به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ، به نقل از ایسنا، دکتر محمد ابراهیمی، رییس پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی سازمان فضایی ایران و مجری طرح کاوشگرهای زیستی پیشگام و پژوهش طی گفت‌و‌گویی در تشریح جزئیات برنامه های پرتاب کاوشگرهای فضایی ایران در پاسخ به سوالی درباره دلیل انتخاب میمون به عنوان تنها سرنشین کاوشگرهای سازمان فضایی ایران گفت: اگر درباره برنامه فضایی کشورمان حضور ذهن داشته باشیم می‌دانیم که مطالعات زیست فضایی از سال ۸۸ و با اعزام موجودات زنده کوچک و تعدادی از رده‌های سلولی شروع شد. هم‌اکنون این تحقیقات در شاخه‌های متعددی در حال جریان است و برای انجام مطالعات بنیادی، بیشترین تمرکز روی ارگان‌ها و اجزای ریزتری مانند سلول‌هاست.
موش، کرم، لاک پشت و میمون، نخستین مسافران فضایی ایران
وی خاطرنشان کرد: در اولین تجربه ارسال محموله زیستی کشور به فضا از موجوداتی مانند موش، به دلیل شباهت ژنتیکی به انسان و کرم خاکی، به دلیل مقاومت بالا در شرایط کمبود اکسیژن استفاده شد. موجود دیگری که با این محموله همراه شد لاک‌پشت بود که امکان بررسی مقاومت موجود زنده در برابر ضربه و ارتعاشات ناشی از پرتاب را فراهم می‌کرد. بدین‌ترتیب در یک قالب کوچک تلاش شد تا تعدادی از عوامل مرتبط با حضور موجود زنده در فضا مورد ارزیابی قرار گیرد. با این وجود، هنگامی‌که موضوع قابل توجهی مانند حضور انسان در فضا مطرح می‌شود لازم است موجودی با پیچیدگی‌های ژنتیکی و فیزیولوژیکی نزدیک به انسان را بررسی کنیم که بتواند ویژگی‌های اصلی رفتار حیات در فضا را در اختیار ما قرار دهد.
ابراهیمی تصریح کرد: در میان موجودات در دسترس، میمون‌ها هم از نظر ژنتیکی و فیزیولوژیکی و هم نوع استقرار، نشستن و ساختار ستون فقرات شباهت زیادی به انسان دارند. در مطالعات مشابهی که در سطح دنیا به انجام رسیده است هم با آنکه کشورهای شرقی از سگ‌ها استفاده کرده‌اند که تا حد مطلوبی به شرایط سخت مقاومند، در غرب بیشتر از میمون‌ها استفاده شده است. ما هم به دلایل علمی ترجیح دادیم با میمون‌ها کار کنیم، گرچه شاید مقاومت سگ در شرایط فضایی خیلی زیاد باشد ولی الان با وجود تجربیات متعددی که از ارسال محموله‌های فضایی دنیا در اختیار داریم می‌دانیم که چگونه باید موجود را در شرایط فضایی حفظ کنیم؛ به همین دلیل مقاومت زیاد در برابر شرایط فضایی معیار چندان مهمی نیست و شباهت به انسان و آموخته‌ها و درس‌های حاصل از پرتاب میمون از اهمیت بیشتری برخوردارند.
در این مسیر تا جایی که نتایج تحقیقات سایر گروه‌های فعال در دنیا منتشر شده و برای ما در دسترس و قابل استفاده است، از آنها بهره‌برداری می‌کنیم و مواردی هم که یا منتشر نشده و یا ابهامات جدیدی است که می‌توانیم روی آن کار کنیم، در دستور بررسی در پرتاب‌های ما قرار می‌گیرد.
ملاک‌های گزینش میمون‌های فضانورد!
