به گزارش خبرنگار
دولت باشگاه خبرنگاران؛ روابط ایران و افغانستان براساس مشترکات تاریخی، فرهنگ ی و مذهبی استوار بوده است. در سال‌های قبل از انقلاب ایران روابط نسبتا آرامی بین دو کشور برقرار بوده است و سران دو کشور روابط دوستانه‌ای با یکدیگر داشته‌اند. مردم افغانستان دولت جدید افغانستان را کمونیستی و کافر می‌خواندند و از طرفی آیت الله خمینی با معرفی انقلاب با ویژگی اسلامی بودن باعث محبوبیت انقلاب اسلامی ایران در کشور افغانستان شد. روابط خارجی ایران و افغانستان در سال‌های مختلف با فراز و فرودهایی همراه بوده، اما پیوسته در جریان بوده و هیچگاه قطع نشده است.
**روابط خارجی ایران و افغانستان از لحاظ تاریخی
افغانستان حدود 978 كیلومتر مرز مشترك با ایران دارد، همچنین ایران گذرگاهی دریایی (آبی) مهم برای افغانستان و نیز افغانستان دروازه ایران به اسیای میانه و چین به حساب می‌آید. افغانها 23میلیون نفر در 300 قبیله و چهار نژاد اصلی دارند که شامل "پشتو"40 درصد، "تاجیكها"30 درصد و "ازبك"10 درصد و "هزاره" كمتر از 8 درصد و اكثریت "سنی‌حنفی" مذهب هستند. شیعیان 5 درصد جمعیت كشور و درصد كمتری نیز شیعه اسماعیلی هستند، 60 درصد مردم نیز به زبان فارسی صحبت می كنند، اما زبان رسمی نژاد تاجیك است.
در دوران صفویه افغانستان و از جمله قندهار تحت سلطه ایران بود. كه این سلطه تا سال 1716میلادی ادامه داشت.در سال 1729 نادر شاه جنگی را بر اشرار افغانی ترتیب داد و در سال 1736دوباره افغانستان تحت سلطه ایران در آمد. از سال 1747 افغانی‌ها به رهبری احمدخان دوباره قندهار را از ایران جدا كردند. در سال 1837هرات تحت سلطه ایران قرار گرفت. اما دوست محمد افغانی آن را دوباره از ایران جدا كرد. در سال 1275 با انعقاد قرار داد در پاریس، به استقلال افغانستان منجر شد.
**روابط ایران و افغانستان پس از انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران روابط دو کشور شكل دیگری به خود گرفت و حضور ایران در صحنه افغانستان بیشتر شد.
**روابط ایران و افغانستان در دوره 1979 تا 1989
در سال 1979 اتحاد جماهیر شوروی سابق به دلایلی مختلفی به كشور افغاستان حمله نمود و دست نشانده خود "ببرك كارمل" را در رأس حكومت افغانستان قرار داد. سیاست جمهوری اسلامی ایران نسبت به تحولات افغانستان در این دوره فرازونشیب هایی دارد. از سال 1360به بعد با به قدرت رسیدن اسلام‌گرایان درایران، حضور جمهوری اسلامی ایران در صحنه تحولات افغانستان پررنگ تر شد. اسلام گرایان معتقد به اهداف و وظایف فراملی بودند و نقش خود را به عنوان رهبر نهضت های آزادی بخش جهان تعریف كرده بودند و داعیه‌ی صدور انقلاب را نیز در سر می پروراندند، مسلم بود كه نهایت سعی و تلاش خود را در حمایت از مجاهدین افغانی بكار می گرفتند وبا دولت دست نشانده شوروی هیچ گونه همكاری نمی‌كردند. درمجموع در این دوره جمهوری اسلامی ایران كمك های خوبی اعم از كمك‌ها وحمایت‌های معنوی و مادی مانند تسلیحات و... به مجاهدین ارزانی داشت.
**روابط دو کشور در دوره طالبان از 1995 تا 2001
مردم افغانستان به علت اختلافات داخلی وجنگ های خانمان‌سوز داخلی، كلافه شده و آنها را نسبت به مجاهدین بد‌بین نمود به صورتی كه خیلی‌ها در آرزوی یك منجی بودند كه بتواند آنها را از آن وضعیت دشوار و اسفبار نجات دهد . در این شرایط آمریكا، عربستان و پاكستان هر كدام به منافع خویش چشم دوخته بودند و در صدد سازماندهی گروهك طالبان برآمدند.
