به گزارش خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران، شورای نگهبان به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام جمهوری اسلامی، که وظیفه حراست از قانون اساسی از طریق تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی و ارائه نظرات تفسیری، و همچنین حراست از شروع از طریق تطبیق مصوبات به موازین اسلام را برعهده دارد.
از طرف دیگر در امر انتخابات به عنوان نهاد ناظر، صلاحیت قانونی لازم را در این امر دارد؛ در حقیقت به عنوان حافظ اسلامیت نظام و پاسدار قانون اساسی می‌باشد و نتیجتا از جمله نهادها و مراجعی است که می‌بایست براین اساس اتخاذ مسیر کند و با سرلوحه قراردادن اندیشه‌ها، بیانات و رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری در جهت اجرای هرچه بهتر وظایف خود اقدام کند.
از این طریق است که می‌توان امیدوار بود حرکت باثبات و منسجم نظام و به خصوص شورای نگهبان، برگرفته از یک اجتهاد و تفکر روزآمد و مستمر، با سرعت هرچه بیشتر و بهتر به سمت اهداف و برنامه‌های نظام اسلامی صورت بگیرد؛ و امید است که با نگاه همه جانبه به فرمایشات و رهنمودهای مقام ولایت، و با دوری از برخورد گزینشی و مقطعی با آن، بتوان سعادت نظام و ملت را رقم زد.
نظارت شورای نگهبان بر انتخابات
امام خمینی (قدس‌سره‌الشریف)
انجام انتخابات در زمان مقرر خود
1- شورای نگهبان باید تمام اهتمام خود را به خرج دهد تا ایران ما یک روز بدون مجلس نباشد.
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)
اهمیت نظارت شورای نگهبان بر انتخابات
1- کار نظارت بر انتخابات، کار بسیار بااهمیتی است؛ زیرا که سلامت انتخابات، سلامت مجلس را به دنبال دارد؛ و سلامت مجلس، سلامت قوانین و مایه‌های کار را در کشور به دنبال دارد.
گناه و جرم بودن اختلال در نظارت شورای نگهبان در امر انتخابات
2- مسئولان امور انتخابات، اعم از مسئولان اجرایی که وزارت کشور است و شورای نگهبان که کار نظارت را به عهده دارد، وظایف سنگینی دارند. اندک اختلالی در این کار عظیم، حقیقتاً یک گناه و یک جرم است. مبادا بگذارید در این امر مهم، کوچک‌ترین اختلالی به وجود آید.
حکیمانه بودن سازوکار نظارتی انتخابات کشور
3- به نظر من قانون اساسی بهترین تدبیر را اندیشیده است: یک مجموعه دولتی را مأمورد کرده است تا انتخابات را اجرا کنند، بعد برای این که ضریب اطمینان بالا برود، یک مجموعه دیگر را از خارج از دولت مأمور کرده است که بر این کار نظارت کنند تا این کار به بهترین و سالم‌ترین وجهی انجام بگیرد؛ به نظر من این تدبیرِ خیلی عاقلانه و حکیمانه‌ای است که قانون اساسی در نظر گرفته است. هر کدام از این دو مجموعه هم یک مبانی و پایگاه قانونی دارند که باید بر روی آن قرار بگیرند و بر آن پابفشارند؛ اگر هم احیاناً اختلاف سلیقه و اختلاف برداشتی پیدا شد، از راه‌های قانونی عمل کنند؛ ... نگذارید در مردم این توهم ایجاد شود که در کار انتخابات اختلال و اشکال و گیری وجود دارد؛ نه، مردم باید احساس کنند که جاده صاف و روانی وجود دارد و همه می‌توانند به بهترین وجه در انتخابات شرکت کنند.
تشکیل یک بانک اطلاعاتی
4- تشکیل یک بانک اطلاعاتی و ایجاد یک تشکیلات کوچک اما قوی و بصیر به منظور استمرار آمادگی شورا در ادای وظایف قانونی، ضروری است و همه دستگاه‌های ذیربط، کاملاً موظفند که تمامی اطلاعات مورد نیاز شورای نگهبان را در اختیار این نهاد قرار دهند.
تبدیل نشدن اعتراض به قضاوت شورا، به اعتراض به خود شورا
5- حتی با فرض خطا در روند انجام وظایف شورای نگهبان، کسانی که به حق احساس مسئولیت می‌کنند و می‌بینند این اشکال به آنها وارد نبوده است. ممکن است از طرق گوناگون اعتراض کنند. چنانچه تبلیغات می‌کنند، حرف می‌زنند، احیاناً اهانت می‌کنند و دشنام می‌دهند؛ که این جزو موارد تأسف‌آور نظام است؛ یعنی این که کسانی برای خاطر این که قضاوت علیه آنها بوده، به خودشان حق بدهند که نه فقط به قضاوت اعتراض بکنند، بلکه قاضی را زیر سوال ببرند – در این جا قاضی، شورای نگهبان است – این انحطاط اخلاقی است.
اگر این مخالفت‌ها همراه با ضرب و جنجال و غوغا و اغتشاش و جوسازی و اهانت و این چیزها بود، که دیگر خیلی بد است؛ واقعاً بایست اینها را مسئولان نظام پیگیری کنند.
لزوم کار کردن برای خدا در عرصه انتخابات
6- هر کس برای انتخابات، کارِ توأم با اخلاص و به عنوان انجام وظیفه کند، اجر بسیار بالایی دارد؛ هم کسانی که در وزارت کشور هستند، هم کسانی که برای شورای محترم نگهبان کار می‌کنند. هم خودِ اعضای محترم این شورا. بنابراین هرچند که فشار کار خیلی زیاد بوده و زیاد خواهد شد؛ اما وقتی انسان به اجر و رضایت الهی بیندیشد، احساس می‌کند که کارهای سنگین و بزرگ برایش آسان و می‌تواند با نشاط کار کند.
حل اختلاف مراجع مسئول در امر انتخابات
7- این روزها می‌بینید و می‌شنوید که در مسأله انتخابات، مناقشاتی بین دستگاه‌های اجرایی و نظارتی وجود دارد؛ همیشه هم بوده است. بدیهی است که همیشه ممکن است بین دستگاه ناظر و دستگاه مجری سرِ برخی از مسائل اختلاف پیش آید؛ این چیز تازه‌ای نیست؛ اما دشمنان دندان تیز کرده‌اند، خوشحال شدند و قضیه را بزرگ کرده‌اند؛ یک عده هم در داخل، فریب آنها را می‌خورند.
اعتبار دادن نظارت شورای نگهبان به انتخابات
8- وظیفه نظارت شورای نگهبان بر انتخابات و تضمین صحت انتخابات، از جمله کارهای بسیار بزرگ و مهمی است که در قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان گذاشته شده است. اگر نظارت شورای نگهبان نباشد، و اگر تأیید صحت انتخابات به وسیله شورای نگهبان انجام نگیرد، اصل این انتخابات زیر سوال خواهد رفت و اعتبار خود را از دست خواهد داد؛ چه انتخابات مجلس، چه انتخابات خبرگان، چه انتخابات ریاست جمهوری، و هر انتخاباتی که نظارت آن بر عهده شورای نگهبان است. این وظایف یکی از دیگری مهم‌تر، همه بر دوش شورای نگهبان گذاشته شده است.
سازوکارهای انتخابات، اجازه تقلب نمی‌دهد
9- مردم اطمینان دارند؛ اما برخی از طرفداران نامزدها هم اطمینان داشته باشند که جمهوری اسلامی اهل خیانت در آراء مردم نیست. سازوکارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه تقلب نمی‌دهد. این را هر کسی که دست اندر کار مسائل انتخابات هست و از مسائل انتخابات آگاه است تصدیق می‌کند؛ ... در عین حال بنده این را گفتم. شورای محترم نگهبان هم همین را قبول دارند که اگر کسانی شبهه دارند و مستنداتی ارائه می‌دهند، باید حتماً رسیدگی بشود؛ البته از مجاری قانونی؛ رسیدگی فقط از مجاری قانونی در این زمینه کامل است و هیچ اشکالی در قانون نیست. همان طور که حق دارند که نامزدها نظارت کنند، حق دارند که شکایت کنند، حق دارند که بررسی بشود.
توجه به سلامت انتخابات
10- باید سعی کنند انتخابات سالم باشد؛ این به عهده مجریان است؛ چه مجریان در دولت و وزارت کشور، چه در دستگاه شورای محترم نگهبان.
