميده و به شكل عصا است. 
 
حفظ آئينها و سنتهاي عاشورايي از مصاديق خودباوري و اعتقاد قلبي ما به ائمه اطهار است 
 
به هر حال حفظ آئينها و سنتهاي عاشورايي از ديگر مصاديق خودباوري و اعتقاد قلبي ما به ائمه اطهار است و هر ساله با شور و اشتياق به استقبال ماه محرم مي روند و بر سر و سينه خود مي زنند و بر اين ماتم عظما اشك مي ريزند. 
 
محرم در آئين ما جايگاه والايي دارد و هر منطقه و اقليم از كشور بر اساس باورها و اعتقادات و برخاسته از فرهنگ محلي خود اين آئين را برگزار مي شود. 
 
بدين ترتيب هنرهايي چون شعر، تعزيه، موسيقي، نوحه خواني و ... از آئينهاي محرم جدايي ناپذيرند و به واسطه اين هنرها مسائل و پيامهاي عاشورا توانسته تا به امروز به خوبي انتقال پيدا كند. 
 
با توجه به وضعيت "هنر محرم" در دهه هاي اخير، استادان فن احساس نگراني مي كنند از اينكه اين هنرها از اصالت و مسير اصلي خود در حال خارج شدن هستند و چه بسا در برخي از جهات در جهت مخالف اهداف اصلي حركت و موجب تحريف و مسخ پيامهاي اصيل محرم، عاشورا و كربلا باشند. 
 
موسيقي مذهبي بخشي از هويت موسيقي ملي ماست و اين تعامل به حدي است كه حتي در قرائت قرآن نيز از اسامي فواصل و دستگاههاي موسيقي كه در طول تاريخ داشته ايم استفاده مي كنيم علاوه بر اين در نوحه ها و تعزيه ها نيز باز از همين عناوين استفاده شده و مي شود. 
 
موسيقي مذهبي در ماه محرم نيز موسيقي است كه متناسب با سوگواري در اين ماه و روحي باشد كه در اشعاري كه به عنوان مرثيه از قدما و مرثيه سراها و نوحه خوانان قديمي باقي مانده، ديده مي شود كه البته متاسفانه اين روزها كمتر آنها را مي شنويم.

  
«علم بندی» یکی از آئین های ماه محرم در ماسوله هست که در آئینه زمان شکل گرفته است. اهالی ماسوله به این رسم «طوق بندی» می گویند. برخی مورخان معتقدند که این مراسم در دوره صفویه به شکلی مدون و نظام مند درآمد.  

در ماسوله پنج امامزاده وجود دارد: عون ابن علی(ع) (در مرکز ماسوله)، عین علی زین علی (در یک کیلومتری ماسوله)، امامزاده هاشم (در فاصله 3 کیلومتر دامنه کوه)، امامزاده ابراهیم (در بالای ماسوله). 

ماسوله 6 محله دارد که عبارتند از: مسجد بر، ریحانه بر، خانه بر، کشه سرعلیی، کشه سر سفلی و اسد محله. ناحیه ریحانه بر و مسجد بر را که مجاور همدیگرند به نام مسجد بر و کشه سر علیی و سفلی را نیز به نام کشه سر می شناسند. 

محلات اصلی چهارگانه ی ماسوله هر کدام یک علم دارند که شکلی عمودی دارد تا متناسب با ساختار معماری خاصی که ماسوله دارد، بتوان آن را به راحتی در کوچه های باریک و تو در توی ماسوله حرکت دارد. در بالای برخی علمها پنجه ای فلزی که نماد دست بریده ی ابوالفضل است قرار دارد. علم ها در سراسر سال تا روز هفتم محرم، در مساجد محله ها نگهداری می شوند.  
محرم در ماسوله از غروب 29 ذی الحجه با مراسم سنج زنی آغاز می گردد. اولین صدای سنج حوالی ساخت 5 عصر از کوچه های مسجد بر شروع می شود و پس از آن صدای سنجهای محلات خانه بر، کشته سر و اسد محله نیز آغاز می گردد و طنینشان در هم می آمیزد و بدین ترتیب آغاز ماه محرم رسما اعلام می شود.  

مراسم علم بندی در روستاهای دیگر فومن نیز انجام می شود اما در ماسوله نظم و جلوه بیشتری دارد و استقبال بیشتری از آن می شود، به طوری که در شهرک 1000 نفری ماسوله، 6000 نفر برای این مراسم گرد هم می آیند.  