جمهوری اسلامی ایران اوایل ورود طالبان به افغانستان به علت عدم شناسایی ماهیت واقعی طالبان واكنش قابل توجهی نسبت به طالبان نشان نداد اما پس از مدتی هنگامی که چهره حقیقی گروهك مذكور آشكار شد و افكار متحجرانه و ضد‌شیعی آنها نمایان شد، جمهوری اسلامی به طور جدی در صحنه تحولات افغانستان حضور یافت و حمایت‌های خود را از دولت رسمی افغانستان بیش از پیش افزایش داد.
بعد از حمله طالبان به كنسولگری ایران در مزار شریف و كشتن دیپلمات‌ها وخبرنگار ایران تیرگی روابط ایران و طالبان به اوج خود رسید. این تیرگی روابط مدتی ادامه داشت و جمهوری اسلامی تمامی روابط خویش را با طالبان قطع كرده بود تااینكه منافع ایران اقتضا كرد تا حدی به طالبان نزدیك شود. ایران در مدت 5 سال سلطه طالبان هرگز آنها را برسمیت نشناخت زیرا حمایت از طالبان با اهداف و منافع مادی و معنوی ایران سازگاری نداشت، اما ایران با حدود 950كیلومتر مرز مشترك با افغانستان هرگونه ناامنی وهرج ومرج در افغانستان می توانست تأثیر نامطلوبی بر امنیت ایران بگذارد.
**تاثیر استقرار دمكراسی در روابط خارجی ایران و افغانستان (2001به بعد)
پس از شش سال از حكومت طالبان آمریکایی‌ها که از حامیان اصلی گروهک طالبان بودند، احساس كردند طالبان به خواسته‌هایش توجه نكرده ونمی‌تواند منافع‌‌ش را تأمین كند. با تشکیل "كنفرانس بن" و فشارهای غربی‌ها "حامد كرزی" به عنوان رئیس جمهور دولت انتقالی افغانستان انتخاب شد.
در سال 2005اولین انتخابات تاریخ افغانستان برگزارشد و درنهایت "حامد كرزی" كاندیدای مورد حمایت آمریكا و غرب دوباره بعنوان رئیس جمهور افغانستان انتخاب شد و قدرت را به دست بگیرد. ایران همواره به "كرزی" تاكید كرده که مجاهدین در كابینه حضور گرم و فعالی داشته باشند. افغانستان ظرفیت های خوبی برای جذب سرمایه گذاری و صدور خدمات فنی ومهندسی و... دارد كه ایران با توجه به برخورداری مناسب از دانش‌های روز می‌تواند از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده كند و روابط تجاری و صادرات خود را در زمینه های مختلف به حد اعلی برساند .
نیروهای آمریكایی و هم پیمانانش پس از سقوط طالبان در جهت تأمین صلح و امنیت در افغانستان، وارد این کشور شدند. حضور نظامی آمریكا و ایجاد پایگاه‌های نظامی برای حضور درازمدت درافغانستان مسلماً درجهت مخالف منافع ایران بود زیرا دولت آمریكا از اصلی‌ترین دشمنان ایران محسوب می شود، لذا جمهوری اسلامی همواره تلاش كرده است كه چالش‌هایی را برای حضور نظامی غرب بویژه آمریكا در افغانستان ایجاد كند.
بعد از حمله شوروی به افغانستان عده‌ای از مردم مجبور به ترك خانه‌ها و وطن خویش و مهاجرت به كشورهای همجوار از جمله ایران شدند. این مهاجرت در طول جنگ های داخلی همچنان ادامه داشته است.
جمهوری اسلامی در طول جنگ با روسیه (شوروی سابق) درهای خودرا برای ورود آوارگان افغانی تقریبا ًباز گذاشته بود كه این امر به نوبه خود دارای نتایج و پیامدهای سیاسی، اقتصادی وفرهنگی برجامعه ایران بوده است.
**همكاری‌های منطقه‌ای اصلی ترین راه مقابله با تروریسم و افراط گری‌های قومی و مذهبی است
حجت‌الاسلام والمسلمین "حسن روحانی" رئیس جمهور کشورمان با بیان مواضع كشورمان درباره امضای توافق امنیتی و ذكر این نكته كه در هر اقدامی باید منافع مردم در اولویت باشد؛ امنیت را اولین ضرورت دولت وحدت ملی افغانستان برشمرد و گفت: همكاری‌های منطقه‌ای اصلی ترین راه مقابله با تروریسم و افراط گری‌های قومی و مذهبی است.
رئیس جمهور كشورمان با بیان ارتباطات عمیق میان مردم دو كشور، اظهار امیدواری كرد تعاملات با دیگر كشورها به روابط خوب فی مابین و تداوم دوستی‌ها لطمه نزند.