شورای نگهبان سبب استحکام سازوکار انتخابات
11- سازوکار انتخابات در کشور ما، سازوکار مستحکمی است. این که گوشه و کنار بعضی‌ها اعتراض‌هایی می‌کنند، واقعاً غیرمنطقی است؛ واقعاً بی‌جا است. حضور شورای نگهبان در قانون اساسی – که امام هم مکرر روی آن تأکید می‌کردند – حقیقتاً یک حضور مبارکی است. تشخیص شورای نگهبان، تشخیص یک عده انسان‌های عادل، بی‌طرف و بصیر نسبت به صلاحیت‌ها است؛ این یک چیز مبارکی برای ما و برای همه آحاد ملت است.
لزوم التزام همه به قانون
12- راه اساسی برای این که مشکلات انتخاباتی پیش نیاید، التزام به قانون است؛ این را من عرض بکنم. آحاد مردم در هر جای کشور که هستند؛ در شهر، در روستا، در مرکز، در کلان‌شهرها و در همه جا، باید به دنبال این باشند که هر کسی حرفی می‌زند، بر اساس قانون باشد؛ هر کسی توقعی دارد، بر اساس قانون باشد. آن‌هایی که آن سال آن خسارت را به کشور و به ملت وارد کردند و برای کشور هزینه درست کردند. اگر تسلیم قانون بودند، اینجوری نمی‌شد. قانون معین کرده است که اگر کسی اعتراضی دارد، بیاید. آن سال گفته شد؛ حتی ما از شورای محترم نگهبان خواهش کردیم، آن زمان را تمدید هم کردند که آراء بازشماری شود؛ گفتیم هر تعداد معقولی و هر صندوقی که بخواهند بازشماری شود، بازشماری شود؛ خب، زیر بار نرفتند! کارشان منطقی نبود، معقول نبود، برای کشور هزینه درست کردند. خب، کشور بر این مسائل فائق می‌آید. نظا جمهوری اسلامی قوی است. این خرابکاری‌ها و انگشت توی چشم کردن‌ها و این مزاحمت‌ها و آزارها، جمهوری اسلامی را که از پا نمی‌اندازد. ... راه هزینه درست نشدن، التزام به قانون است.
13- بدیهی است در هر انتخاباتی، یک عده‌ای به نتیجه مطلوبِ خودشان نمی‌رسند – من نمی‌خواهم اسمش را بگذارم بازنده انتخابات؛ نباید تعبیر برنده و بازنده و این واژه‌ها و اصطلاحات غربی مادی را به کار برد؛ اگر برای خدا و برای انجام تکلیف وارد می‌شویم، برد و باخت وجود ندارد – خب، اینها اعتراض دارند. انسان پیش قاضی هم که می‌رود، همین جور است. قضاوتی در یک دادگاهی وجود دارد؛ آن طرفی که در این قضاوت به مقصود خود رسیده، خوشحال است، آن طرف دیگر ناراحت است؛ آن طرف دیگر نباید دادگاه را متهم کند که برخلاف حق عمل کرده؛ نه، دادگاه است و بر طبق قانون عمل می‌کند؛ منتها او ناراحت می‌شود، ناراضی می‌شود باید همه آنچه را که پیش می‌آید – که مبتنی بر قانون است – تحمل کنیم؛ این را باید همه‌مان یاد بگیریم؛ این صبرِ انقلابی است، این تحملِ انقلابی است.
معایر بودن قانون، در همه مراحل
14- قانون را معیار قرار دهید. در آیه کریمه قرآن که تلاوت کردند، به ادای امانت اشاره شد - «انّ الله یأمرکم ان تؤدّوا الامانات الی اهلها» - ادای امانت به همین است که طبق مرّ قانون عمل شود؛ هم در مرحله تشخیص صلاحیت‌ها – چه در مورد ریاست جمهوری، چه در مورد شوراها، و در موارد دیگری که در پیش است – هم در مرحله قرائت آراء، هم در مرحله حفظ آراء و صندوق‌ها. باید مرّ قانون رعایت شود و نهایت امانت‌داری انجام بگیرد؛ که بحمدالله تا حالا هم همین جور بوده است.
الف) نظارت بر صلاحیت نامزدها
امام خمینی (قدس‌سره‌الشریف)
نظارت بر صلاحیت نامزدها، وظیفه شورای نگهبان
1- در دوره‌های آینده که ان شاء الله استقرار کامل حاصل شد، به حسب قانون اساسی باید این امر [احراز صلاحیت] به وسیله شورای نگهبان عمل؛ و آنان هستند که باید تشخیص صلاحیت رئیس جمهور را بر حسب موازین قانونی بدهند.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
لزوم رعایت دقیق ضوابط
1- سلامت نظام، به سلامت مجلس وابسته است. یک مجلس سالم و قوی و کارآمد و دارای اعضای مؤمن و منطبق با ضوابط، خواهد توانست پشتیبانی قانونی نظام را به شکل صحیحی انجام بدهد. بنابراین، شما که الان در آستانه رعایت این ضوابط در انتخابات هستید، کار بسیار مهمی را انجام می‌دهید؛ لذاست که بایستی ضوابط را به دقت رعایت کنید.
ورود به ارکان قدرت، هدف تبلیغات بر علیه شورای نگهبان
2- این بحث نظارت استصوابی و این چیزهایی که باز هم رویش جنجال می‌کنند، از آن جنجال‌های بسیار بی‌مبنا و بی‌ریشه‌ای است که هدفش تضعیف شورای نگهبان و در واقع نفوذ دادن عناصر مخالف با اسلام و مخالف با امام و مخالف با نظام جمهوری اسلامی در ارکان قانون‌گذاری است. مانع‌شان شورای نگهبان است. فکر می‌کنند همان بلایی که یک روز سر آن هیأت علمای طراز اول آوردند، به این وسیله می‌توانند بر سر شورای نگهبان هم بیاورند، که البته نخواهند توانست و مطمئناً چنین چیزی تحقق پیدا نخواهد کرد. هدف این است؛ این قدم بعدی است. طراحان سیاسی و امنیتی و جنگ روانی دشمن. پیش خودشان چنین محاسبه می‌کنند که اگر این کار هم به نتیجه برسد، آن وقت قدم بعدی نفوذ در مجلس است و این به معنای نفوذ در دولت و نفوذ در ارکان نظام است. این گونه می‌خواهند وارد شوند.
احراز صلاحیت ابزار جلوگیری از ورود افراد ناباب به ارکان کشور
3- مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در پاسخ به این سوال که آیا محروم شدن شهروندان از حق طبیعی انتخاب شدن به وسیله نظارت استصوابی، باعث بی‌اعتماد شدن مردم به پایه‌های نظام نمی‌شود؟ چنین فرمودند:
جواب من این است که نه، نمی‌شود؛ چون نظارت استصوابی یک قانون است و نبایستی کسی از عمل به قانون گله‌ای داشته باشد. این نظارت شورای نگهبان، طبق قانون و متکی به قانون اساسی است. پایه‌ها و ریشه‌هایش در قانون اساسی است و در قانون عادی هم همان تأیید شده است و وجود دارد. این نظارت هم برای شهروندان عادی و معمولی نیست؛ این برای آن است که یک آدم ناباب، یک آدم مضر و یک آدم بد، به این مرکز حساس وارد نشوند. این نظارت استصوابی مخصوص مجلس که نیست؛ در مورد ریاست جمهوری هم هست. حالا شما ببینید یک آدم حرّاف پشت هم اندازی که از خارج هم حمایت می‌شود و پول فراوانی هم داشته باشد و خودش را به شکل‌های گوناگونی بیاراید و این جا بیاید و کاندیدا شود و اکثریتی را هم ببرد و رئیس جمهور شود، تکلیف مملکت چه می‌شود؟! نظارت استصوابی برای همین است که جلو آدم‌هایی که بر طبق قوانین کشور، صلاحیت آمدن به این منصب حساس را ندارند – چه مجلس، چه ریاست جمهوری و چه در بقیه جاهایی که این نظارت وجود دارد؛ مثل مجلس خبرگان و دیگر جاها – گرفته شود و اینها نتوانند وارد این مراکز حساس شوند. نظارت استصوابی چیز خوبی است؛ چیز بدی نیست. آن‌هایی که انتقاد می‌کنند و ایراد می‌گیرند، ادعایشان این است که شورای نگهبان ردّ و قبولش بر اساس گرایش‌های سیاسی است. البته این واقعیت ندارد. خود آقایان شورای نگهبان هم همیشه انکار کرده‌اند؛ بنده هم تا آن جا که از نزدیک شاهد کار آنها بوده‌ام، چنین احساسی نکرده‌ام. حالا ممکن است کسی یک وقت یک جایی را درست نفهمد و غلط بفهمد که آن بحث دیگری است؛ اما مبنا، مبنای قانونی است.