رییس پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی سازمان فضایی ایران در پاسخ به این سوال که میمون‌هایی که تاکنون استفاده شدهاند از چه ویژگی‌هایی برخوردار بوده اند، اظهار داشت:
میمون‌های فضایی عمدتاً گروه‌های مختلفی را شامل می‌شوند ولی تا قبل از پرتاب ویژگی چندان متفاوتی نسبت به سایر میمون‌ها ندارند. این موجودات معمولاً از کشورهای شرق آسیا و برای استفاده در تحقیقات دارویی وارد کشور می‌شوند و تعداد زیادی از آنها در مطالعات پزشکی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. این فرآیند مدت‌ها قبل از اینکه ما بحث فضا را دنبال کنیم به عنوان یک روند جاری ادامه داشته است. در کشور مراکز استانداردی هستند که این خدمات را ارائه می‌دهند و با تیم‌های تحقیقاتی همکاری دارند. ما هم با یکی از این مجموعه‌ها در ارتباط هستیم.
وی تصریح کرد: در مطالعاتی که ما انجام می‌دهیم به تدریج با انجام آزمایش‌های لازم و همچنین زمینه‌سازی آموزش‌های مورد نیاز، میمون از یک موجود معمولی به یک میمون فضایی تبدیل می‌شود. منظور از میمون فضایی موجودی است که توانایی تحمل شرایط دشوار فضا را دارد و کاملاً با آن محیط سازگار شده است. گاهی در همان آزمایش‌های اولیه نشان داده می‌شود که بعضی از میمون‌ها با شرایط ویژه‌ای همچون شتاب و ارتعاش و موارد دیگری از این دست سازگار نیستند که کنار گذاشته می‌شوند و در تحقیقات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند و آن‌هایی که براساس آزمون‌ها، سازگاری خوبی با شرایط فضایی دارند وارد برنامه تربیت فضایی ما می‌شوند. این‌کار تا زمانی ادامه می‌یابد که برای هر پرواز بتوانیم دو یا سه حیوان را آماده کنیم. در مرحله بعدی تمامی میمون‌های تربیت شده به سایت پرتاب منتقل می‌شوند، دو تا از آنها را به کنار سکوی پرتاب می‌بریم و آماده‌ترین آنها به عنوان سرنشین کاوشگر انتخاب خواهد شد. برای پرتاب اخیر هم سه میمون فضایی به نام‌های فرگام، که یک میمون نر است و دو میمون ماده به نام‌های ترنگ و ترنج تربیت شدهاند.
تفاوت‌های کاوشگرهای پژوهش و پیشگام
وی در ادامه درباره تفاوت‌های کاوشگرهای پژوهش و پیشگام گفت: کاوشگر پژوهش از نظر ساختار فضاپیما که بخش‌های مربوط به پشتیبانی حیات، سامانه خدمات و سیستم‌های بازیابی را شامل می‌شود، کاملاً مشابه با هندسه قبلی است، گرچه در داخل و زیرسامانه‌ها، اصلاحات و بهینه‌سازی‌های متعددی انجام شده است. عمده‌ترین تفاوت کاوشگر پژوهش با پیشگام در استفاده از حاملی است که حاوی سوخت مایع خواهد بود. در دنیا عمدتاً برای انجام مأموریت‌های فضایی سرنشین‌دار از حامل‌های سوخت مایع استفاده می‌کنند زیرا شتاب، ارتعاش و شرایط محیطی قابل تحمل‌تری را به موجود وارد می‌کنند. در عین حال ما سعی کردیم در کاوشگر پژوهش جنبه‌های تحقیقاتی کار را نسبت به پیشگام که اولین سامانه در نوع خود بود و واقعاً پیشگام فعالیت‌هایی از این دست به شمار می‌رفت، ارتقا دهیم. این تغییرات عبارتند از بهبود وضعیت داده‌برداری و ثبت شرایط محیطی و حیاتی، اضافه شدن سامانه ثبت علائم آکوستیکی موجود زنده در کل مسیر پروازی، اضافه شدن ضربه‌گیر مناسب برای کاهش ضربه برخورد محموله به زمین و اصلاح برخی اشکالات جزئی که در مأموریت پیشگام در فضای داخلی کپسول زیستی وجود داشت. نهایتاً نمونه به روزرسانی شده‌ای با همان هندسه سابق آماده شده است که به یک راکت با قطر بزرگتر و حاوی سوخت مایع وصل می‌شود و کاوشگر کاملاً متفاوتی را ایجاد می‌کند که در عملیات پرتاب قرار خواهد گرفت.
