به گزارش خبرنگاران جوان بیرجند نقش بارز موزه در جوامع بشری نقشی حیاتی، ماندگار و ناب است. موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ است، هر یک از اشیاء در موزه در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می‌گویند، زیرا اسنادی معتبر از فرهنگ و هنر و تاریخ را ارائه می دهند.
موزه مشارکتی مردم شناسی بیرجند
موزه مشارکتی مردم شناسی بیرجند با مشارکت بخش خصوصی در خانه تاریخی اعتمادی نیا واقع در بافت تاریخی بیرجند در سال 1391 راه اندازی شد.
این مجموعه شامل انواع لوازم معیشتی، ابزار و وسایل حرف سنتی و صنایع دستی، انواع پوشاک، ظروف و سایر لوازم زندگی و بازیهای محلی وغیره است.
موزه مشاهیر بیرجند
موزه مشاهیر سال 82 در خانه تاریخی پردلی واقع در بافت تاریخی بیرجند دایر شده است. منزل پردلی به‌عنوان یکی از منازل زیبا و قدیمی بیرجند یادگاری است از معماری دوران قاجاریه است.
در این موزه مجموعه‌ای از زندگی‌نامه‌ها، اسناد و نسخ خطی، تألیفات، نشان‌های ملی، علمی و ادبی، لوح‌ها، عکس‌ها و لوازم شخصی بزرگان علمی و فرهنگی این خطه از ایران زمین همچون حکیم نزاری، عبد العلی بیرجندی، ابن حسام خوسفی، پروفسور محمد‌حسن گنجی، شیخ هادی هادوی، شیخ محمد ابراهیم آیتی و... به نمایش گذاشته شده است.
آثار این موزه براساس دوره تاریخی از قرن هفتم تا سیزدهم هجری شمسی در دو بخش کلی و در دو طبقه به نمایش گذاشته شده است.
هدف از ایجاد این موزه یادکردی از چهره‌های ماندگار و اندیشمندانی است که تمامی عمر خویش را صرف تحقیق و پژوهش برای تمام عصرها و نسل‌ها کرده اند، است.
موزه باستان‌شناسی بیرجند
این موزه با وسعت 600 متر مربع زیربنا در طبقه اول عمارت اکبریه (که در واقع ساختمان تشریفات و ارگ حکومتی امیرابراهیم خان شوکت الملک بوده)، در سال 1371 راه‌اندازی شد و در سال 1374 با طراحی نو توسعه و تجهیز شده است.
این موزه بزرگترین موزه باستان شناسی در سطح استان است که مشتمل بر بخشهای متعددی است. از بخشهای مهم آن می‌توان به بخش سفال، سکه، فلز، اسلحه و ابزار آلات جنگ، بخش روشنایی، قرآن و کتابت و نیز مجموعه‌ای از اشیاء و مواریث خاندن امیر اسدالله علم و تالار آینه اشاره کرد.
موزه باستان‌شناسی شامل سه قسمت پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی است.
موزه مردم شناسی بیرجند
این موزه سال 1372 در طبقه همکف عمارت مرکزی اکبریه به بهره برداری رسید، گوشه‌ای از معیشت، مشاغل و حرف منطقه جنوب خراسان، که در گذشته‌ای نه چندان دور مرسوم بوده و اکنون منسوخ شده، به نمایش گذاشته شده است.
قدمت اشیای موجود در آن حدود یک‌صد سال است و از بخشهای مختلف این موزه می‌توان به غرفه مراسم عروسی، کشاورزی، سبدبافی، سفالگری، عطاری، کفاشی، دستاسی، آهنگری، حکیم‌باشی، سلمانی، نخ‌ریسی و پارچه بافی اشاره کرد که در قالب مانکن‌‌هایی به نمایش گذارده شده‌اند.
موزه حیات وحش بیرجند
موزه علوم وتاریخ طبیعی بیرجند که سابقاً در باغ و عمارت شوکت آباد دایر بود در هفته میراث فرهنگی سال 87 با عنوان «موزه حیات وحش» در مجموعه باغ اکبریه افتتاح شده است.