شورای نگهبان، مسئول جلوگیری از ورود ناخالصی به نظام
4- شورای نگهبان یک صافی است، برای آن که نگذارند ناخالصی وارد ارکان نظام بشود. این چیزی نیست که هیچ منصفی بتواند آن را بد بشمارد... این نهاد [شورای نگهبان] لازم است؛ اگر نمی‌بود، ما یقیناً دچار مشکلات بزرگی می‌شدیم.
اشتباه، جواز تخریب وجهه شورا نیست
5- ممکن است در این روند [نظارت بر صلاحیت نامزدهای انتخابات] اشتباهی هم رخ دهد، اما نباید با تبلیغات سیاسی، کلیت این نهاد عظیم و وظیفه قانونی آن را در تعیین صلاحیت‌ها زیر سوال برد.
جلوگیری از اهانت به شورای نگهبان
6- [گروهی همواره] با استفاده از روش‌های گوناگون تبلیغاتی – سیاسی و گاهی با اهانت، شورای نگهبان را زیر سوال می‌برند؛ که البته اگر این اقدامات با اهانت، همراه شود، مسئولان مختلف نظام و قوای سه‌گانه، موظف به جلوگیری از آن هستند. ... [بنابراین] بر خود وظیفه می‌دانم از این شورا به عنوان یک نهاد قانونی و رسمی و دارای نقشی مهم، به طور قاطع دفاع کنم.
حق انتخاب شدن مانند سایر حقوق شهروندی نیست
7- بعضی می‌گویند حق شهروندی انتخاب شدن را نبایستی سلب کرد. حق انتخاب شدن، حق شهروندی معمولی مثل حق شغل و کسب و کار و ساکن شدن در شهر و راه رفتن در خیابان و خریدن اتومبیل و... نیست. این یک حق شهروندی است که برای دارنده آن صلاحیت‌هایی لازم است که این صلاحیت‌ها باید احراز شود. مسئول احزارش هم فقط شورای نگهبان نیست؛ هم وزارت کشور است. هم شورای نگهبان، که باید صلاحیت‌ها را احراز کنند. در احراز صلاحیت نامزدها خودِ مردم بهترین افراد هستند و بیشترین مسئولیت‌ها را دارند که وقتی انسانی را احراز صلاحیت کردند، به همدیگر معرفی کنند و آن کسانی که می‌توانند برای آن شخص امکانات فراهم نمایند، تا انسان صالح بتواند وارد این میدان شود.
معمول بودن سازوکار احراز صلاحیت در دنیا
8- این روالِ احراز و تشخیص صلاحیت هم یک روال همه جایی دنیایی است و مخصوص ایران و مخصوص مجلس شورای اسلامی نیست. در همه جا وقتی انسان برای مسئولیتی مأموریت دارد که مسئول معین می‌کند، قهراً تفحص و جستجو می‌کند که آیا این شخص صلاحیت دارد یا ندارد؛ این هیچ ارتباط ندارد به این که مجلس شورای اسلامی باشد یا غیر مجلس شورای اسلامی. بنابراین کار، کار معمولی‌ای نیست؛ کاری است که در همه جای دنیا و پیش همه عقلای عالم انجام می‌گیرد.
مکلف بودن همه به احراز صلاحیت
9- کسی که داوطلب می‌شود تا وارد میدانی شود که شرایطی برای آن میدان هست و شما هم مسئول این گذرگاه هستید، طبیعی است که بایستی شرایط را در آن شخص احراز کنید. این، مخصوص شورای نگهبان هم نیست؛ به عهده همه است.
احترام به سلائق مختلف سیاسی در احراز صلاحیت
10- در تلاش برای احراز صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری دوره نهم، با رعایت موازین قانونی در این امر، از آنجا که مطلوب آن است که همه افراد کشور از صاحبان سلائق گوناگون سیاسی فرصت و مجال حضور در آزمایش بزرگ انتخابات را بیابند.
لزوم کنترل ورودی‌های میدان سیاست
11- یقیناً ورودی‌های میدان سیاست باید کنترل شود. میدانِ اداره کشور و مدیریت کشور است؛ مگر شوخی است؟ یک کشور را می‌خواهند دست یک نفر بسپرند؛ لذا باید ورودی‌های این میدان کنترل شود و معلوم گردد کسی که دارد می‌آید، کیست؛ اصلاً عُرضه این کار را دارد یا ندارد؛ بعد، اعتقاد به این کار دارد یا ندارد؛ بعد، اصلاً می‌فهمد در کشور چه کار باید کرد یا نه.
تأیید شورای نگهبان به منزله دارا بودن حداقل صلاحیت‌ها
12- انتخابات یک مسأله شخصی نیست؛ یک مسئله عمومی است... کسی که شورای نگهبان او را تأیید کرده است، در واقع مُهر صلاحیت به او زده است. اختلاف و دعوا بر سر پیدا کردن صالح‌تر است. بالاخره حداقل صلاحیت‌ها را داشته است که شورای نگهبان به او مُهر تأیید زده است. اگر هر کدام از اینها رئیس جمهور شدند، آحاد مردم احساس نکنند که آن کسی که ما می‌خواستیم، نشد؛ پس او به درد نمی‌خورد؛ او صالح نیست؛
13- آن کسانی که به وسیله شورای نگهبان صلاحیت آنها اعلام می‌شود، معنایش این است که این از حداقل صلاحیت مورد نیاز برخوردار است. در بین این کسانی که اعلام می‌شوند، افرادی هستند با صلاحیت‌های بالاتر، افرادی هستند در سطح پایین‌تر. هنر ملت ایران و مردم شهرها و حوزه انتخابیه این است که دقت کنند، نگاه کنند، بشناسند اصلح را، بهترین را انتخاب کنند؛
چرایی نظارت شورای نگهبان بر صلاحیت نامزدها
14- کاری که شما انجام می‌دهید، بسیار کار مهمی است. این کار خلاصه‌اش عبارت از این است که کسانی که بناست برای کشور و ملت تصمیم بگیرند – چه در قالب مجلسِ خبرگان، چه در قالب مجلس شورای اسلامی، چه در قالب رئیس جمهوری – و سرنوشتِ کشور به دست اینها داده می‌شود، از صلاحیت لازم برخوردار باشند. نمی‌شود هر کسی را مسلط بر سرنوشت مردم کرد. نمی‌شود به هر کسی با هر کیفیتی در رفتار و اخلاق و عقاید و سلائق و ممشا و معلومات و معرفت و اینها، اجازه داد که برای اداره یک کشورِ هفتاد میلیونی، با این عظمت، با این تاریخ، بیاید قانون بنویسد؛ او را الزام کند که باید تو اینطور بکنی، اینطور نکنی؛ این شرایطی دارد آن کسی که بناست رهبر را انتخاب کند، شرایطی دارد، صلاحیت‌هایی دارد؛ همه کس که نمی‌توانند بیایند رهبر بشناسند، رهبر انتخاب کنند، رهبر را برکنار کنند؛ اینها وظایف مجلس خبرگان است. کسانی با صلاحیت‌های سطح بالا، از چنین اختیاری برخوردارند. با آن کسانی که بناست برای این کشور قانون بنویسند، یعنی حرکتِ قوه اجرایی را و قوای عامله کشور را ریل‌گذاری کنند و بگویند قطار دولت باید از این ریل عبور کند، در واقع سرنوشت کشور دست این‌هاست. نمی‌شود هر کسی بدون صلاحیت‌های لازم در این مسند حساس بنشیند؛ صلاحیت‌هایی لازم است. ... بدیهی است و واضح است که دستگاهی لازم است؛ این دستگاه، همین دستگاه شورای نگهبان و واسطه‌های نظارتی‌ای است که این دستگاه دارد.
تأییدشدگان شورای نگهبان، همه صالح‌اند
15- آن کسانی که نامزد ریاست جمهوری می‌شوند و در شورای نگهبان صلاحیت آنها زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد و شورای نگهبان صلاحیت آنها را اعلام می‌کند، اینها همه‌شان صالحند.
نظارت بر رعایت اصول و مبانی نظام در همه کشورها
16- در اختلافات گوناگونی که در بین احزاب دنیا وجود دارد – در همین کشورهایی که خودشان را پیشرو دموکراسی می‌دانند – هیچ کدام از این احزاب متعارض و متخالف، با اصول و مبانی آن نظام مخالفت نمی‌کنند؛ والّا از نظر مردم مردود هستند. دستگاه‌هایی دارند؛ دستگاه‌های رعایت قانون اساسی و دادگاه قانون اساسی – شبیه شورای نگهبان خودمان – اینها را رد می‌کنند. اینجور نیست که قبول کنند یک نفری بیاید در یک نظامی علیه مبانی آن نظام مبارزه کند، معارضه کند، آن وقت نظام در مقابل او ساکت و آرام بنشیند. به کمتر از آن هم گاهی دیده می‌شود که در همین نظام‌های اروپایی برخوردهای خشن و تندی می‌کنند.