هزینه پنج میلیارد تومانی کاوشگر پژوهش
ابراهیمی همچنین در پاسخ به این سوال که برای طراحی، ساخت و آماده سازی کاوشگر پژوهش چه میزان زمان و هزینه صرف شده است، گفت: کار بر روی کاوشگر پژوهش از اواخر بهار امسال آغاز شد و پس از حدود ۶، ۷ ماه کار و فعالیت همکاران ما در پژوهشکده با هزینه‌ای در حدود پنج میلیارد تومان به این مرحله رسیده است. البته ساخت حامل نیز در قالب طرح جداگانه‌ای در سازمان هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پیگیری شده است و هزینه تولید آن را می‌توان براساس استانداردهای موجود برآورد کرد.
تفاوت کاوشگرهای زیستی ایران با نمونه های خارجی
به گزارش ایسنا، وی درباره شاخصه‌های متمایز کننده کاوشگرهای زیستی ایران با سامانه‌های مشابه خارجی گفت: از نظر هندسه، نوع طراحی، شکل ظاهری و همچنین اجزای داخلی این کاوشگر هیچ مشابه خارجی دیگری ندارد، یعنی اگر در میان کاوشگرهای پرتاب شده دنیا جستجو شود کاملاً واضح است که هیچ نمونه مشابه دیگری وجود ندارد که چنین مأموریتی را انجام داده باشد. یکی از دلایل این اتفاق هم این است که ما در طراحی و ساخت و تست‌های این محموله از مشاور خارجی استفاده نکرده‌ایم و همه فرآیندها با استفاده از دانش فضایی متخصصان داخلی کشور صورت گرفته است.
ابراهیمی تصریح کرد: هندسه‌ای که ما طراحی کردیم اگر چه از شکل ساده‌ای برخوردار است و به صورت یک استوانه به سطح زمین برمی‌گردد ولی از حداکثر بهینه‌سازی و پایداری در پرواز، خصوصاً در مرحله بازورود به جو برخوردار است و یک طراحی منحصر به فرد داخلی قلمداد می‌شود. برای نمونه نوع چیدمان مرکز جرم، بالک‌های مجموعه و شکل و هندسه سطح ورودی به جوّ آن با استفاده از تحقیقات داخلی و آزمایش‌های تونل باد طراحی شده است.
وی در بیان رمز موفقیت این کاوشگرهای کاملاً ایرانی گفت: مهمترین عامل، خودباوری متخصصان داخل کشور است و اینکه امیدی نداشتند که بتوانند در شرایط موجود همکار خارجی پیدا کنند. به عبارت دیگر چون می‌دانستیم کسی در این زمینه دست یاری به سوی ما دراز نخواهد کرد امیدی هم به همکاری خارجی‌ها نداشتیم. بنابراین مجبور بودیم خودمان کار کنیم و خودباوری و اعتماد به نفسی که به خاطر سابقه پرتاب کاوشگرهای متعدد در تیم به وجود آمده بود، زمینه‌ساز موفقیت ما شد. از دیگر عوامل تأثیرگذار، حمایت‌های جدی مسئولین کشور از برنامه‌های فضایی بوده است که از سال‌های گذشته آغاز شده و هم‌اکنون نیز به صورت جدی‌تری در حال تداوم است و اگر هر برنامه‌ای در کشور با وقفه روبرو شده است، برنامه‌های فضایی همچنان با جدیت دنبال می‌شوند.