در روز پنجم محرم اعضای هیات عزاداری کشه سر تشتی را که درون آن مقدری آب ریخته شده و روی آن را با پارچه سیاهی پوشانده اند دور مسجد می گردانند و مردم بر حسب وسع خود نذورتی را داخل آن می ریزند که خرج مراسم عزداری و تهیه لباس برای علم می شود.  

در روز هفتم ماه محرم، ریش سفیدان هیات های چهار محله ماسوله علم های هیات های عزداری را به بقعه عون ابن علی (ع) می برند. علم ها به وسیله ریش سفیدان محله ها همراه با مشایعت مردم به دست ها اعطا می شوند. علم های محلات، توسط هیأت امنای هر محله با پارچه های سبز رنگ و نمادهایی عاشورایی ملبس می شوند. دست ها به نوبت و اولویت مسجدها (که دسته «مسجد بر» به احترام وجود بقعه، اولین علم را دریافت می کند) جمع می شوند تا علم را دریافت کنند. برای نظم دادن به جمعیت سوگواران و رعایت اولویت در اعطای علم، هیاتی به نام «هیات محرم» وجود دارد که نزدیک مکان اعطای علم مستقر می شود.  

بر طبق سنت های گذشته، هر محله چند علمدار از خانواده های قدیمی دارد که وظیفه علمداری، نسل به نسل به آنان رسیده است. آنان نیز بر اساس یک نظام گردشی سالانه در محله خود نوبت خانواده علمدار را مشخص می کنند تا این مشارکت جلوه ی عامتر و مردمی تری به مراسم محرم ببخشد. دسته های عزاداری ماسوله را دور می زنند و با رسیدن به مسجد هر محل،علم درون مسجد گذاشته می شود.  

مراسم پایان عاشورا نیز در شب عاشورا با نظمی خاص از ساعت 2 شب از مسجد بر با حرکت دسته ی عزداری آغاز می گردد. دسته ی خانه بر وقتی حرکت خود را شروع می کند که دسته ی مسجد بر از بام محله خانه بر گذشته باشند و همینطور محله های کشه سر و اسد محله در انتظار دسته ی عزاداری خانه بر و کشه سر می مانند که در پی آنان ماسوله را دور بزنند و شب عاشورا را صبح کنند.  




مراسم علم بندی به دلیل اعتقاد مردم ماسوله به متبرک بودن بقعه عون بن محمد همه ساله در کنار این بقعه برگزار می شود. عون بن محمد از یاران سید جمال الدین اشرف از سادات علوی گیلان بود که در قرن سوم هجری در ماسوله درگذشت. او به چوپانی وصیت کرد که پیکرش را در همان جایی که درگذشته بود به خاک بسپارد. چوپانان کهن بر گرد مزار او خانه ساختند و هسته ماسوله را بنا نهادند. پیشترها مراسم تغزیه در ایام محرم در ماسوله برگزار می شد اما با مرگ رضا نعمت زاده آخرین تعزیه گردان ماسوله به فراموشی سپرده شده است.  

مراسم محرم در انزلی 
  
در دوازدهمین روز ماه محرم یعنی سومین روز از شهادت امام حسین، در برخی نقاط گیلان از جمله انزلی دسته ای به نام دسته قوم بنی اسد به راره می افتد. بنا به روایات تاریخی، قوم بنی اسد که از اعراب ساکن سواحل فرات بودند، روز سوم عاشورا به محل قتلگاه رفتند و اجساد شهیدان را دفن کردند.  

دسته قوم بنی اسد لباسهای بلند سفید می پوشند و برخی بیل و کلنگ بر دوش می گیرند و چنین می نمایند که برای دفن شهیدان کربلا می روند و نوحه هایشان نیز حکایت از همین امر دارد.  

مراسم محرم در لاهیجان 
  
  
در این عزاداری که در ایران کم نظیر است، افراد دو قطعه چوب (کرپ) در دست دارند، با وزن مرثیه ی خاصی که مرثیه خوان آن را می خواند آنها را به هم می کوبند و قسمتی از مرثیه را به عنوان جواب خواننده ی مرثیه، تکرار می کنند. کرپ، تکه چوبی استوانه ای است به سنگینی 400 تا 600 گرم که از میان به دو برابر تقسیم شده و هر پاره تسمه ای چرمی پیکر خود دارد و دست کرپ زن در میان آن قرار می‌گیرد و کرپ زن می تواند به آسانی آن را بر هم بکوبد.  

