اما آنچه در واکنشهای اولیه به این تحریمها صورت گرفت، این ادعا بود که تحریمهای اخیر، «تحریمهای جدیدی» نبوده و به اصطلاح توافقنامه ژنو ذیل «new Sanction» که در متن این توافقنامه آمده است قرار نمیگیرد. این نکتهای بود که نماینده امریکا در سازمان ملل به آن اشاره کرده و اعلام کرد تحریمهای اخیر بر اساس قوانین قبلی امریکا علیه ایران صورت گرفته است. اما آیا تحریمهای اخیر، وضع تحریم جدید علیه برنامه هسته‌ای ایران بوده است و یا اینکه بر اساس قوانین پیشین امریکا این تحریمها علیه 34 شخص حقیقی و حقوقی ایرانی اعمال شده است؟
این در حالی است که در همین رابطه مقام معظم رهبری در دیدار با سفرای ایران (22 مرداد) با اشاره به کتمان وضع تحریم جدید علیه ایران از سوی امریکا فرمودند:
«عده‌ای اینجور وانمود می‌کردند که اگر با آمریکایی‌ها دور میز مذاکره بنشینیم بسیاری از مشکلات حل می‌شود، البته ما می‌دانستیم اینجور نیست اما قضایای یک سال اخیر برای چندمین بار این واقعیت را اثبات کرد. در گذشته میان مسئولان ما و مسئولان آمریکا هیچ ارتباطی نبود اما در یک سال اخیر بخاطر مسائل حساس هسته‌ای و تجربه‌ای که مطرح شد انجام بشود، بنا شد مسئولان تا سطح وزارت خارجه تماس‌ها، نشست‌ها و مذاکراتی داشته باشند اما از این ارتباطات نه تنها فایده‌ای عاید نشد بلکه لحن آمریکایی‌ها تندتر و اهانت‌آمیزتر شد و توقعات طلبکارانه‌ی بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون‌های عمومی بیان کردند. البته مسئولان ما در نشست‌ها در جواب طلبکاری آنها، جواب‌های قوی‌تر و گاهی گزنده‌تر دادند، اما در مجموع معلوم شد مذاکره برخلاف تصورات برخی‌ها، به هیچ چیز کمک نمی‌کند. آمریکایی‌ها نه تنها دشمنی‌ها را کم نکردند بلکه تحریم ها را هم افزایش دادند! البته می‌گویند این تحریمها، جدید نیست اما در واقع جدید است و مذاکره در زمینه‌ی تحریم هم، فایده‌ای نداشته است.»
گرچه در واکنش به این تحریمها، این بار وزارت خارجه (جناب تخته روانچی) مواضع محکمتری نسبت به گذشته اتخاذ کرد و به طور ضمنی بر نقض توافق ژنو صحه گذاشت. اما همچنان طرف آمریکایی تلاش دارد تا این تحریمها را ناقض توافق ژنو تفسیر نکند. گرچه در این رابطه قبلا مطالب زیادی منتشر شده و حتی وزارت خارجه روسیه در بیانیهای رسمی آن را خلاف متن توافقنامه دانست، اما برخی دیپلماتهای ایرانی تلاش دارند این تحریمها را صرفا خلاف «روح توافق ژنو» و نه نقض کننده آن تفسیر کنند. بر این اساس به نظر میرسد بیان چند نکته فنی پیرامون ماهیت و ساختار تحریمها بتواند به پاسخ به پرسش فوق که آیا تحریمهای اخیر، تحریمهای جدید علیه ایران است کمک کند:
1. مهمترین علت (بهانه) تحریمهای آمریکا علیه ایران، موضوع فناوری هسته ای ایران است. البته در کنار آن تحریمهای دیگری نیز به بهانه نقض حقوق بشر (فتنه 88) و حمایت از تروریسم (حمایت از مقاومت اسلامی) بر ایران تحمیل کرده است. با این وجود بر اساس نظر کارشناسان بخش عمده تحریمهای ایران در رابطه با فناوری هسته ای اعمال شده است.
2. برخی تحریم های آمریکا مستقیما اشخاص ایرانی را هدف قرار میدهد و مثلا داراییهای آنها را در آمریکا مسدود میکند. اما برخی تحریمهای دیگر که به تحریمهای ثانویه معروف است، اشخاص کشورهای ثالث که وارد مبادلات با ایران میشوند را هدف قرار میدهد. بر اساس قوانین تحریم آمریکا نظیر دستور اجرایی 13382 که در سال 2005 و قبل از مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران از سوی جرج بوش رئیس جمهور وقت آمریکا صادر شده، دست وزارت خزانهداری برای اعمال تحریم «Impose Sanction» علیه تمامی بانکها و شرکتها و افراد ایران به بهانه ارتباط با برنامه هسته‌ای باز گذاشته شده است. اتفاقا خزانه داری آمریکا از این فرصت استفاده کرده و به تدریج تعداد زیادی از اشخاص ایرانی و مرتبط با ایران از جمله 24 بانک ایران را در لیست تحریمهای مذکور قرار داده است. این افراد با برچسب [NPWMD] در لیست سیاه خزانه داری آمریکا (SDN List) معرفی میشوند.