"اشرف غنی احمدزی" رئیس جمهور افغانستان نیز در این تماس تلفنی با طرح مسئله امضای توافق امنیتی گفت: مطمئن باشید هرگونه توافق افغانستان با دیگر كشورها به هیچ عنوان علیه ایران و یا به ضرر ملت شما نخواهد بود.
وی افزود: همانطور كه مطرح كردید افراط گری و تروریسم بسیار مهم بوده و باید با كمك یکدیگر و دیگر كشورها بر علیه آن اقدام کنیم.
رئیس جمهور افغانستان در خصوص دولت وحدت ملی در آن كشور اظهار داشت: ما دولت وحدت ملی را ادامه خواهیم داد تا ثبات در افغانستان برقرار شود.
**سند جامع همکاری بین ایران و افغانستان، سندی راهبردی بین دو کشور است
معاون اجرایی رئیس‌جمهوری محمد شریعتمداری در دیدار با عبدالله عبدالله رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی افغانستان، سند جامع همکاری بین ایران و افغانستان را سندی راهبردی بین دو کشور دانست و گفت: امیدواریم در سفر رئیس‌جمهور افغانستان به ایران که در آینده نزدیک انجام می‌گیرد، چارچوب این سند مهم همکاری به تایید روسای جمهور برسد.
شریعتمداری درباره پیمان و سند جامع همکاری بین دو کشور، گفت: پیمان و سند جامع همکاری بین ایران و افغانستان، همه عرصه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را تعقیب می‌کند.
معاون اجرایی رئیس‌جمهوری با یادآوری اینکه بخشی از این سند حاوی مفاد دقیق و روشن در حوزه‌های امنیتی و همکاریهای تکنیکی است، خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در زمینه ارائه کمکهای فنی در همه عرصه‌ها در کنار ملت افغانستان باشد.
شریعتمداری با ابراز خرسندی از حرکت افغانستان در جهت تثبیت کابینه وحدت ملی در این کشور، گفت: درایت و شایستگی مسئولان سیاسی افغانستان در تشکیل دولت وحدت ملی، نقشی بی‌بدیل در این برهه حساس از تاریخ افغانستان، در تاریخ این کشور برجای خواهد گذاشت.
** افراط و تروریسم چالش‌های مشترک ایران و افغانستان
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان چندی پیش در سفر خود به کابل، با بیان اینکه برای ما روابط با افغانستان از اهمیت بالایی برخوردار است، یادآور شد: روابط با همسایگان اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
وی مردم دو کشور را دارای ارتباطات دیرینه فرهنگی، مذهبی و تاریخی خواند و اظهار داشت: برای اینکه بتوانیم سهم جدی در پیشرفت افغانستان داشته باشیم، فرصت بسیار مهمی به وجود آمده است.
وزیر خارجه افراط و تروریسم را چالش‌های مشترک دو کشور برشمرد و گفت: بحث آب، تالاب‌ها، مواد مخدر و مهاجران موضوعاتی هستند که بین دو کشور پیوند ناگسستنی ایجاد کرده است.
رئیس دستگاه دیپلماسی با ابراز خرسندی از تشکیل دولت وحدت ملی در افغانستان، افزود: خوشحالیم که همه مردم این کشور حضورشان را در دولت مشاهده می‌کنند که این فرصت خوبی برای ریشه کنی افراط و ترویسم و مقابله با نیروهای خارجی است.
ظریف خاطرنشان کرد: به آینده روابط دو کشور بسیار امیدوارم چرا که مردم ایران در کنار ملت افغانستان در روزهای سخت جهاد و دولت سازی بوده‌اند و خواهند بود.
** رویکرد سیاست خارجی ایران نسبت به افغانها
رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که نقش عمده‌ای در پناه دادن به میلیونها مهاجران افغان و همچنین مشارکت در نوسازی و بازسازی سیاسی و اقتصادی افغانستان داشته است، باعث شده تا جایگاه و نقش ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم کمک کننده در بازسازی افغانستان مورد تاکید قرار گیرد.
پیوندها و پیوستگی‌های کتمان ناپذیر فرهنگی، سیاسی، جغرافیای و اقتصادی ایران و افغانستان، همواره دولت و مردم این دو کشور را به همکاری تنگاتنگ با یکدیگر ترغیب و مشتاق کرده است.
بر کسی پوشیده نیست که روابط حسنه ایران به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند و تاثیر گذار در معادلات سیاسی و اقتصادی منطقه با افغانستان به عنوان همسایه غربی خود به دلیل مرز طولاتی و مشترکات فراوان دیدنی، فرهنگی، زبانی از نگاه مناسبات منطقه ای دارای جایگاه ویژه ای است.
