به گزارش
گروه علمی باشگاه خبرنگاران، «از كودكي با شیمی و دارو سرکار داشت و سعی کرد پیشه پدر را پیش گیرد. پدر که از اولین شیمیست های شهر تبریز بود همیشه در تلاش برای نوآوری های جدید و تهیه مواد شیمیایی برای کمک به صنعتگران و رفع مشکلات مردم با استفاده علم و دانش بود.
لابراتور خانگی آنها یادآور بسیاری از خاطرات دوران کودکی و علم آموزی در نزد معلم اول یعنی پدر بود و زمینه‌های علاقمندی او و انگیزه برای کشف ناشناخته‌ها و رفع آلام مردم از همان‌جا کلید خورد.»
سودابه داوران برنده جایزه علمی یونسکو در سال 2015، اولین تجربه های خود را در منزل پدری کسب کرد.
داوران متولد سال 1344 و فارغ التحصیل رشته شیمی پلیمر از دانشگاه تبریز و هم اکنون استاد شیمی دارویی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و مدیر گروه نانوتکنولوژی دانشکده علوم و فنون دانشگاه علوم پزشکی تبریز است. داوران یک پسر دارد که دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و همسرش نيز متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز است.
21 فروردین ماه طی مراسمی در مقر یونسکو در پاریس به دکتر داوران مدال «کمک به علوم و فناوری نانو» از سوی مدیرکل یونسکو اعطا شد.
این مدال به ابتکار کمیسیون بین‌المللی مسوول در توسعه دانشنامه سیستم‌های پشتیبانی از حیات (EOLSS) در حوزه علوم و فناوری نانو با پشتیبانی هیاتی دائمی از فدراسیون روسیه به منظور قدردانی از محققانی که کمک های قابل توجهی به توسعه علوم و فناوری نانو داشته‌اند، اعطا می‌شود.
وی در این گفتگو با تشریح فعالیت‌های تحقیقاتی خود در زمینه‌های بیماری دیابت و سرطان تاکید می‌کند که زنان ایرانی توان بالایی برای کار همزمان در منزل و حضور فعال در جامعه دارند و می‌گوید: « زنان باید سلولهای نیمکت نشین وجودشان را به کار بگیرند که سبب ارتقا توان جسمی و روحی می‌شود و تنها نیاز به تمرین، تلاش و ایمان به راهی که می رویم دارد.»
درباره انگیزه های ورود به رشته شیمی و خانواده تان توضیح می‌دهید؟
پدرم جزء اولین شیمیست های آذربایجان شرقی محسوب می‌شد که توانست شیمی مدرن را در شهر تبریز راه بیندازند مدرس این رشته بود و آزمایشگاه‌های پیشرفته ای را نيزدر دبیرستان های شهر تبریز راه اندازی کرد و حتی از این آزمایشگاه ها در منزل هم داشتیم. پدرم در منزل یک لابراتور داشت که ما را از کودکی با پژوهش و شیمی آشنا کرد که اولین عامل و انگیزه ای بود که من را به سمت این رشته و لذت تحقیق هدایت کرد. اما متاسفانه در سال 86 در مراسم تقدیر از وی در حال سخنرانی ایست قلبی کرد و در گذشت. خانواده ما کاملا فرهنگی بود که همیشه به علم، دانش و مطالعه اهمیت داده و فرزندان را هم به این سمت هدایت کردند.
از آزمایشگاه داخل خانه تان بگویید؟
در خانواده به غیر از من یک خواهر و بردار دارم و فرزند ارشد خانه هم من بودم از وقتی که به دنیا آمدیم با شیمی و دارو سر و کار داشتیم؛ پدر من علاقه زیادی به تهیه مواد شیمی که برای ظهور فیلم های عکاسی و کرم های بهداشتی و آرایشی مورد استفاده قرار می گرفت داشتند و درخانه آنها را تولید می کرد.