قانون‌گرایی وظیفه همه نامزدها و مسئولین
17- ان‌شاءالله شورای محترم نگهبان طبق وظایف قانونی خود، آن کسانی را که صلاحیت دارند، به مردم معرفی خواهد کرد. همه هم باید تابع قانون باشند. آنجایی اشکال پیش می‌آید که تخلف از قانون انجام می‌گیرد. سال 88 اشکالاتی که وارد شد، خسارتی که به کشور وارد کردند و نگذاشتند کشور و ملت طعم آراء چهل میلیونی را درست بچشد، به خاطر تخلف از قانون بود. یک عده‌ای یا برای خاطر اغراض نفسانی، یا هدف‌های خلاف سیاسی، یا هر چه – حالا در آن زمینه نمی‌خواهیم قضاوتی بکنیم – از قانون تخلف کردند، خطا کردند، از راه غیرقانونی وارد شدند؛ هم به خودشان صدمه زدند، هم به ملت صدمه زدند، هم به کشور صدمه زدند. راه درست، راه قانون است. همه تابع قانون باشند؛ همه تسلیم قانون باشند. گاهی ممکن است یک قانون، صددرصد درست هم نباشد، اما از بی‌قانونی بهتر است. گاهی ممکن است در یک بخشی، یک خطائی هم از مجری قانون سر بزند که من و شما بفهمیم او در اجرای قانون این خطا را کرده است؛ اما اگر نتوانیم آن را از طریق قانونی اصلاح کنیم، تحمل آن بهتر است از این که باز بی‌قانونی کنیم؛ از راه بی‌قانونی بخواهیم آنچه را که به نظر ما خطا است، درست کنیم.
احراز صلاحیت‌شدگان همگی صالحند
18- شورای محترم نگهبان، خب مردمانی پرهیزگار، متقی و آگاهند؛ طبق قانون تشخیصی می‌دهند و عده‌ای به عنوان افرادی که صالحند، معرفی می‌شوند؛ من و شما باید نگاه کنیم ببینیم در بین این صالح‌ها، کدام صالح‌ترند، کدام بیشتر به درد مردم می‌خورند، کدام بیشتر می‌توانند این بار سنگین را بر دوش بکشند و با امانتِ کامل این راه را ادامه دهند و پیش ببرند؛ این را باید من و شما نگاه کنیم، ببینیم، بشناسیم.
تشکر از قانون‌گرایی نامزدهای ردصلاحیت شده
19- در همین انتخابات، تا این مرحله‌ای که تا الان پیش آمدیم، روال قانونی جریان پیدا کرده. وقتی که از نامزدهای محترم سوال کردند که اگر چنانچه شورای نگهبان نظری بدهد، شما تمکین می‌کنید، همه آنها گفتند: بله، ما تمکین می‌کنیم. تمکین هم کردند. ما باید واقعاً تشکر کنیم از همه این نامزدها؛ آن‌هایی که به نحوی صلاحیتشان احراز نشد. اینها گفتند از نظر شورای نگهبان تمکین می‌کنیم، و به قول خودشان عمل کردند و تمکین کردند؛ این نشان‌دهنده اهمیت و ارجحیت قانون است. نشان‌دهنده کاربری قانون است؛ چون قانون بر مملکت حاکم است. ممکن است بنده یا جنابعالی از قانون ناراضی هم باشیم – گاهی اینجوری است – اما وقتی انسان در مقابل قانون تمکین کرد، حل اختلاف می‌شود، فصل‌الخطاب می‌شود؛ این نعمت بزرگی است، این برکت بزرگی است.
ب) معیارهای لازم به توجه توسط ناظران انتخابات
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
دخالت ندادن سلایق شخصی و حب و بغض‌ها
1- مواظب باشید کارتان یک سر سوزنی از معیار قانونی تخطی نکند. نظرات و سلایق شخصی را کنار بگذارید. این که کسی به خاطر تشخیصی که از دین و انقلاب و اسلام و رهبری و ملت و دولت دارد، یک نفر را تقویت کند، یک نفر را رد کند، یک نفر را تضعیف کند، یکی را یک خرده جلو بکشد، یکی را یک خرده عقب بزند، خلاف ضابطه است. غیر از قانونی که تصویب شده و به دست شما داده‌اند، تا طبق آن عمل کنید، هر چیزی را که شما معیار دانستید، بدانید معیار و ضابطه نیست. ضابطه، همین است که در دست شماست. طبق همین ضابطه، دقیق، بدون رعایت حب و بغض، بدون رعایت خط و خطوط و بدون رعایت جهات سیاسی، عمل کنید.
کافی نبودن صرف عنوان، برای رد صلاحیت
2- باید واقعاً نگاه کرد، حدود را مشخص کرد و فهمید که صرف عنوان [مثلاً ضدولایت فقیه برای رد صلاحیت] کافی نیست.
دخالت ندادن مذاق‌های سیاسی در انتخابات
3- جهات اخلاقی را باید رعایت کرد؛ از جمله یکی از آنها این است که مسائل شخصی افراد را نباید با آن مسائل عمده خیلی مخلوط کرد؛ مثلاً مسائل خطی و سیاسی را نباید با مواضع واقعی انقلابی و ضدانقلابی مخلوط کرد. ممکن است یک نفر باشد که از لحاظ سیاسی مذاقی داشته باشد؛ کسی است که طرفدار انقلاب و علاقمند به انقلاب است و تلاش هم می‌کند؛ اما حالا در انقلاب زید را قبول دارد، عمرو را قبول ندارد؛ در حالی که ما عمرو را قبول داریم، زید را قبول نداریم؛ یا ما هر دوی زید و عمرو را قبول داریم، اما او یکی از آنها را قبول ندارد؛ این که جرم نیست.
شناختن فتنه‌گر و مصادیق فتنه‌گری
4- بعضی‌ها هستند که سروصدایشان زیاد است؛ بدون این که در آن فتنه‌گری‌یی وجود داشته باشد. در مقابل، بعضی‌ها هستند که بدون سروصدا فتنه‌گری می‌کنند! اینها را باید حقیقتاً از همدیگر تفکیک کرد. شناختن افراد و تشخیص افراد و تشخیص مصادیق فتنه‌گری و مصادیق کار سیاسی و کار خطی و تفکیک اینها از همدیگر، به نظر خیلی مهم می‌آید.
متهم نکردن کسی بدون تحقیق و بررسی
5- بدون تحقیق نبایستی افراد را متهم کرد. به ظواهرِ خیلی ابتدایی نبایستی نسبت به وجود جرمی در کسی حکم کرد؛ مثلاً الان رایج شده که بعضی‌ها را به اندک چیزی ضد ولایت فقیه می‌گویند! معلوم نیست اگر کسی یک وقت در جایی یک کلمه حرفی زد، این ضدیت با ولایت فقیه باشد. ضدیت با ولایت فقیه، یعنی ضدیت با اصیل‌ترین و رکین‌ترین اصول و ارکان نظام جمهوری اسلامی – شکی نیست – منتها ضدیت معنایی دارد.
شورای نگهبان، مظهر و آینه اعتماد عمومی
6- هرچه افراد از جهات و جناح‌های مختلف بیشتر در انتخابات شرکت کنند، این برای نظام بهتر است؛ برای شورای نگهبان هم بهتر است. ما باید کاری کنیم که این امکان و وسیله برای ورود اشخاصِ بیشتر فراهم بشود. نباید طوری باشد که یک جریان، ولو در یک شهر خاص، احساس بکند که در این انتخابات وارد نیست؛ باید طوری باشد که در همه جا احساس بکند که در این انتخابات وارد نیست؛ باید طوری باشد که در همه جا احساس کنند که می‌توانند آن فرد مورد نظر خودشان را واقعاً آزادانه انتخاب بکنند؛ یعنی شورای نگهبان و حرکتی که در این مقطع انجام می‌دهد، باید مظهر و آینه اعتماد عمومی باشد.
انجام وظایف با رعایت دقت و عدل و انصاف
7- وظیفه شورای نگهبان خیلی سنگین است. این وظیفه را باید در حدّ مقدور با کمال دقت و با رعایت حداکثر عدل و انصاف انجام دهد و بر کار نظّار نظارت کند. آنچه که آقایان نظّار انجام می‌دهند، به نام شورای نگهبان تمام می‌شود و از لحاظ مسئولیت الهی هم علی‌الظاهر با مسئولیت بزرگواران این مجموعه انجام خواهد شد. این باید موجب شود که دقت و توجه را مضاعف کنید.