3. بر اساس قوانین کنگره از جمله قانون NDAA، تمامی اشخاص ایرانی که هدف تحریمهای هسته‌ای قرار میگیرند، هدف تحریم ثانویه نیز واقع میشوند. به این ترتیب اشخاص تحریمی در دیگر کشورها نیز قادر به فعالیت نبوده و عملا زمینگیر میگردند.
4. حجم قوانین و مقررات تحریم ایران به بیش از 20 قانون میرسد و بستری فراهم کرده تا خزانهداری آمریکا بتواند هر شخص حقیقی و حقوقی ایرانی و غیر ایرانی را هدف تحریمهای مستقیم و ثانویه قرار دهد. به عبارت دیگر مسلسل تحریمها پیش از توافق ژنو پر و از ضامن خارج شده، تنها اراده خزانه داری آمریکا کافیست تا آتش علیه اهداف انجام شود. این کار میتواند تا تحریم کامل تمامی شرکتها و بانک‌های ایرانی و مرتبط با ایران نیز ادامه یابد.
5. وجود نام برخی از بانکها همچون بانک قوامین و رسالت که هیچگونه فعالیت خارجی در برنامه کاری و اقتصادی خود نداشتهاند در لیست جدید تحریمها علیه ایران، از نکته بسیار حائز اهمیتی حکایت دارد که دولت امریکا نه تنها تحریمهای جدیدی علیه برنامه هسته‌ای ایران وضع کرده است، بلکه حوزه تحریمهای خود را از فعالین بینالمللی اقتصادی مرتبط با ایران، به فعالین داخلی اقتصادی مرتبط با ایران توسعه داده است و عملا به دخالت در امور داخلی اقتصاد ایران روی آورده است.
در همین راستا، روز گذشته وزارت خزانه داری آمریکا بار دیگر دست بر ماشه برد و تعداد 34 شخص حقیقی و حقوقی ایرانی و حتی غیر ایرانی را هدف تحریمهای مستقیم و ثانویه خود قرار داد. از این بین، تنها 5 شخص به اتهام حمایت از تروریسم (برچسب SDGT) تحریم شده و مابقی صرفا در رابطه با موضوع هسته ای ایران به لیست تحریمها اضافه شده اند.
لازم به ذکر است در تحریمهای هسته ای اخیر، یک بانک روسی، 5 بانک ایرانی (کفالت بانک، بانک خاورمیانه، بانک قوامین، بانک رسالت، بانک کیبو)، 2 شرکت هواپیمائی (معراج و کاسپین)، 6 نفتکش متعلق به ایران و تعدادی شرکت نفتی و تجاری هدف قرار گرفتند. متن بیانیه وزارت خزانهداری آمریکا درباره تحریمهای خیر را میتوانید اینجا ببینید.
تحریمهای مکرر آمریکا در حالی واقع می شود، که در بیانیه ژنو دولت آمریکا رسما متعهد شد که دیگر تحریم جدیدی به بهانه برنامه هسته ای ایران اعمال نکند. متن توافق ژنو در خصوص منع تحمیل تحریمهای جدید مرتبط با هسته ای ایران این نکته را به صراحت بیان کرده است.
The U.S. Administration, acting consistent with the respective roles of the President and the Congress, will refrain from imposing new nuclear-related sanctions.
گرچه تیم مذاکره کننده ایران بدون توجه به ملاحظات حقوقی، عملا اجازه اعمال تحریمهای جدید در رابطه با حقوق بشر یا تروریسم و یا حتی تسلیحات نظامی ایران را به طرف آمریکایی داده و دست کنگره نیز برای تحریم ایران باز گذاشته شده اما انتظار این بود که دولت آمریکا حداقل از اعمال تحریم جدید به بهانه برنامه هسته‌ای ایران خودداری کند.
اما اکنون نه کنگره آمریکا بلکه دولت اوباما اقدام به تحریم 34 شخص حقوقی و حقیقی بخاطر برنامه هسته‌ای ایران نموده است. تحریم اخیر دولت آمریکا نه بخاطر نقض حقوق بشر یا حمایت از تروریسم، بلکه بخاطر برنامه هسته ای ایران صورت گرفته و دقیقا نقض توافقنامه ژنو است.
اتفاقا مکانیزم تحریم اخیر نیز از نوع «دردناک» ثانویه مالی [IFSR] است که هر بانک و موسسه مالی در دنیا بواسطه نقض آن هدف مجازات آمریکا قرار میدهد.
برچسبهای بکار رفته در متن تحریم اخیر در خصوص اعمال این تحریم علیه «موسسه تحقیقاتی دانش هسته‌ای» را ملاحظه کنید:
NUCLEAR SCIENCE AND TECHNOLOGY RESEARCH INSTITUTE, P.O. Box 11365-3486, Tehran, Iran, Iran; P.O. Box 143/99-51113, Tehran, Iran; North Karegar Ave, P.O. Box 14399/51113, Tehran, Iran; Moazzen Blvd, Rajaee Shahr, P.O. Box 31485-498, Karaj, Iran; End of Karegare Shomali Street, P.O. Box 11365-3486, Tehran, Iran; Additional Sanctions Information - Subject to Secondary Sanctions [NPWMD] [IFSR].