خاطره‌ای که در این زمینه دارم و مربوط به دوران دبستان بود این است که پدرم برای جشن‌های نیمه شعبان یکسری موادی برای نورافشانی در آزمایشگاه تهیه کرده بود؛ من و خواهرم بدون اجازه وارد آزمایشگاه پدر شدیم و با دستکاری های ما موارد شروع به اشتعال و روشن شدن کردند. در واقع همان آزمایشگاه خانگی محل اصلی اصلی تربیت و تشویقی برای ادامه راه پدر بود.
پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری شما زمینه ساز تحقیقات بعدی شما بودند؟
بله! زمینه تحقیقاتی من از دوره دکتری دانشگاه تبریز آغاز شد، تز دکتری من تحقیقات بروی داروهای ضد التهاب بود که در نهایت منجر به ابداع یکسری سیستم های دارورسانی ایبوپروفن و ترکیبات مشابه به صورت پیشرفته شد و حتی موفق به تولید محصولاتی شدیم که داروهای دارای جذب پوستی بودند که نتایج این تحقیقات در جشنواره علوم پزشکی رازی در سال 82 حائز رتبه اول شد و توانستم از رساله دکتری حدود 7 مقاله در ژورنال های خارجی به ثبت برسانم.
بیشتر توضیح می‌دهید؟
پروژه من در PhD به راهنمایی دکتر انتظامی در راستای تهیه سیستم های دارورسانی داروهای ضدالتهاب انجام شد.داروهای ضدالتهاب شامل ایبوپروفن ، ایندومتاسین و مفنامیک اسید و ترکیبات مشابه دیگر بودند.
پس از فارغ التحصیلی از دروه دکتری و پیوستن به دانشگاه علوم پزشکی تبریز این تحقیقات را پیگیری کردم و خوشبختانه با کمک تعدادی از همکاران و دانشجویان دوره عمومی داروسازی ترکیبات ایبوپروفنی که به صورت پوستی جذب می شوند تولید شد و حتی با برخی کارخانه های دارویی قرارداد تولید منعقد شد. در حالی که برخی کشورهای خارجی خوستار خرید تکنولوژی بودند اما ترجیح دادیم که درکشورمان توسعه یابد. در نهایت این تحقیقات منجر به کسب رتبه اول تحقیقات علوم پایه دارویی جشنواره علوم پزشکی رازی شد.
همچنین بروی سیستم های دارورسانی خوراکی انسولین تحقیقاتی را در دانشگاه علوم پزشکی تبریز با همکاری محققان خارجی آغاز کرده ایم که بسیاری از محققان دنیا هم به دنبال تهیه آن هستند.
در حال حاضر تحقیقات در زمینه دارورسانی داروهای ضدالتهاب به نتیجه رسیده است؟
در این زمینه با کارخانه داورسازی دانا در تبریز مذاکراتی صورت گرفته اما متاسفانه هنوز وارد بازار نشده است چرا که با تغییر مدیران، این پروژه دچار مشکلاتی شده است که امیدواریم با توجه مسئولان به نتیجه رسیده و وارد بازار شود.
دقیقا کاربرد این داروها چیست؟
یکی از مشکلاتی که در کشور با آن مواجه هستیم آرتروز و درد مفاصل به ویژه در بانوان است. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی از جمله ایبوپروفن دارای محدودیت هایی هستند به طوری که سبب ایجاد زخم های گوارشی و ناراحتی معده می شوند البته فرمولاسیون های خوراکی موجود در بازار مانند ژلوفن تا حدودی این مشکلات را برطرف کرده اند ولی اگر بتوان این سیستم های دارورسانی را به صورت جذب از طریق پوست یا موضعی استفاده کرد مسلما عوارض جانبی آن کاهش خواهد یافت و دقیقا در موقعیت درد، دارو جذب می شود که سبب افزایش کارایی سیستم دارورسانی و کاهش عوارض می شود.