دخالت ندادن مذاق‌های شخصی در نظارت
8- در امر نظارت باید قانون و موازین ملاک و معیار باشد و نه مذاق‌ها و سلایق شخصی مطلقاً دنبال مذاق شخصی نروید و این طور نباشد که یک وقت انسان خودش تشخیص دهد که اگر این فرد در مجلس نباشد، برای مجلس خسارتی است؛ اگر این شخص باشد. برای مجلس فایده‌ای دارد؛ آن گاه برخلاف موازین و مقررات، این مذاق اعمال شود.
پرهیز از تنگ‌نظری
9- بعضی وقت‌ها ممکن است در کسی نقطه ضعفی هم باشد؛ اما لزومی ندارد که انسان هر چیز کوچکی را در اشخاص ببیند و آن را بزرگ کند. ... نمی‌شود افراد را به اندک چیزی متهم کرد. توجه به چیزهای کم‌اهمیت، تنگ نظری و دقت‌های بی‌خودی را باید کنار گذاشت.
حفظ آبروی افراد رد صلاحیت شده
10- اگر کسانی در پرونده‌هایشان مشکلی دیده شد که بنا شد به مجلس نروند، مشکل آنها بازگو و پخش نگردد و هتک حرمت آنها نشود. البته ممکن است بعضی کسان بگویند فلان کس را رد کرده‌اید، باید علت آن را صریحاً بگویید. اگر مطلبی گفتنی است، اشکالی ندارد آن را بگویید؛ اما اگر مطلبی ناگفتنی است، نباید آبروی اشخاص با این حرف‌ها برود و بیان شود. چون به ما این طور گفته‌اند و فشار آورده‌اند، پس ما آبروی این آدم‌ها را ببریم؛ نه. در اسلام حرمت مؤمن خیلی اهمیت دارد و نباید هتک حرمت شود.
لزوم قابل دفاع بودن نظارت، در محضر خدا
11- باید کاری کنید که بتوانید پیش خدای متعال و بندگان او جوابگو باشید. اگر از شما سؤال شد که به چه مناسبت این شخص را رد کردید، شما بگویید: پروردگارا! من ملزم بودم طبق مقررات عمل کنم. مقررات چنین گفت، من هم این شخص را رد کردم؛ یا مقررات چنین گفت، من این شخص را تأیید کردم.
ملاحظه نکردن در اعمال قانون
12- هیچ گونه ملاحظه‌ای نباید مانع از اعمال مقررات شود.
اعلام قاطع تصمیم شورای نگهبان
13- اگر شورای نگهبان در این قضیه به یک نتیجه منطبق بر قانون و مقررات رسید، باید با قاطعیت اقدام کند. هیچ چیزی نباید مانع از اقدام قاطع قانونی شود. در همه امور، بخصوص در چنین اموری که با افکار و عواطف و احساسات و عقاید و آراء گوناگونی مواجه است، قاطعیت چیز لازمی است.
دوری از جنجال آفرینی علیه نهادهای مسئول
14- کسانی هم هستند که [بر انتخابات] مراقبت می‌کنند که تخلف از قانون انجام نگیرد. اگر میان خود اینها در موردی اختلافی باشد – که این قانونی است یا نه – باید میان خودشان آن را حل کنند. بعضی‌ها مایلند که به دنبال همان سیاست جنجال آفرینی، این شخص را، آن شخص را، این مجموعه را، آن مجموعه را، به کارهایی متهم کنند که شأن مسئول اسلامی نیست.
التزام به قانون
15- دست اندرکاران انتخابات باید با هوشیاری تمام، کار خودشان را طوری به انجام برسانند که هیچ خدشه‌ای در کار آنها وارد نشود؛ یعنی قانون را رعایت کنند.
ضایع نشدن حق افراد در بررسی صلاحیت‌ها
16- یک دسته دیگر به دلیل مخالفت با نظر شورای نگهبان در مورد صلاحیت افراد در مراحل مختلف انتخابات با این نهاد مخالفند، همچنان که هر محکومی نسبت به حکم قاضی در مورد خود، مخالف است؛ این دسته نیز با استفاده از روش‌های گوناگون تبلیغاتی – سیاسی و گاهی با اهانت، شورای نگهبان را زیر سؤال می‌برند؛ که البته این اقدامات با اهانت، همراه شود، مسئولان مختلف نظام و قوای سه‌گانه، موظف به جلوگیری از آن هستند. حتی‌الامکان باید دقت شود که در این بررسی‌ها، حق کسی ضایع نشود و من مطمئنم اعضای محترم شورای نگهبان با توجه به تقوا و تعهدی که دارند، دقت کافی خواهند نمود.
ایجاد بانک اطلاعاتی رایانه‌ای
17- باید شما بانک اطلاعاتی داشته باشید، باید به وسیله رایانه از بانک اطلاعاتی استفاده کنید. مرکزی در همین دبیرخانه خودتان مخصوص این داشته باشید و این اطلاعات را که گاهی در طول سال حاصل می‌شود و گاهی در طول انتخابات‌های گوناگون، ثبت و ضبط کنند. چنانچه این همه اطلاعاتی که در طول این سال‌ها در اختیار شما قرار گرفته، در یک رایانه ضبط شده بود، الآن در اختیار شما بود و شما به وزارت اطلاعات هم احتیاج نداشتید.
عدم احراز صلاحیت، برای رد نامزد کافیست
18- طبق موازین و ضوابط کلی‌ای که از قانون اساسی متخذ است، کار شما خیلی مشکل نیست؛ چون شما باید شرایط را احراز کنید و پای این قضیه بایستید. شما باید آن چیزهایی را که در قانون اساسی برای نماینده مجلس یا رئیس جمهور گفته، احراز کنید. عدم احراز، برای رد کافی است؛ احراز عدم لازم نیست.
این که بعضی از اوقات، آقایات تحت عناوین مختلف جنجال به راه می‌اندازند، وجهی ندارد؛ این از همان جاهایی است که شما به منطق متکی هستید. گفته شده است این کسانی که می‌خواهند انتخاب شوند باید این شرایط را داشته باشند؛ خیلی خوب، شما باید احراز کنید که آیا آنها این شرایط را دارند یا نه، یعنی احراز شما در وجود این شرایط ملاک است.
ممکن است کسی بگوید به یک عده ظلم می‌شود؛ خیلی خوب، شما باید احراز کنید که آیا آنها این شرایط را دارند، یا نه! یعنی احراز شما در وجود این شرایط ملاک است. ...، مؤونه امکان احراز برعهده خود او [نامزد] است. شما چرا بی‌خودی بیایید خودتان را دچار مشکل کنید؟ بگویید: اگر شما صلاحیت دارید و می‌خواهید ما صلاحیت شما را احراز کنیم، امکان این احراز را برای ما فراهم کنید؛ شرح حال و سوابق و فرضاً شهادهایی را که به نفع شماست برای شورای نگهبان بفرستید؛ یعنی امکان احراز را برای شورا فراهم کنند؛ البته دستگاه‌ها هم باید کمک کنند.
عدم نیاز به احراز عدم صلاحیت
19- مسأله شما مسأله احراز است؛ هرجا احراز نکردید – ولو احراز عدم هم نکردید – این کافی است برای این که او را رد کنید. من خیال نمی‌کنم که در این زمینه شما خیلی مشکلی داشته باشید؛ چرا که یکی از برکات تلاطم‌های سه، چهار سال اخیر این است که امکان احراز عدم هم آسان شده بود.
توجه به ملاک‌های احراز صلاحیت در قانون
20- آن کسانی را که باید مراقب باشید نیایند، کسانی هستند که به مبنا و اساس نظام اعتقاد ندارند؛ لذا درست همان چیزهایی که در قانون اساسی یا در قوانین دیگر برای رعایت منتخبان، مقرر شده – که پایبند به دین هستند، التزام عملی دارند و اصلاً نظام را قبول دارند – الان محل کلام است، لذا خیلی با دقت مورد ملاحظه قرار بگیرد.
قانون، معیار تشخیص صلاحیت
21- مسئولان دستگاه‌های مختلف – چه وزارت کشور، چه شورای نگهبان و چه دستگاه‌هایی که در زیرمجموعه این مراکز مشغول فعالیت هستند – باید معیارشان را قانون قرار دهند؛ زیرا در قانون این مسائل [ویژگی‌های لازم برای نامزدها] پیش بینی شده است.