آیا نمی توان به جای حیوانات از تجهیزات شبیه ساز استفاده کرد؟
رییس پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا استفاده از موجودات زنده در مطالعات فضایی، ضروری است و آیا نمی توان از ربات‌ها یا حسگرها بدین منظور استفاده کرد، گفت: برخی از فرآیندهای توسعه‌یی در فناوری‌های فضایی با موجودات زنده عجین شده است. این قاعده در همه دنیا وجود دارد و کشور ما هم از آن مستثنی نیست. چنین مطالعاتی عمدتاً در بخش‌هایی است که نوعی تعامل مابین فیزیولوژی یک موجود زنده با محیط فضا و همچنین کپسول زیستی وجود دارد. با وجود آنکه این گونه آزمایش‌ها از سابقه طولانی مدتی در دنیا برخوردارند هنوز هم در کشورهای صاحب فناوری، برای توسعه فناوری‌های جدید از موجودات زنده استفاده می‌شود. برای نمونه دارویی که قرار است در ایستگاه فضایی مورد استفاده قرار گیرد ابتدا روی موش‌هایی که در آزمایشگاه‌های شبیه‌ساز شرایط فضایی در سطح زمین قرار گرفته‌اند، تست می‌شود. اخیراً یک فضاپیمای روسی به فضا پرتاب شد که تعداد زیادی از موجودات زنده کوچک را برای انجام تحقیقات فضایی با خود حمل می‌کرد.
وی تاکید کرد: هدف از اولین مأموریت‌هایی که در دنیا با حضور موجودات زنده در فضا انجام شدند پاسخ‌گویی به یک سری سوالات ابتدایی بود، برای مثال این که آیا این موجودات در شرایط فضا زنده می‌مانند و یا اینکه آیا توانایی بینایی یا شنوایی خود را از دست خواهند داد؟ با پیشرفت این تحقیقات، سوالاتی که مطرح می‌شوند هم پیچیده‌تر شدهاند و تحقیقات زیست فضایی به یک جریان مداوم در این‌گونه فعالیت‌ها تبدیل شده است. رویکرد ما هم در انجام این مطالعات، تکرار فعالیت‌هایی که در سطح دنیا حل شده قلمداد می‌شوند نیست بلکه هدف یافتن پاسخ‌های مناسب برای سؤالاتی است که در سال‌های اخیر در این حوزه از دانش بشری مطرح شده است. در این راستا تلاش می‌کنیم، در همان مسیر تکاملی که در سطح دنیا اثبات شده است گام برداریم. البته در صورتی‌که برای دستیابی به دستاوردهای کشورهای صاحب فناوری با محدودیت‌هایی مواجه باشیم، ناچاریم با تکرار تجربیات دیگران به داده‌های مورد نیاز خود دست یابیم. از سوی دیگر، حداکثر تلاش ما بر این است که در انجام مأموریت‌های خود از دانش نوین بهره‌مند شویم و تا جایی که نیاز مبرمی به استفاده از موجودات زنده نباشد از جایگزین‌هایی مانند سامانه‌های قابل بهره‌برداری در داخل کپسول زیستی و یا شبیه‌سازها استفاده کنیم. برای مثال، در اولین پرتاب طراحی جدید کاوشگر از عروسکی استفاده شد که همزمان امکان تولید دی‌اکسید کربن و ضربان قلب را داشت.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: این محموله با موفقیت پرتاب و بازیابی شد. در عین حال انجام برخی از مطالعات فیزیولوژیکی، بدون حضور موجود زنده امکان‌پذیر نیست. بخش دیگری از مطالعات نیز توسط ربات‌ها و سامانه‌های مکانیکی و الکتریکی مشابه قابل انجام است که شاخه مفصلی از کارهای فضایی را شامل می‌شود. در خصوص استفاده از موجودات زنده، اولویت ما در به کارگیری میمون‌هاست که دلایل آن عنوان شد.