بحث تحقیقات در زمینه تهیه سیستم های دارورسانی خوراکی انسولین به کجا رسیده است؟
کارخانه ابوریحان حدود چهار سال پیش یک پروژه ای در زمینه تهیه انسولین خوراکی تصویب کرد. در این طرح به دنبال این هستیم که دیگر انسولین به صورت تزریقی استفاده نشود متاسفانه بیماری دیابت یکی از معضلات کشور است و حتی کودکان خردسال و افراد مسن درگیر آن هستند که ناچارا باید از تزریق های متوالی استفاده کنند و علاوه بر این باید درد را نیز تحمل کنند بنابراین چنانچه بتوان انسولین را به صورت داروی خوراکی در آورد یک تحول بزرگی محسوب می شود.
از سوی دیگر به دلیل اینکه انسولین جزء داروهای پروتئین پپدیدی است این دارو ها در سیستم گوارشی در اثر حمله های آنزیمی تجزیه می شوند اما چنانچه انسولین به صورت خوراکی مصرف شود از همان دهان شروع به تجزیه می کند و جذب خون می شود پس اگر بتوان سیستمی طراحی شود تا انسولین را به خوبی محافظت کند و در دستگاه های گوارشی از حمله آنزیمی نگهداری کند می تواند مدتی در دستگاه گوارشی باقی بماند و جذب خون شود تا بتواند در کنترل قند خون موثر باشد.
کدام تحقیقات منجر به کسب جایزه یونسکو شد؟
تحقیقات در زمینه نانوتکنولوژی سرطان و سیستم های دارورسانی خوراکی انسولین با استفاده از نانو ذرات پلیمری هوشمند.
به طور کلی مدال مشارکت در توسعه علوم و فنون نانو در جهان که توسط کمیسیون بین المللی حمایت از سیستم حیات یونسکو اعطا می شود بر اساس مقالات، طرح های تحقیقاتی و ثبت اختراعات که یک محقق دارد اعطا می شود. بر اساس گزارش یونسکو صدها محقق در بیش از 100 کشور جهان مورد ارزیابی قرار گرفته و پس از داوری برگزیدگان انتخاب شدند.
درباره تحقیقات در زمینه نانوتکنولوژی سرطان هم توضیح می‌دهید؟
در این طرح تحقیقاتی توانسته ایم حامل هایی را برای هدایت و حمل داروهای شیمی درمانی سرطان که منجر به کاهش رشد و یا از بین رفتن سلولهای سرطانی می شود، توسعه دهیم. یک بخش تحقیقات ما درباره سنسورهایی بود که بر پایه نانو بود که به نانوبیوسنسور مشهورند که با استفاده از آن می توان مقادیر خیلی جزئی مولکولهایی که یک پیش آگهی برای سرطان هستند تشخیص دهیم که در ییشگیری و درمان موثر خواهند بود.
درنهایت به دنبال طراحی و ساخت یک نانوبیوسنسور هستیم که بتواند بیومارکرهای خاص در خون یا در بافت های خاص در غلظت بسیار پایین تشخیص دهد.
تاکنون چند دوره از این جایزه برگزار شده است؟
اعطای جایزه یونسکو از سال 2010 میلادی آغاز شده است ودر سال اول به یک دانشمند روسی به نام ایوانوویچ آلفروو اعطا شد که در سال 2000 میلادی برنده جایزه نوبل فیزیک هم شده بود. امسال در چهارمین دوره، این جایزه به چهار نفر از کشورهای ایران، آمریکا، روسیه و کنیا اعطا شد. بررسی این کمیسیون بیشتر با تاکید بر تحقیقات در راستای بهداشت و درمان و ارتقای سطح سلامت در جهان انجام گرفته است .
استقبال از طرح شما در مراسم روز اعطای جایزه چگونه بود؟
یکی از بهترین خاطرات زندگی من رقم خورد و تقدیر بسیار خوبی از کشور و خودم شد و در این مراسم مدیر کل یونسکو و سفرای کشورهای مختلف در یونسکو از جمله سفیر روسیه حضور داشتند و به نوعی از ایران به دلیل اینکه در نانوفناوری جزء کشورهای پیشرو است، تقدیر شد. روز اعطای جایزه با روز زن در ایران همزمان بود و مدیرکل یونسکو ابراز خوشحالی کردند که اولین بار یک زن این جایزه را دریافت می کند.
