ارزشهای
اخلاقی و عقل، مبانی امام(ره) را در مورد سیاست خارجی شکل می‌دهند. ایشان با
تأکید بر انسانی و اخلاقی بودن محتوای انقلاب می‌فرمایند: محتوای این
انقلاب، اسلام، اخلاق اسلامی، اخلاق انسانی و تربیت انسان‌ها بر موازین
انسانیت بوده است.
برای توضیح بیشتر باید گفت که برای مثال، مبنای
اصل دفاع از مستضعفان در سیاست خارجی از نگاه امام(ره)، قرآن کریم است و یا در
خصوص یاری مظلومان به سخن امام علی (ع) استناد می‌کند و مبنای خود را بر آن
قرار می‌دهد که: کونا لظالم خصما و للمظلوم عونا؛ دشمن ستم گر و یار ستم
دیده باشید.
اصول سیاست خارجی را که امام‌خمینی(ره) طراحی کرده است
می‌توان به منزله یکی از منابع رسمی تصمیم‌گیری در سیاست جمهوری اسلامی
ایران به حساب آورد به‌گونه‌ای که حتی مقام معظم رهبری بار‌ها بیان
داشته‌اند که خط کلی در سیاست جمهوری اسلامی ایران، همان خطی است که
امام‌خمینی (ره) تبیین و ترسیم کرده‌اند.
اینک به بررسی اصول سیاست خارجی از دیدگاه امام‌خمینی (ره) می‌پردازیم:
اصل صدور انقلاب
صدور انقلاب از موضوعات مورد توجه امام (ره) بوده که به معنای صادر کردن تجربه‌های انقلاب اسلامی به سایر کشورهای جهان است. از دیدگاه امام خمینی (ره)، منظور از صدور انقلاب، همان گسترش اسلام است. امام (ره) در این باره اعتقاد دارد که: ما با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی (ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهانخواران خاتمه می‌دهیم. از نگاه ایشان برای پیروزی بر مشکلات، باید در مقابل همه قدرت‌ها ایستاد و ارزشهای انسانی را از اینجا به سایر نقاط جهان صادر کرد. در واقع صدور انقلاب در نگاه ایشان، صبغه فرهنگی دارد.
بیداری رخ داده در جهان اسلام از جمله امور و حوادثی است که ظهور و بروز آن چندان دور از انتظار نبود چرا که پس از پیروزی انقلاب اسلامی اکنون شاهد انقلاب‌ها و تحولاتی در منطقه هستیم که ریشه در انقلاب ایران دارند و میبینیم که این انقلاب‌ها همگی از شاخص‌هایی چون اسلامی بودن و ضدیت با استکبار، آمریکا و رژیم صهیونیستی دارند.
به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران سیاسی، انقلاب اسلامی، نظام سیاسی جدیدی را وارد معادلات نظام بین المللی کرد که عناصر تشکیل دهنده آن ملهم از عدالتخواهی، دموکراسی مبتنی بر ارزشهای دینی و فرهنگی ملت‌ها و احترام به کرامت انسانی و بشریت است. این مؤلفه‌ها در واقع مطالبات ملت‌هایی است که سال‌ها به‌دنبال رهایی از ظلم و زورگویی قدرت‌های جهانی و به‌دنبال حقوق پایمال شده خود و رهایی از سلطه قدرت‌های زورگو بوده‌اند.
امروز اصل
صدور انقلاب را در کشورهایی چون بحرین، یمن و تا مصر و... در منطقه میبینیم
که همگی متاثر هستند از انقلاب اسلامی ایران، چرا که این انقلاب روحیه
انقلابی و آزادی خواه را در جهان عرب (و رفته رفته در کشورهای مستضعف جهان)
به حرکت در آورده است.
اصل نفی سبیل
از دیگر اصول سیاست خارجی امام‌خمینی (ره)، نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری است. ایشان برای حیات زیرسلطه غیر، ارزشی قائل نمی‌شوند بلکه ارزش حیات را به آزادی و استقلال می‌دانند و با توجه به آیه شریفه "لن یجعل‌الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا" که می‌فرماید: خداوند، سلطه‌ای برای کافرین بر مؤمنین قرار نداده است.