دستاوردهای علمی پرتاب کاوشگرها
مجری طرح کاوشگر پژوهش در پاسخ به این سوال که اجرای چنین مأموریت‌هایی چه کمکی به ارتقای سطح علمی کشور خواهد کرد، اظهار داشت: انجام پروژه‌های فضایی قطعاً به توسعه دانش و فناوری منجر خواهد شد. بسیاری از شاخه‌های پیشرفته علوم هستند که تا زمانی‌که در آنها آزمایشی انجام نشود، توسعه علمی قابل توجهی حاصل نخواهد شد. در رشته‌هایی مانند شیمی و فیزیک، این پدیده خیلی واضح است. یک شیمی‌دان، مواد را در آزمایشگاه با هم ترکیب می‌کند و با استفاده از کاتالیزورهای مختلف و در شرایط گوناگون آزمایش‌های مورد نظرش را انجام می‌دهد. در بحث فضایی هم آزمایشگاه ما محموله‌ای است که مجموعه‌های مورد آزمایش را به فضا می‌برد، و پس از قرارگیری در شرایط مورد نظر آنها را به زمین بازمی‌گرداند.
نام‌گذاری طرح کلان طراحی و ساخت کاوشگرها تحت عنوان آزمایشگاه ملی فضایی، به خوبی گویای این واقعیت است. کاوشگرهای حاصل از این طرح در واقع نوعی آزمایشگاه هستند که اولین هدف آنها توسعه علم و فناوری است و همین امر است که بنا بر تأکیدات مقام معظم رهبری به توسعه و افزایش اقتدار کشور منجر خواهد شد. ما با استفاده از آزمایشگاه متحرکی که به فضا ارسال می‌کنیم در مسیر توسعه علم گام برمی‌داریم و نتیجه آن توسعه فناوری خواهد بود که در بسیاری از شاخه‌های دیگر علوم نیز به کمک ما می آید.
ایران در فهرست شش کشور دارای توانمندی ارسال موجود زنده به فضا
رییس پژوهشکده سامانه های فضانوردی همچنین درباره جایگاه ایران در عرصه فضا در سطح جهانی گفت: این سوال را به دو صورت باید جواب داد؛ یک بخش رکوردهای ثبت‌شده فضایی کشور است که ما را در میان کشورهای تراز اول در این حوزه قرار می‌دهد. ما در بحث ماهواره‌ها در زمره ده کشوری هستیم که توانسته‌ایم ماهواره‌ای را به صورت کاملاً بومی تولید و با توانمندی‌های داخلی پرتاب کنیم. در ارسال موجود زنده هم جزو شش کشوری هستیم که توانسته‌ایم در این سطح پیچیدگی موجود زنده را به فضا بفرستیم و سالم برگردانیم.