در این موزه گونه‌هایی از حیات وحش اعم از بومی و یا غیر بومی در قالب چند مجموعه ارائه شده است، همچنین نمونه‌های شاخص و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان، به ویژه بیرجند نیز به نمایش در‌آمده است.
این مجموعه تقریبا دارای 100 جنس مختلف پرنده و حدود 40 پستاندار و خزنده به صورت تاکسیدرمی است که با هدف آشنایی پژوهشگران و محققین با گونه‌های جانوری منطقه در دو بخش اصلی ایجاد شده است.
موزه میراث پهلوانی بیرجند
موزه میراث پهلوانی در سال 1385 با همکاری بخش خصوصی واقع در زورخانه قدیمی امیر‌عرب مشهور به «زورخانه لوبند» افتتاح شد.
بنای تاریخی زورخانه امیر عرب با بیش از 200 سال قدمت از دیرباز محل ورزش پهلوانان نامدار بوده است. قسمت‌های مختلف این موزه عبارتند از نمایش عکس‌های پهلوانان و پیشکسوتان صاحب نام، ابزار و آلات ورزشی (از قبیل میل، کباده، تخته شنا و...)، ضرب، ابزار و آلات پهلوانی زینتی چون شمشیر و سپر و تعدادی مانکن که حالات مختلف ورزشی را به نمایش درآورده‌اند.
هدف از تأسیس این موزه آشنایی عموم با ورزش باستانی و آداب و سنن مربوط به این رشته دیرپا و مردمی است.
موزه مردم شناسی قاین
موزه مردم شناسی قاین در طبقه همکف خانه تاریخی سلطانی که از بناهای تاریخی شهر قاین است، طراحی شده و در سال 1384 افتتاح شده است.
اصل بنا متعلق به دوره زندیه بوده و در دوره قاجار دوره پهلوی نیزتغییراتی در آن به وجود آمده این موزه در بخشهای مختلفی چون مراسم شب یلدا ( کف‌زنی)، دستاسی، جاجیم‌بافی، کاشت، داشت و برداشت زعفران، ریسندگی، حلاجی و جلک‌ریسی، مراسم سنتی کشاورزی، تلم‌زنی(تهیه مواد لبنی) و مراسم سنتی عروسی همراه ساز و دهل و رقص محلی (اجرای موسیقی مقامی قاینات و خراسان جنوبی) با استفاده از مانکن با پوشش محلی که بیانگر آداب و رسوم کهن منطقه می‌باشد طراحی شده است.
موزه مشاهیر و مفاخر قاین
وجود موزه ای با عنوان موزه مشاهیر و مفاخر، در قاینات (با تمدن پنجاه هزارساله) برای معرفی، شرح زندگی نامه و نشان دادن آثار و افتخارات آنها به مردم علاقه‌مند به خصوص شهروندان، یکی از ضروریات است.
این موزه مجموعه ای از زندگی نامه‌ها، اسناد، نسخ خطی، آثار و تألیفات، نشان‌ها (ملی، علمی و ادبی)، لوح‌ها و عکس‌های بزرگان علمی، مذهبی و فرهنگی این خطه از ایران زمین را به نمایش گذاشته است.
موزه آب قاین
موزه آب شهرستان قاین در آبان ماه سال 1386، در آب انبار بازار این شهر افتتاح شد.این آب انبار در انتهای کوچه سنگی که بازار قدیم در آن واقع بوده است قرار دارد و به همین دلیل به آب انبار بازار معروف است که از قنات (کهناب) آبگیری می‌شده است.
این موزه که تنها موزه آب استان است شامل نمایش شاهراه‌های آبی مرتبط به دوره‌های تاریخی و مجموعه‌ای از تصاویر مرتبط به تأسیسات آبی (سدها، آب انبارها، قنوات و...)، وقف‌نامه‌ها و غیره است.
موزه مردم شناسی نهبندان
این موزه در خانه سالاری، از خانه‌های تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده است که دارای وسعتی حدود 1800 متر‌مربع است.