تشکیکی بودن معیار صلاحیت‌ها
22- آقایان احراز را حتمی بگیرید؛ اما دایره محرز را خیلی تنگ نگیرید؛ یعنی صلاحیتی که برای مجلس هست، مشخص شود که چگونه صلاحیتی است. واقعاً ببینیم آن مقدار صلاحیتی که برای مجلس در زمینه التزام به قانون اساسی و التزام به دین مبین اسلام و بقیه شرایط وجود دارد، چه اندازه التزامی است. می‌شود این را یک امرِ معقول به تشکیک دانست که شدت و ضعف دارد. آن التزام شدید کذابی که با اندک چیزی که دیده شود مخدوش می‌گردد، معلوم نیست که برای نماینده مجلس لازم باشد؛ آن مثلاً فرض بفرمایید برای رهبری یا برای برخی از مقامات عالی‌رتبه دیگر لازم است. برای مجلس حدی از این خصوصیات و شرایط لازم است که ما اسمش را صلاحیت‌ها می‌گذاریم. آن حد را باید درست تشخیص داد و آن را احراز کرد.
توجه به شرایط و اوضاع و احوال مختلف در احراز صلاحیت
23- شرایطی هست که باید احراز شود؛ منتها اندازه وجود این شرایط در اشخاص مختلف، ممکن است مختلف باشد؛ همچنان که آن مسائلی که حاکی از وجود یا فقدان این شرایط هست، آنها هم در شرایط و اوضاع و احوال مختلف تفاوت پیدا می‌کند.
احراز صلاحیت وظیفه‌ای سخت و حساس
24- ما احراز را حتمی می‌دانیم؛ ولی در این گونه مواقع عادتاً احراز یقینی و علمی ممکن نیست و احراز به معنای قیام بیّنه هم تقریباً همین طور است. اگرچه فرموده‌اند دو نفر یا سه نفر هم باشد کافی است؛ اما کمتر پیدا می‌شود مواردی که دو نفر شاهدِ عادلِ شهادت دهنده عن حسّ بیایند و راجع به مطلبی شهادت دهند. در خیلی از این مسائل، مرزهای حدس و حس با هم نزدیک است و گاهی حدسیات با حسیات مشتبه می‌شود؛ بخصوص که در خیلی از حرف‌ها و اظهارات، جای تفاسیر مختلف وجود دارد؛ یعنی شخصی حرفی زده، وقتی شما به خودش مراجعه می‌کنید، می‌گوید من منظورم چیز دیگری بوده است. نمی‌شود گریبان او را گرفت که ظاهر حرفت این است. اگر کسی خلاف ظاهر اراده کرده، یا در آن وقت توجه به ظاهر نداشته، خلاف شرع که نکرده است. بنابراین ممکن است شخصی خلاف ظاهر حرف زده باشد؛ همین ممکن که شد، احتمال وارد می‌شود و پایه شهادت عن حسٍّ را سست می‌کند.
مراد از احراز، احراز عرفی است و نه شرعی
25- احراز که می‌گوییم، مراد از احراز علمی یا احراز شرعی به معنای قیام بیّنه نیست. بلکه مراد احراز عرفی ناشی از قرائن و اَمارات است که باید قرائن و اَماراتی قائم شود و انسان با یک اطمینان عرفی به این معنا برسد، که البته ممکن است در هر دو طرف قرائن و اَمارات وجود داشته باشد.
در نظر گرفتن مجموع شواهد و قرائن در کنار هم
26- اگر یک نفر در جایی حرفی زده و در جای دیگری هم حرف دیگری زده که نقطه مقابل آن حرف است، این هم باید به حساب بیاید و انسان از مجموع و برآیند اینها مطلبی را احراز کند؛ یعنی آن نقاط اثبات کننده هم در کنار نقاطی که به حسب ظاهر، صلاحیت‌ها را نفی می‌کند، به حساب آید.
توجه به عدم تضییع حق اشخاص
27- هر وقت انسان پی برد که مسأله‌ای حق است، هیچ اشکالی ندارد که بگوید ما آن وقت این طور تشخیص دادیم، حالا طور دیگری روشن شد؛ از حرف‌مان برمی‌گردیم. انسان نبایستی در مقابل آنچه که فهمید و تشخیص داد که حق است، پافشاری کند. من البته به هیچ وجه توصیه نمی‌کنم که کسی در مقابل افرادی که می‌خواهند با قانون گردن کلفتی کنند، کوتاه بیاید؛ ... اما مؤکداً توصیه می‌کنم که مراقب باشید حق کسی ضایع نشود؛ چون رد صلاحیت چیز کوچکی نیست؛ یعنی این که ما کسی را رد صلاحیت کنیم و احیاناً صلاحیت داشته باشد. جرح، مسأله خیلی مهمی است. این طور نیست که بگوییم ما این طور فهمیدیم؛ نه، باید جوانبش کاملاً دیده و رعایت شود.
28- روال [احراز صلاحیت نامزدها]، روال عادی است و مردم هم این روال را قبول دارند و قانون اساسی هم این روال را احراز کرده است. آنچه که وظیفه من و شماست، این است که سعی کنیم آنچه را که وظیفه قانونی است، با دقت و با اتقان و با رعایت حال آن کسانی که با آنها سروکار داریم، انجام دهیم؛ یعنی ظلم به کسی نشود و حق کسی پامال نگردد.
ارائه نظر به صورت متقن و مستحکم
29- باید سعی کنید آنچه انجام می‌گیرد، متقن باشد. من همواره به دوستان عزیز و محترم شورای نگهبان گفته‌ام که انسان باید جای پا را مستحکم انتخاب کند و بر روی آن بایستد.
دقت در احراز صلاحیت
30- من دلم برای آن شخص می‌سوزد و برای کسی که در گوشه و کنار باشد و خدای ناکرده به حق او بی‌توجهی شده و رد صلاحیت شده، در حالی که به طور عقلایی و عرفی و با همان قرائن عادی می‌شود صلاحیتش را احراز کرد. آنچه بنده را نگران می‌کند این است که نکند چنین اتفاقی بیفتد.
ملاک حال افراد است
31- ممکن است بعضی سابقه‌ای داشته باشند که انسان بر اساس قرائنی که دارد، تأیید می‌کند آن سوابق – که الان مطلوب نیست – از آن اشخاص منقطع شده است. بنابراین انسان باید برطبق وضعیت حال حکم کند.
استصحاب کردن سابقه نامزدها
32- [سابقه اشخاص] جای استصحاب است، مادامی که خلافش ثابت شود؛ یعنی شما نگویید ما آن وقت یقین نداشتیم؛ نه، حملِ بر صحت کنید. جایی هم که هم عمل خودتان را – آن‌هایی که بودید – هم عمل دیگران را – آنها که نبودند – شک دارید، حمل بر صحت کنید. اینهایی که آمدند، با احراز آمده اند؛ مگر خلافش ثابت شود. اگر خلافش ثابت شد، به حرف هیچ کس گوش نکنید و همان مطلبی را که ثابت شده عمل کنید؛ اما اگر خلافش ثابت نشد، این احراز، استصحاب است و هیچ لرومی ندارد که انسان بخواهد از طریق دیگری این صلاحیت را احراز کند. به نظر من در مورد نمایندگان مجلسف می شود این کار را انجام داد.
لزوم استصحاب صلاحیت
33-حساب آن کسی که بعد از احراز صلاحیت، عدم صلاحیتش ثابت شده، جداست و آن، محل کلام نیست؛ اما مادامی که احراز عدم صلاحیت نشده، جای استصحاب صلاحیت است؛ آن وقت صالح بود، حاال هم صلاحیتش را استصحاب کنید. آن جایی هم که شک هست، استصحاب کنید. این، مخصوص نمایندگانی است که احراز صلاحیتشان در دوره قبل شده است. البته کسانی در دوره های اسبق بوده اند که طبعا چنانچه در دوره قبل صلاحیتشان رد شده باشد، دیگر این جا جای استصحاب نخواهد بود؛ اما اگر کسانی هستند که دوره های قبل در مجلس بوده اند و بعد هم اصلا نامزد نشده اند، همین حرف برایشان جاری خواهد بود.
مضیق نبودن دایره احراز صلاحیت
34-شورای محترم نگهبان صلاحیت های افرادی را احراز می کند، بعضی را هم احراز نمی کند. ... شورای نگهبان از لحاظ قانونی موظف است صلاحیت ها را احراز کند؛ باید تشخیص بدهد، باید برسد به این که این صلاحیت وجود دارد. البته توصیه همیشگی ما این بوده است که سطح صلاحیت ها را آنقدر بالا نبرند که یک عده معدودی ته آن بمانند. آنچه که موجب صلاحیت است، یک قدری سطح آن را با سماحت تر نگاه کنند.