همچنین یک اتفاق جالب دیگر رخ داد اینکه ایران در گذشته یک فرش بسیار نفیس به یونسکو اعطا کرده است که درمناسبت های خاص پهن می کردند اما به افتخار اینکه ایران جزء برندگان جایزه یونسکو بود در مراسم از آن استفاده کردند.
به عنوان یک محقق بین المللی تا چه اندازه تحقیقات در کشور را در راستای اسناد بالادستی مانند نقشه جامع علمی کشور می دانید؟
ایران در تولید علم و چاپ مقالات در مجلات معتبر بین المللی توسط اساتید دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی یکی از کشورهای پیشرو به شمار می رود اما مسئله مهمتر تولید ثروت و تجاری سازی نتایج فعالیت های تحقیقاتی است.
در کشورهای پیشرفته این موضوع اهمیت زیادی دارد و عمدتا به جای چاپ مقاله بر تجاری سازی و رساندن نتایج تحیقات به تولید تمرکز دارند. در کشورهای پیشرفته بیش از 80 درصد نتایج تحقیقات به تولید می رسد که در ایران این درصد بسیار پایین است و باید بتوان طرح های تحقیقاتی را به سمت کاربردی و تجاری شدن هدایت کرد و برای هدف نهایی یعنی تولید ثروت برنامه ریزی داشته باشیم. در این زمینه در نقشه جامع علمی کشور که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است بر تحول در علوم و فناوری در جهت خودکفایی و توانمندسازی اقتصادی کشور و تولید ثروت تاکید شده است.
خوشبختانه فناوری نانو هم در نقشه جامع علمی کشور جزء اولویت های الف قرار گرفته است که برای ما مهم و بسیار دلگرم کننده است. به نظر من در مدیریت کلان کشور نیاز به حمایت از این فناوری ها وجود دارد تا فضای مناسبی برای تحقیقات فراهم شود به طوری که اختصاص بودجه های کافی، هدایت طرح های به سمت کاربردی شدن، دسترسی به دستگاه های پیشرفته، شناسایی افراد مجرب و حمایت از آن ها برای تکمیل مهارت و به ویژه حمایت از پژوهش های حوزه سلامت از اهمیت بالایی برخوردار است.
در پایان انجام تحقیقات در سطح بین المللی در زندگی شخصی تان مشکل ایجاد نکرده است؟
با توجه به اینکه زمان زیادی را به فعالیت های خارج از خانه اختصاص می دهم اما سعی می کنم فقط تا ساعت 6 عصر کارهای مرتبط با پژوهش و آموزش را انجام دهم و پس از آن به منزل بروم و وظایف خودم را به عنوان یک مادر و همسر دنبال کنم.
به خصوص در سالهای اخیر که پسرم در دبیرستان تحصیل می کرد و مسئله کنکور سراسری مطرح بود سعی کردم وقت زیادی را به وی اختصاص دهم البته با یک برنامه ریزی دقیق می توان فعالیت های کاری و منزل را هماهنگ کرد چرا که خانم ها یک توان بالایی دارند که تنها باید بتوان آن به کار گرفت مانند این است که سلولهای نیمکت نشین وجودمان را به کارگیریم که سبب ارتقا توان جسمی و روحی ما می شود و تنها نیاز به تمرین، تلاش و ایمان به راهی که می رویم دارد.
به نظر من هیج منافاتی بین کار در بیرون و خانه نیست البته نمی توان مانند یک بانوی خانه دار عمل کنیم اما می توانیم این توانایی را داشته باشیم که یک توازن، هماهنگی و تعادل را بین کارها به عنوان مادر، همسر و پژوهشگر و بانوی فعال در جامعه ایجاد کنیم و این قدرت را زنان ایرانی دارند.
خوشبختانه در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تحت رهنمودهای رهبر معظم انقلاب و داشتن الگوهایی مانند خانم فاطمه زهرا(س) می توان به هر قله که آرزو داریم دست یابیم.
انتهاي پيام/