مقامهای جمهوری اسلامی افغانستان نیز که همواره روابط تهران – کابل را نیک و حسنه توصیف کرده اند، بارها کمکهای جمهوری اسلامی ایران به افغانستان و میهمان نوازی ۳۰ ساله ایرانیان از میلیونها مهاجران افغان را ستوده‌اند و خواهان گسترش هر چه بیشتر مناسبات تهران – کابل شده‌اند.
ایران در بخشهای مختلف ازجمله اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی کمکهای بسیاری را به افغانستان کرده است که می توان به احداث سرک ها، ایجاد مراکز بهداشتی، برق رسانی، کمک به بخش کشاورزی و تقویت وزارت معارف افغانستان اشاره کرد.
مردم ایران و افغانستان به اعضای یک خانواده بزرگ تاریخی، فرهنگی تبدیل شده اند زیرا در هیچ نقطه ای از جهان نمی توان دو ملت را با این همه پیوندهای فرهنگی و تاریخی، مشترکات زبانی، دینی یافت.
قرابت فرهنگی ایران و افغانستان، روابط دو کشور را فراتر از ملاحظات سیاسی و اقتصادی قرار داده و با استقبال گرم مردمی نیز مواجه شده است، زیرا با اشتراکات فرهنگی بین ایران و افغانستان، روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری دو کشور هر روز در حال گسترش بیشتری است.
** ایران شریک مهم تجاری افغانستان
در بخش اقتصادی و اجتماعی نیز روابط دو کشور هر روز در حال گسترش است، حداقل طی یک دهه گذشته جمهوری اسلامی ایران نه تنها به یکی از شرکای مهم تجاری افغانستان تبدیل شده بلکه در زمینه مبارزه با مواد مخدر، احداث راههای ، خط آهن، آموزش معلمان و مربیان فنی و حرفه ای، توسعه زیر ساخت‌های شبکه برق و کشاورزی نیز با افغانستان همکاری تنگاتنگی داشته است.
پس از نابودی حکومت طالبان و برقراری امنیت نسبی در افغانستان، اولین مساله مهم موضوع مبادلات تجاری به خصوص میان افغانستان و کشورهای منطقه بود. عمده ترین روابط تجاری افغانستان در طول سال‌های گذشته با کشورهای همسایه به خصوص با ایران، پاکستان، چین بوده است.
روابط اقتصادی افغانستان و ایران در محور فعالیت‌های تجاری بیشتر مورد توجه قرار گرفته هر چند در طول سال‌های گذشته روابط اقتصادی دو کشور افزایش قابل ملاحظه و چشمگیری داشته است اما به گفته مقامهای دو کشور در این زمینه فرصت‌های فراوانی وجود دارد که باید از آن بهره برد.
"محمد اشرف غنی‌زی" رییس جمهوری افغانستان به دعوت رسمی فردا وارد کشورمان می‌شود
رییس جمهوری اسلامی افغانستان را در این سفر «محمد محقق» معاون دوم رییس اجراییه، «صلاح الدین ربانی » وزیر امور خارجه، «محمد حنیف اتمر» مشاور امنیت ملی رییس جمهور، «اکلیل حکیمی وزیر دارایی»، «داوود شاه صبا» وزیر معادن و پترولیم و «سید حسین عالمی بلخی» وزیر امور مهاجرین و عودت کنندگان و جمعی دیگر از مقامات دولتی افغانستان همراهی می‌کنند.
محمد اشرف غنی‌زی و هیأت عالی رتبه همراه وی در جریان این دیدار رسمی دو روزه، با مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران دیدار و دو طرف پیرامون راههای توسعه و تقویت همکاریهای دو جانبه و نیز تحولات منطقه ای و بین المللی گفت و گو و تبادل نظر می کنند.
قرار بود این سفر در ماه گذشته انجام شود که به علت سقوط بهمن و کشته شدن نزدیک به100 نفر در استان پنجشیر افغانستان به تعویق افتاد.
با نگاه به اسامی هیئت رئیس جمهوری افغانستان متوجه می‌شویم، حضورشان در جهت ایجاد ثبات و امنیت منطقه و وضعیت مهاجران افغانی در ایران و... است و احتمالا در این زمینه‌ها همکاریهای خوبی به نتیجه برسد.
پیامدها و دستاوردهای این سفر احتمالا پر بار خواهد بود و امیدورایم در جهت ثبات و امنیت منطقه بازخوردهای مطلوبی بدست آید و همانند گذشته همکاریهای گسترده‌ای به ارمغان آید.
گزارش از: سمانه عیوضی
انتهای پیام/