ج)ملاک های مورد نیاز جهت احراز صلاحیت، در خطاب به شورای نگهبان مقام معظم رهبری
مجلس جایگاه انسان های صالح
1-آن نماینده ای که وارد مجلس می شود، بایستی یک انسان صالح باشد؛ حالا در چه حدی از معرفت و علم و توانایی باشد، آن چیزهایی است که قانون معین کرده و مردم طبق آنچه که صلاحشان هست، ان شاءالله تشخیص خواهند داد و تصمیم گیری خواهند کرد؛ لیکن شما به عنوان یک ابزار اطمینان، نگذارید که خدای ناکرده در این طریق اختلالی به وجود بیاید.
جلوگیری از نفوذ افراد فاسد و فتنه گر به قدرت
2-اگر کسی فاسد است_فساد مالی، یا فسادهای گوناگون اخلاقی، یا فساد عقیدتی و سیاسی_ اگر کسی فتنه گری می کند، نظام را تضعیف می کند و کارایی دستگاه ها را از آنها می گیرد_ به تعبیر رسایی که بین مردم رایج است: چوب لای چرخ دستگاه می گذارد_ واقعا نمی تواند در آن تریبون به آن عظمت حضور پیدا کند؛ او نباید وارد مجلس بشود.
جلوگیری از نفوذ مقابله کنندگان با نظام به قدرت
3-آن کسانی که اقعا رفتار و اعمال و گفتار آنها حاکی از این است که برای خاطر هر انگیزه ای _یا به انگیزه های سیاسی، یا به انگیزه های شخصی و خصلتی_ با نظام مقابله دارند، اینها نباید وارد مجلس بشوند؛ از این جهت بایستی خیلی رعایت کرد.
جلوگیری از نفوذ فتنه گران به قدرت
4-انسان کسانی را می بیند که وقتی در تریبونی قرار می گیرند، از آن تریبون برای فتنه گری استفاده می کنند؛ برایشان خلاف واقع گفتن و دروغ گفتن، بلکه مردم با بناحق تهییج کردن، حق را باطل و باطل را حق جلوه دادن، اهمیتی ندارد! واقعا اگر چنین کسانی باشند، باید جلوی آنها را گرفت و نباید گذاشت به مجلس راه پیدا کنند.
مقابله با نفوذ نااهلان به قدرت
5-اساس قضیه همان چیزهایی است که واقعا همه را می ترساند: آدم پول پرستی؛ آدم پیشکرده خوانین و اشرار منطقه ای، از فقد یا ضعف نظارت استفاده کند و وارد مجلس شود و بعد بخواهد برای آن گونه افراد کار و تلاش کند؛ یا ...در هنگام انتخابات به او پول بدهند تا وارد مجلس شود. اگر واقعا این طور کسانی را شناختید، بی دریغ ردشان کنید.
مقابله با نفوذ دنیاطلبان به قدرت
6-اگر دیدید کسانی هستند که برای این طور کارها (رای آوردن) به مردم پول می دهند یا دهن مردم را شیرین می کنند، بدانید که این آدم ها، آدم های نامناسبی هستند. وقتی معلوم می شود کسانی هستند که به خاطر امور مادی و در راه کسب متاع دنیوی می خواهند مسند باارزشی را که قانون برای مردم وضع می کند، غصب کنند، بایستی جلوشان گرفته شود. معیارها هم ناظر به این است.
اعتقاد به اسلام، انقلاب و نظام لازمه حضور در حکومت
7-عمده آنچه که در یک نماینده لازم است، اعتقاد به این نظام و اعتقاد به اسلام و انقلاب و سعی برای انجام یک مسئولیت و تعهد است. البته اعتقاد به اسلام که می گوییم، منظور این نیست که غیر مسلمان ها نمی توانند بیایند؛ خیر. اقلیت های مذهبی هم طبق همان موازینی که وجود دارد، می توانند بیایند، ملاک عمده برای کسانی که می خواهند به مجلس بیایند این است؛ که اگر این در کسی وجود داشت، بقیه چیزها را می شود واقعا با اغماض نگاه کرد. مگر امری باشد که خلاف قانون است.
جلوگیری از نفوذ افراد سوء استفاده گر به مجلس
8-باید مراقب بود که آدم های اهل سوء استفاده و بی اعتقاد به رسالت انقلابی و مسئولیت نمایندگی و کسانی که می خواهند وارد مجلس شوند فقط برای این که سوء استفاده ای بکنند یا خدای نکرده خرابکاری ای انجام دهند، وارد مجلس نشوند. باید دقت کنید مجموع شرایطی که گذاشته شده است، همین نتیجه را بدهد.
جلوگیری از ورود بدخواهان به مجلس حق مردم است
9-من، هم از وزارت کشور دفاع می کنم، هم از شورای نگهبان دفاع می کنم؛ هر دو دست اندرکاران نظام اسلامی اند و هرکدام وظیفه ای دارند. ... شورای نگهبان هم با کمال دقت و امانت باید مراقب باشد که هیچ گونه تخلفی در انتخابات نشود. حق مردم است که شورای نگهبان نگذارد بدخواهان این ملت به قوه مقننه راه پیدا کنند. شورای نگهبان باید حق مردم را ادا کند و مانع شود از اینکه بدخواهان این ملت، بدخواهان این انقلاب، بدخواهان امام، وارد قوه مقننه کشور امام شوند.
التزام به نظام و آرمان های آن
10-هرکس که به این نظام معتقد و پایبند است، می تواند وارد میدان انتخابات شود. کسانی که این نظام و قانون اساسی را قبول ندارند، آمدنشان به مجلس خطاست و خودشان هم بایستی بدانند که از نظر این ملت آمدن آنها به مجلس خطاست. معلوم است کسانی که این قانون اساسی و این ملت و کارها و شعارها و راه و اهدافش را قبول ندارند، نباید به مجلس بیایند.
صفات مورد نیاز جهت احراز صلاحیت
11-بنده حزب و شخصیت نمی شناسم؛ بنده این را می شناسم که کسی که می آید به مجلس، باید باتقوا باشد. اولین شرط تقواست: ان اکرمکم عندالله اتقاکم. دیگر این که باید طرفدار محرومین باشد؛ بداند که در کشور محرومیت هست و سعی و همت او باشد که رفع محرومیت کند. باید ضد فساد هم باشد و با فساد مالی و اقتصادی به شدت و به جد، از بن دندان و نه به لفظ، مخالف باشد، تا با فساد مبارزه کند. البته توانمند، با اخلاص و عالم هم باشد.
دلبستگی به نظام و قانون اساسی
12-آن کسانی که وارد میدان می شوند، باید کسانی باشند که در خود توانایی کشیدن این بار را بیابند؛ صلاحیت هایی را هم که در قانون اساسی است و شورای محترم نگهبان بر روی آنها تکیه خواهند کرد، در خودشان ملاحظه کنند و واقعا وابسته و دلبسته به نظام و قانون اساسی باشند؛ بخواهند قانون اساسی را اجرا کنند.
ویژگی های یک رئیس جمهور
13-کسانی هم که می خواهند صلاحیت ها را ملاحظه کنند و براساس آن تصمیم گیری کنند، همه چیز را در کنار هم باید ببینند. رئیس جمهورف هم باید کاری باشند، هم باید پابند به قوانین و مقررات باشد_ مجری قانون است_ هم باید درد مردم را احساس کند، هم باید طبقات مختلف مردم را ببیند؛ اینها خصوصیاتی است که در انتخاب آن کسی که ما می خواهیم کلید اجرائی کشور را به او بسپریم، نقش دارد.
د)ویژگی های ناظران انتخابات
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
پرهیز از حرکت خطی و گروهی
1-عوامل انتخاباتی باید از میان معتمدین و افراد صالح انتخاب شوند: بایستی هیچ بهانه ای برای این که کسی ایراد و خدشه ای وارد کند، وجود نداشته باشد. باید افراد پاک طاهر، حتی ترجیحا بدون گرایش واضح به یک جناح و جریان، به عنوان ناظر گزینش شوند. بعضی ها آدم های خوبی هم هستند؛ اما واضح است که حرکت آنها حرکت خطی است؛ که حرکت خطی، حرکت خوبی نیست. حرکت خطی، غیر از این است که انسان مواضعی را به طور مدون قبول کرده باشد. حرکت خطی، یعنی گروه گرایی؛ یعنی کسی را که داخل یک مجموعه است، قبول می کند؛ به صرف اینکه در این مجموعه قرار دارد.