وی تصریح کرد: البته این بدان معنی نیست که ما از نظر سطح دانشی در این حوزه‌ها از سایر کشورها جلوتر هستیم. این‌ها رکوردهای ماست که البته ثبت هم شده و خیلی هم باید به آنها بالید و افتخار کرد ولی از نظر زیرساخت، تعداد پرسنل فعال در بخش فضایی، فضاپیماها و خط تولید آنها و ماهواره‌های مستقلی که باید در بحث‌های سنجش از دور و مخابرات داشته باشیم، با آنکه به شدت در حال کار هستیم، برنامه‌های فراوانی هم داریم که هنوز انجام نداده‌ایم. برای نمونه کشور، هنوز ماهواره مستقل مخابراتی یا سنجش از دور ندارد. علیرغم آنکه توانایی تولید ماهواره‌های کوچک را به دست آورده‌ایم ولی هنوز این فناوری به بلوغ کافی برای چنین کاربردهایی نرسیده است.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: در بخش ارسال موجودات زنده، پیشرفتهای بسیار خوبی داشته‌ایم ولی تا رسیدن به مرحله‌ای که قادر باشیم در ردیف سه کشور بزرگ صاحب فناوری فضایی، فضانورد را به مدار زمین بفرستیم فاصله زیادی داریم و کار زیادی باید انجام دهیم ولی خوشبختانه تیم‌ها و ساختارهایی شکل گرفته که مشغول فعالیت در همه این زمینه‌ها هستند. هم اکنون در کشور، هم بر روی ماهواره‌برها و ماهواره‌ها کار می‌کنیم و هم در زمینه توسعه علوم زیستی. این‌ها منظومه کاملی از فناوری فضایی را شامل می‌شوند. به عبارت دیگر در مجموعه سازمان فضایی کشور همه شاخه‌های علم و فناوری فضایی مورد توجه قرار گرفته است و در کنار هم و به صورت موازی در حال توسعه هستند. یعنی وقتی برسیم به جایی که ماهواره ژئو داریم، انشاءالله به توانایی ارسال فضانورد به مدار هم دست یافته‌ایم، ماهواره سنجش از دور مناسبی نیز خواهیم داشت و همچنین توانسته‌ایم فضاپیمایی بسازیم که می‌تواند وزن‌های بالایی را تا مدار زمین جابجا کند. همه این فناوری‌ها به صورت گام به گام و در کنار هم در حال رشد هستند، به گونه‌ای که پیش بینی می‌شود در دهه آینده بتوانیم جایگاه قدرتمند و تثبیت‌شده‌ای را در فناوری فضایی در سطح دنیا اشغال کنیم.
منحصر کردن برنامه های فضایی بر تولید ماهواره های ژئو به تاخیر جبران ناپذیری در روند پیشرفتهای فضایی کشور می‌انجامد
این مدیر فضایی در ادامه درباره ضرورت پرداختن ایران به برنامه پرهزینه اعزام فضانورد به فضا با وجود زمینه های کاربردی‌تر دیگر گفت: حضور انسان در فضا دو جنبه کلیدی دارد؛ یکی خود مأموریت که می‌تواند انگیزه و اشتیاق فراوانی در نسل جوان و سایر اقشار مردم ایجاد کند. این هدف، به خودی خود به تعریف پروژه‌های بزرگ و انسجام تیم‌ها کمک می‌کند و نهایتاً به توسعه فناوری‌های پیچیده‌ای منجر می‌شود که در هیچ پروژه دیگر فضایی قابل دستیابی نیست. یعنی ما با تولید ماهواره‌های ژئو یا سنجشی به چنین فناوری‌هایی که در سطح دنیا هم بسیار مورد توجه هستند، نخواهیم رسید. اگر برنامه‌های ما ایجاب کند که ابتدا آن دست از فناوری‌ها را توسعه دهیم و بعد به سراغ فراهم‌سازی مقدمات ارسال حیات به فضا برویم با تأخیرغیرقابل جبرانی در این زمینه مواجه خواهیم شد.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: دومین هدف عمده ما این است که در آینده از این فناوری، بهره‌برداری‌های دیگری انجام دهیم. یکی از بحث‌های مهم در این حوزه، تولید فضاپیماهایی است که می‌توانند مسافرین را در کمتر از دو ساعت مابین دوردست ترین نقاط دنیا جابجا کنند. اتفاقی که هم‌اکنون در پروازهای هواپیمایی بیش از 10 ساعت طول می‌کشد، با چنین رویکردی و با استفاده از پروازهای فضایی در کمتر از دو ساعت انجام می‌شود و به یک خط تجاری بسیار قابل توجه منجر خواهد شد. اگرچه ورود به این خط تجاری برای کشوری با زیرساخت‌های ما بسیار دشوار است، ولی این امر به منزله عدم برنامه‌ریزی لازم برای تهیه مقدمات آن نیست.