قسمت‌های مختلف موزه عبارتند از نمایشگاه عکس‌های بناهای تاریخی، لباس‌های محلی، مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، قالی بافی و نخ ریسی و غیره است.
آسباد‌های نهبندان به عنوان یکی از نمادهای این شهر شناخته شده‌اند و در بخشی از موزه ماکت یکی از آسبادها به نمایش در آمده است.
موزه صنایع دستی و مردم شناسی سرایان
موزه اشیاء مردم شناسی سرایان در محل شترخانه کاروانسرای سرایان راه اندازی شده است. این کاروانسرا که به «رباط شاه عباسی» نیز معروف است از آثار دورة صفوی است.
این موزه متشکل از تالاری است که شامل اشیاء مردم‌شناسی و لوازم زندگی مردم منطقه در گذشته و صنایع دستی قدیمی (همچون ابریشم‌بافی- شال‌بافی- چاقو سازی)، لوازم آشپزخانه، ظروف، اشیاء مورد استفاده در مراسمات مذهبی خاص، وسایل روشنایی، پارچه‌های محلی و دست نوشته‌ها و نسخ خطی است.
موزه خصوصی بشرویه
موزه خصوصی بشرویه در سال 1387، با همکاری بخش خصوصی در خانة تاریخی ملا عبدا... تونی (اسدی) واقع در بافت تاریخی شهرستان بشرویه راه‌اندازی شده است.
این بنا از خانه‌های چهار ایوانی دوره صفویه است و با توجه به گفته‌های افراد محلی حدوداً چهارصد سال قدمت دارد اشیاء به نمایش گذاشته شده در این موزه شامل لوازم آشپزخانه، لوازم صحافی و کتابت، انواع قفل‌ها، زنگوله‌‌ها و ادوات جنگی، سکه‌ها و زیورآلات است.
همچنین سفالینه‌هایی از دوران قبل از اسلام و سکه‌هایی از دوران ولایتعهدی امام هشتم (ع) بر اهمیت موزه افزوده است.
موزه اشیاء مردم شناسی خضری
این موزه در ساختمانی با زیربنای حدود 90 متر، در حاشیه پارک جنت خضری راه اندازی شده است آثار و اشیاء این موزه را مجموعه‌ای متنوع از اشیاء مردم‌شناسی و لوازم سنتی زندگی و حرف گذشته تشکیل می‌دهد.
موزه مردم شناسی فردوس
موزه مردم شناسی فردوس در حمام خیروز این شهر راه‌اندازی شده و شامل دو بخش «آداب و رسوم حمام» و «مشاغل سنتی» شهر قدیم فردوس است که از جمله بخشهای این موزه می‌توان به مشاغل آهنگری، نمد مالی، خراطی، دلاکی اشاره کرد.
بازدید 30 هزار نفر از موزه های خراسان جنوبی/ امروز بازدید از موزه های خراسان جنوبی رایگان است
علی شریعتی‌منش، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی به خبرنگار شبستان در بیرجند گفت: در سطح استان 14 موزه فعال هستند که از ابتدای سال جاری تا 25 اردیبهشت ماه 30 هزار و 228 نفر از موزه‌های خراسان جنوبی بازدید کرده‌اند.
وی گفت: موزه مردم شناسی، موزه باستان شناسی و حیات وحش در باغ اکبریه بیرجند مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است.
وی از انتقال موزه مشاهیر بیرجند در چند ماه آینده به مجموعه باغ اکبریه خبر داد و بیان کرد: همچنین موزه مردم‌شناسی نهبندان پس از مدتی تعطیلی در روز جهانی میراث فرهنگی دوباره بازگشایی می‌شود.
شریعتی‌منش خاطر نشان کرد: به مناسبت روز جهانی موزه‌ها و با هدف تشویق و ترغیب علاقه مندان برای بازدید از موزه‌ها و اماکن فرهنگی و تاریخی استان، موزه‌های استان خراسان جنوبی امروز( 28 اردیبهشت) به صورت رایگان میزبان بازدید کنندگان هستند./س