محمد ابراهیم غبرائی (متخلص به فانی) در سفری که در اواخر قرن 12 شمسی به کربلا داشت، این نوع ویژه ی عزاداری را دریافت و پس از جست و جو درباره ی تاریخچه و فلسفه ی وجودی آن، در بازگشت به شهر خود (لاهیجان)، با توجه به طبع شعری که داشت ریتم های جدیدی برای آن ابداع کرد و مرثیه هایی به زبان فارسی برای آن سرود و آن را در شب دسته ی محله ی شعربافان به اجرا درآورد. در یک نوع آن، عزاداران خم و راست می شوند و کرپ ها را به هم می کوبند و در نوع دیگر هم ایستاده این کار را انجام می دهند. 

گفته می شود آن روز که پیکر خونین سیاوش را از توران به ایران می آورند سوگوارانی که در پی او روان بودند سنگ بر هم کوفته و مویه می کردند.
  
باید توجه شود که در سده های گذشته، عراق از سرزمین های ایران قدیم بود.  


در شب عاشورا پیش از به راه افتادن سوگواران، مراسم چهل منبر در تمامی محله های قدیمی لاهیجان برپاست. در این مراسم، خانه هایی که در طول سال مجالس روضه خوانی داشته اند. منبری را که بر آن روضه خوانده شده است از خانه بیرون آورده و در کنار خانه قرار می دهند و تشتی که تا نیمه از گل انباشته شده بر روی منبر می گذارند و مقداری برنج در کنار تشت در ظرفی دیگر قرار می دهند.

با غروب آفتاب، سوگوارانی که نیازی در دل دارند در حالی که 72 شمع و 72 دانه خرما به یاد 72 شهید دشت کربلا در دست دارند از چهل منبر می گذرند. سوگواران در کنار هر منبری که می گذرند شمعی را بر می افروزند و بر گل درون تشت فرو می کنند. سپس دانه ای خرما در کنار تشت می گذارند و چند دانه برنج از کنار تشت برمی دارند و پس از خواندن دعا و بیان خواسته اش به سوی منبر دیگر می روند و از 40 منبر می گذرند. 

این مراسم در سکوت انجام می شود. عزاداران وقتی به خانه می رسند برنجی را که در چهل منبر گردآورده با برنجی که در خانه دارند آمیخته و فردای آن روز آن را پخته و می خورند با این امید که به خواسته شان دست یابند و به سفره شان برکت داده شود.  

در شبی ک شمع به دستان از کوچه های تاریک لاهیجان می گذرند زن هایی پیچیده در چادر که تلاش می نمایند کسی آن ها را نشناسد، از کوچه ها می گذرند و خانه های ویژه ای را می جویند که از آشپزخانه هایشان بویی برخاسته از شیرین پلو آمیخته به زعفران می آید. این زنان که بیماری در خانه داشته و یا خواسته ای در دل و یا شکمی گرسنه؛ کفیگیری بر در می کوبند و چون در باز می شود بدون هیچ کلامی دیگ و کفیگیر را به صاحبخانه داده و او مقداری از شیرین پلو ریخته شده را که نثار نام دارد با همان کفگیر در دیگ ریخته و به وی باز می گرداند. زن دارای خواسته این کار را در چهل یا هفتاد و دو خانه انجام می دهد و آنچه را که گرد آورده به خانه برده و با دیگر افراد خانه خورد به این امید که حاجت و خواسته اش برآورده شود. این مراسم لال پله نام دارد زیرا دارنده خواسته و گردآورنده خوراکی در همه زمان هایی که در کوچه ها می گردد تا خوراک گردآورد سخنی نمی گوید. پله هم در زبان گیلکی به معنی برنج پخته است.  

  
با آغاز روز عاشورا، آنگاه که سوگواران آماده می شوند تا سوگ امام حسین(ع) و یارانش را برگزار کنند، بعضی از مردم که خواسته ای در دل دارند در هر نان تیمیجیان که نانی بومی و ساخته شده از برنج است چند دانه خرما قرار داده و دور نان را کلش (ساقه برنج) پیچیده و در میان نزدیکان و همسایگان پخش می کنند تا شاید خواسته شان برآورده شود. مردم لاهیجان این مراسم را برات می نامند. 


پخت نوعي شيريني به نام "ککه" يا "کشته"، دادن شربت و نصب منبع هاي آب در اطراف مساجد و سطح شهر، اطعام دهي ، پرداخت نذورات ، راه اندازي علم و کتل ، حمل پرچم هاي سبز با عبارت هاي "يا حسين شهيد" به وسيله کودکان و نوجوانان و سقاشدن کودکان سياهپوش با عنوان نذر حضرت علي اصغر (ع) از جمله جلوه هاي زيباي آيين هاي سوگواري در منطقه گيلان است.



انتهای پیام/