به دنیا بقبولانیم که یک فضانورد ایرانی هم می‌تواند با تیم اعزامی به مریخ همراه شود
وی تصریح کرد: تحقیقات زیست فضایی بسیار جدی در دنیا وجود دارد که ما می‌توانیم با نشان دادن توانمندی‌های خود در ارسال فضانورد به فضا، سایر بازیگرانی را که هم‌اکنون در این عرصه از ما جلوترند متقاعد کنیم که ما هم توانمندی حضور در عرصه این تحقیقات را داریم. برای مثال می‌توانیم در ایستگاه فضایی بین‌المللی یا در فضاپیمایی که چینی‌ها به طور دائم در مدار زمین دارند حضور داشته باشیم و یا اینکه به دنیا بقبولانیم که یک فضانورد ایرانی هم می‌تواند با تیم اعزامی به مریخ همراه شود. لازمه اینکه بتوانیم در این صحنه‌های بزرگ فضایی در دنیا وارد شویم این است که توانمندی‌های خود را در این زمینه به اثبات برسانیم.
به گزارش ایسنا، ابراهیمی خاطرنشان کرد: در حال حاضر پیش‌بینی که از آینده دنیا وجود دارد، دستیابی انسان به امکان اقامت در سایر کرات است. مشابه زمانی که در دنیا یکسری قاره‌های فاقد سکونت وجود داشت و اولین گروه‌هایی که توانستند آنها را کشف کنند به منافع قابل توجهی دست یافتند، الان هم چنین آینده‌ای پیش‌روی بشریت است و احتمالاً کسانی که توانمندتر در این حوزه‌ها باشند می‌توانند از منابع معدنی، زیستی و امکان سکونت در کرات دیگر استفاده کند. کشوری که امروز شروع نکند در آینده، سال‌ها عقب خواهد افتاد. نمی‌شود گفت چون که ماهواره مخابراتی ما راه نیفتاده است از این مطالعات هم غافل شویم، چون در چنین روزی حسرت خواهیم خورد که چرا مدیران سالیان قبل کشور به این فکر نبودند که تحقیقات زیست فضایی را شروع کنند و اقدامات لازم برای تربیت افراد مورد نیاز در این عرصه را انجام دهند.
وی در پایان درباره عمده ترین موانع و چالش‌های مأموریت اعزام انسان به فضا گفت: اعزام انسان به فضا نیازمند دو مؤلفه کلی است؛ یکی بودجه و دیگری زیرساخت‌ها. بودجه‌ای که ما در نظر گرفتیم، قدم به قدم قابل تخصیص است، یعنی ما انتظار نداریم که یک عدد خارج از قاعده و فراوانی به یکباره به این کار اختصاص یابد، ولی در صورت تداوم پشتیبانی بودجه‌ای مناسب از سوی دولت، رشد کار با روال مناسبی ادامه خواهد یافت. نیازمندی بعدی زیرساخت‌هاست که یک بخش آن نیروی انسانی توانمندی است که باید تربیت شود و هم اکنون هم آغاز شده است و دیگری شامل تجهیزات و امکانات مورد نیازی مانند پایگاه‌ها و ایستگاه‌های انتقال اطلاعات و غیره است. ما الان در همه این موارد نیاز به کار داریم و اگر توسعه مناسبی در این حوزه‌ها ایجاد نکنیم در دستیابی به هدف نهایی خود با دشواری‌های فراوانی مواجه خواهیم شد. با این‌حال در شرایط کلی، مانع خاصی که ما نتوانیم این پروژه را انجام دهیم وجود ندارد و در صورت به‌کارگیری امکانات مورد نیاز، هم از نظر فناوری و هم دانش، این آمادگی را داریم که قدم به قدم مشکلات را حل کنیم و این مأموریت را به یاری خدا به نتیجه برسانیم.