ه)نظارت بر روند انتخابات و تاکید بر صیانت از آراء مردم
امام خمینی(ره)
رسیدگی به تخلفات و تقلبات انتخاباتی در فضایی آرام
1-همه برادر هم هستید و برادروار با هم باشید و اگر چنانچه در انتخابات اشتباهاتی شده یا فرضا تقلبی شده است، خوب مواردی هست که رسیدگی می‌شود و شورای نگهبان هم یا ابطال می‌کند یا فرض کنید بعضی صندوق‌ها را یا اصل انتخابات را، یک مسئله عادی است که در همه جا هست و این امر مهمی نیست.
لزوم انتقال صندوق‌های مورد شکایت به شورای نگهبان
2-وزارت کشور موظف است تمامی صندوق‌های مورد شکایت را.... به شورای محترم نگهبان منتقل گرداند.
شورای نگهبان، مسئولیت حفظ صندوق‌ها
3-مسئولیت حفظ صندوق‌های منتقل شده با شورای نگهبان است.
مشخص کردن تعداد صندوق‌های مورد شکایت
4-هیئت نظارت شورای محترم نگهبان موظف است که از ابتدا تعداد صندوق‌هایی را که از آنها شکایت شده است مشخص نماید.
توجه به ضایع نشدن حق هیچ کس
5-با توجه به اینکه رسیدگی به شکایان انتخاباتی از غیر شورای نگهبان صلاح نیست، با اعتماد به تمامی اعضای شورای محترم نگهبان آقای جنتی را مسئول رسیدگی کامل به انتخابات گرگان نمودم تا حقی ضایع نگردد.
تسریع در شمارش آرا
6-با توجه به لزوم تسریع در شمارش آرا امام خمینی(ره) از طریق نامه‌ای خطاب به شورای نگهبان تاکید کردند: می‌دانید که این جانب هیچ گاه میل نداشتم در مورد انتخابات مسئله‌ای بگویم؛ ولی اوضاع را به صورتی دیدم که اگر پا در میانی نمی‌کردم به اصل نظام و اسلام، آن هم در شرایط کنونی، صدمه می‌خورد. البته شورای محترم نگهبان در دوره قبل در ظرف 31 روز، تمام حوزه‌ها را تایید یا ابطال و یا متوقف کرد. ولی در این دوره که وضع هم حساس‌تر است، تا به حال که 26 روز از انتخابات می‌گذرد، شما ا 196 حوزه فقط 45 حوزه را تایید کردید. اگر در تهران به عقیده شما اختلاف بود، رسیدگی به شمارش آرای شهرستان‌ها که ممکن بود باید سعی شود حقی از بین نرود. شما هم تلاش خود را بنمایید تا لااقل تکلیف انتخابات مرحله دوم از دوره سوم را روشن کنید قابل ذکر است که نماینده اینجانب و دو نماینده شورای محترم نگهبان که از طرف آقایان برای رسیدگی به وضع انتخابات تهران تعیین شده بودند، چند روز قبل نزد اینجانب آمدند و به صحت و سلامت انتخابات تهران شهادت دادند.
مقام معظم رهبری
تخلف نکردن از وظایف قانونی
1-انتخابات باید آزاد، سالم و مطابق قانون باشد. وزارت کشوری مجری است، شورای نگهبان هم ناظر. هر کدام هم وظایفی دارند که باید وظایفشان را انجام دهند و نباید از وظایف هم تخطی کنند.
امانت الهی بودن آرا مردم
2-آرا مردم باید صیانت شود هم مسئولانی که در وزارت کشور هستند و هم نظاری که وابسته به شورای نگهبان هستند، باید مراقب باشند و از یکایک آرا مردم صیانت و حفاظت کنند البته ما به مسئولان خود اعتماد داریم؛ اما باید کاملا مراقب و مواظب باشند، چون آرا مردم امانت الهی در دست آنهاست.
عدم نفوذ و دخالت دیگران در روند انتخابات
3-مکرر سفارشکرده‌ایم؛ مکرر هم سفارش خواهیم کرد به همه دست اندرکاران هم به وزارت کشور، هم به شورای محترم نگهبان، به نظار و مجریان مراقب باشند، مسئولیتشان را، وظیفه‌شان را درست انجام بدهند، خوب انجام بدهند، آرا مردم دست اینها امانت است؛ نگذارند کسی دخالت بکند؛ نفوذ بکند این سفارش را همیشه کرده‌ایم. مراعات هم کرده‌اند؛ باز هم مراعات خواهند کرد به فضل الهی.
رسیدگی به اعتراضات قانونی
4-ممکن است کسانی..... اشکالات و اعتراضاتی را بر مجاری گوناگون امور در انتخابات ثبت کرده باشند و اعتراض داشته باشند، که البته راه‌های قانونی وجود دارد رسیدگی به اینها حتما باید انجام بگیرد.
رسیدگی با دقت به اعتراضات
5-ممکن است کسانی همانطورکه حالا آقایان هم ذکر کردید، اشکالات و اعتراضاتی را بر مجاری گوناگون امور در انتخابات ثبت کرده باشند و اعتراض داشته باشند، که البته، راه‌های قانونی وجود دارد. رسیدگی به اینها حتما باید انجام بگیرد، مواردی را آقایان ذکر کردید من درخواست می‌کنم از آقایان مسئول در وزارت کشور و هم چنین در شورای نگهبان که به این موارد دقیقا رسیدگی کنند. اگر چنانچه بعضی از اشکالات مقتضی این است که پاره‌ای از صندوق‌ها بازشماری بشود، اشکالی ندارد. حالا مثلا یک مورد را آقایان ذکر کردند که آن شخص گفته که رای فلان نامزد این تعداد است ، بعد در شمارش تعداد دیگری معرفی شده؛ خیلی خوب، کاری ندارد؛ صندوق‌های مورد اشکال را، یا به طور تصادفی تعدادی از صندوق‌ها را بازشماریکنند؛ خود نمایندگان ستادها هم حضور داشته باشند و ببینند، تا اطمینان کامل برای همه حاصل بشود.
تعدادی از صندوق‌ها را بازشماری کنند؛ خود نمایندگان ستادها هم حضور داشته باشند و ببینند تا اطمینان کامل برای همه حاصل بشود.
برطرف کردن شبهات توسط شورای نگهبان
7-من به مقام مسئولی که می‌شناسم و قاعده کار او را می‌دانم اعتماد می‌کنم. در این نوبت هم همین جور است؛ من اعتماد می‌کنم اما این اعتماد من موجب نمی‌شود که اگر چنانچه شبهه ای در ذهن کسانی هست، این شبهه دنبال نشود و تعقیب نشود و بررسی نشود و حقیقت قضیه آشکار نشود؛ نه شبهات را برطرف کنید.
اعتراض به شورای نگهبان تنها از طریق قانونی
8-جمهوری اسلامی اهل خیانت در آرا مردم نیست، ساز و کارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه تقلب نمی‌دهد. این را هر کسی که دست اندرکار مسائل انتخابات هست و از مسائل انتخابات آگاه است، تصدیق می‌کند؛ آن هم در حد یازده میلیون تفاوت! یک وقت اختلاف بین دو رای، صد هزار است، پانصد هزار است، یک میلیون است، حالا ممکن است آدم بگوید یک جوری تقلب کردند، جابه جا کردند؛ اما یازده میلیون را چه جور می‌شود تقلب کرد! در عین حال بنده این را گفتم، شورای محترم نگهبان هم همین را قبول دارند که اگر کسانی شبهه دارند و مستنداتی ارائه می‌دهند، باید حتما رسیدگی بشود؛البته از مجاری قانونی؛ رسیدگی فقط از مجاری قانونی.
عدم امکان تقلب در انتخابات
9-ساز و کارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه تقلب نمی‌دهد این را هر کسی که دست اندرکار مسائل انتخابات هست و از مسائل انتخابات آگاه است، تصدیق می‌کند.
بازشماری صندوق‌ها با حضور نمایندگان نامزدها
10-از شورای محترم نگهبان خواستم که اگر مواردی خواستند صندوق‌ها را بازشماری بکنند، با حضور نمایندگان خود نامزدها این کار را بکنند خودشان باشند، آنجا بشمردند ثبت کنند، امضا کنند.
11-بنده از شورای محترم نگهبان خواستم که اگر مواردی خواستند صندوق‌ها را بازشماری بکنند، با حضور نمایندگان خود نامزدها این کار را بکنند. خودشان باشند، آنجا بشمرند، ثبت کنند، امضا کنند. بنابراین، هیچ مشکلی در این جهت وجود ندارد.
انتهای پیام/