امام راحل در ادامه می افزایند: ما منطقمان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم می‌خواهیم نرویم زیر سلطه.
نمونه بارز
این اظهارات را نیز باز هم در منطقه غرب آسیا میبینیم؛ دفاع مردم فلسطین و
نواره غزه در برابر تجاوزات و زورگویی‌های رژیم اشغالگر قدس خود نمونه‌ای
از اصل نفی سبیل است که جمهوری اسلامی ایران نتنها خود به رعایت این مهم
پرداخته بلکه در برخورد با کشورهای دیگر و سیاست حمایت از مظلوم از این اصل
استفاده می‌کند.
دفاع از کیان اسلام و مسلمانان
ایشان(امام خمینی) برنامه سیاست خارجی ایران را برنامه اسلام ذکر می‌کنند و می‌فرمایند: ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است.
امروز که 36 سال از انقلاب اسلامی می‌گذرد میبینیم که ایران پرچم‌دار وحدت و دفاع از کیان اسلام است و هر کجا که دشمن دسیسه‌ای برای برهم زدن این وحدت چیده است را با آن به مقابله پرداخته است.
نمونه این دسیسه‌ها را می‌توان در حیله چند پارچه کردن کشورهای اسلامی دید که ایران با درایت لازم به مقابله با آن پرداخت از جمله طرح چند پارچه کردن عراق، سوریه، یمن، که ایران با هشیاری سیاسی به مقابله با این امر پرداخته و آگاهی به این کشورها از چند پارچه شدن ممالک اسلامی جلوگیری کرده است.
اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور یکدیگر
امام (ره) در این مورد قائل به
این است که اسلام برای بشریت دلسوز است و ما همه تابع اسلام و دلسوز برای
بشر هستیم. به این معنا که "ما با هیچ ملتی بدنیستیم. اسلام آمده بود برای
تمام ملل، برای ناس،... ما اعلام می‌کنیم که نظر تجاوز به هیچ‌یک از
کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نداریم".
حضرت امام در موارد متعدد به این
مسئله (روابط حسنه و متقابل) در سیاست خارجی اشاره کرده‌اند. وقتی خبرنگار
مجله آمریکایی تایم از ایشان سؤال می‌کند که در جمهوری اسلامی به‌طور کلی
سیاست خارجی شما چگونه خواهد بود؟ امام (ره) در جواب می‌فرمایند: جمهوری
اسلامی ما با تمام ممالک روابط حسنه دارد و احترام متقابل، قائل است،
درصورتی که آن‌ها هم احترام متقابل، قائل باشند.
اصل نفی ظلم و حمایت از مظلوم
امام خمینی
(ره) با استناد به سیره انبیا، ملت اسلام را پیرو مکتبی می‌دانست که برنامه
آن در ۲ جمله «نه ستم کنید، نه مورد ستم قرار گیرید» خلاصه می‌شود. در
واقع، امام (ره) می‌خواستند تا با ابرقدرت‌ها و ظالمان مخالفت شود.
ایشان سازش
با ظالم را ظلم به مظلومان و ظلم به شرع و خلاف رأی انبیا می‌دانستند: ما
تحت رهبری پیغمبر اسلام این ۲کلمه را می‌خواهیم اجرا کنیم؛ نه ظالم باشیم و
نه مظلوم.
اصل نه شرقی- نه غربی
این اصل در واقع یکی از شعارهای اساسی مردم در بحبوحه انقلاب بود. امام‌خمینی (ره) در موارد متعددی به این مسئله اشاره کرده‌اند: ملت ایران بدون اتکا به غرب و شرق می‌خواهد روی پای خود بایستد و بر سرمایه‌های مذهبی و ملی خود استوار باشد.
در جای دیگری به معنای این شعار توجه می‌دهند «اینکه جوانان ما می‌گویند «نه شرقی نه غربی»، معنایش این است که هیچ‌کدام در ایران دخالت نکنند و این کاملا بجا و بحق است». در واقع ایشان به‌دنبال دولت اسلامی آزاد و مستقل بودند که فارغ از گرایش به سوی غرب و شرق باشد و تعادل‌قوا در این منطقه از جهان حفظ شود.