به گزارش باشگاه خبرنگاران خوزستان؛ اشیای قدیمی و گرانبها از دیرباز مورد توجه مردم بوده است و اقشار مختلف نسبت به حفظ و نگهداری آنان به هر نحوی دقت و تلاش می‌کرده‌اند. این روند به گذشت زمان شکل منسجم‌تری به خود گرفت و تصمیم بر آن شد که میراث به جا مانده از گذشتگان در مکان‌هایی به نام موزه و طبق ضوابط و شرایط خاص نگهداری شود. استان خوزستان که جایگاه‌ها تمدن‌ها و اقوام مختلف است از دوران اسلام گرفته تا اشکانیان و هخامنشیان خاطره دارد و همواره مامن و میزبان دوره‌های مختلف تاریخی بوده است. از شمال استان و شهرهای شوش دانیال و شوشتر و دزفول گرفته تا جنوبی‌ترین نقاط استان آبادان و خرمشهر و بهبهان و امیدیه و آغاجاری به آسانی می‌توان رنگ و بوی تمدن و فرهنگ باستانی را در گوشه و کنار این مناطق استشمام و لمس کرد.
اما متاسفانه امروزه شاهد آن هستیم که بسیاری از مناطق و شهرهای استانمان بدون وجود موزه و توجه به این امر دست نخورده باقیمانده‌اند و با وجود برخورداری از اماکنی تاریخی و باستانی چشم به انتظار توجه میراث فرهنگی هستند.
امروز قصدمان بر این است با گذری هر چند مختصر از فرهنگ و تمدن شهرستان‌های مختلف جنوب استان خوزستان و موزه‌های تاریخی این مناطق بازدیدی داشته باشیم و در این بین به بررسی موانع و مشکلات پیش روی این اماکن با توجه به قدمت چندین و چند ساله آنان بپردازیم.
*موزه بهبهان در انتظار تکمیل تعمیرات خانه محسنی
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان اظهار کرد: تاریخ بهبهان همواره و همه جا با تاریخ ارگان همراه بوده است.
علی کارگرزاده افزود: شهر قدیمی بهبهان (ارجان) به واسطه اشیای به دست آمده در کشفیات باستان شناسی در سال 1361 هجری شمسی تاکنون قدیمیترین دوره تاریخی آن معلوم شده است که نشان از هزاره دوم پیش از میلاد مسیح دارد.
وی با اشاره به موزه این شهرستان تصریح کرد: موزه بهبهان چندین سال در محل فرهنگسرای این شهرستان مستقر بود که بنا به دلایلی مکان آن تغییر کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان عنوان کرد: به دلیل اختلافاتی میان اداره میراث فرهنگی و مدیران این فرهنگسرا، درب‌های موزه بسته شد.
وی ادامه داد: پس از این اتفاق مسئولان میراث فرهنگی به دنبال ایجاد فضایی برای انتقال موزه بودند تا اینکه خانه محسنی برای این امر مناسب دیده شد و کار برای انتقال موضوع جدیت بیشتری پیدا کرد.
کارگرزاده گفت: البته با توجه به اینکه مکان فرهنگسرا در دست خیریه بود و ما این مکان را به صورت قراردادی در اختیار گرفته بودیم پس از اتمام مهلت قرارداد موظف بودیم که مکان را تخلیه کنیم که این کار را نیز انجام دادیم.
وی بیان کرد: سازمان میراث فرهنگی، خانه محسنی را در سال 1385 خریداری کرد و آن را به شماره 14702 در آثار ملی نیز به ثبت رساند.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان خاطرنشان کرد: پس از تملک این خانه، با توافق میان میراث فرهنگی و اداره امور کتابخانه‌ها، این ملک به مدت سه سال در اختیار کتابخانه‌های بهبهان قرار گرفت و به عنوان یک کتابخانه از آن استفاده می‌شد تا اینجا به موزه تغییر کاربری یافت.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه آب‌های زیرزمینی باعث ایجاد رطوبت در آن خانه قدیمی شده بود پس از چند بار مرمت و تعمیر متاسفانه بخشی از دیوارهای خانه محسنی فرو ریخت.
کارگرزاده ادامه داد: در همین راستا با تزریق اعتبارات بار دیگر بخشی از تعمیرات در حال انجام است البته در این زمینه نیازمند اختصاص بودجه بیشتری هستیم.
وی با اشاره به اینکه با بازدید افشین حیدری مدیرکل جدید میراث فرهنگی استان خوزستان از خانه محسنی نیز امیدواری‌هایی به بهبهان داده شده است گفت: در حال مرمت و بازسازی آن هستیم، همچنین امنیت آن به عنوان موزه نیز باید برقرار و تأمین شود و از همین رو عملیات انتقال بستگی به زمان پایان تجهیزسازی، مرمت و برقراری امنیت دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان افزود: حدود چهار سال تعمیر و مرمت بر روی خانه محسنی به طور اساسی صورت گرفت و همچنان بلاتکلیف و در انتظار تامین بودجه مورد نیاز برای بازسازی مجدد هستیم.
وی با اشاره به قدمت این خانه قدیمی اظهار کرد: این خانه که قدمت آن به دوره پهلوی اول بر‌می‌گردد، دارای اتاق، سالن و زیرزمین بوده و به نام مالک آن، محسنی نامیده شده و در بافت قدیمی بهبهان در خیابان شهید گرایمی این شهر واقع شده است.
کارگرزاده با بیان اینکه این شهر از دیرباز مرکزیت منطقه ارگان و کهگیلویه را بر عهده داشته است اضافه کرد: ارجان در زمان ساسانیان در محلی که هم اکنون در بخش شمال بهبهان واقع است و یادگارهایی از تمدن عیلامی را در خود جای داده است بازسازی شده و به نام آریاگان نامیده شد.
وی در ادامه با بیان اینکه آریاگان در زمان ساسانیان یکی از چهار شهر مهم ایران بوده است تصریح کرد: امروزه جمعیت بهبهان را ترکیبی از پارسی تبارهای بهبهانی و نیز اقوام بختیاری و لر (چند دهه اخیر) تشکیل می‌دهند.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های تاریخی و باستانی این شهرستان خاطرنشان کرد: این منطقه از اهمیت تاریخی زیادی برخوردار است و با راه اندازی موزه آن می‌توان جذابیت زیادی را برای مسافران و گردشگران آن ایجاد کرد.
وی در ادامه بار دیگر به بازدید مدیرکل میراث فرهنگی از آثار تاریخی این شهرستان اشاره کرد و افزود: موزه بهبهان در صورت تکمیل تعمیرات در دو بخش مردم شناسی به دلیل برخورداری از اقوام مختلف باستانی و باستان شناسی به لحاظ دارا بودن اماکن و اشیای تاریخی گرانبها تقسیم می‌شود چه بسا در زمانی که در فرهنگسرا نیز مستقر بود این دو بخش را در خود گنجانده بود.
*کارگرزاده تصریح کرد: خانه محسنی در صورت تبدیل به موزه دگرگونی فرهنگی مطلوبی در شهرستان ایجاد می‌کند و امیدواریم مسئولان در این زمینه همگام و همراه‌تر با بهبهان پیش بروند.
وی همچنین با اشاره‌ای گذرا به آثار باستانی شهرستان گفت: کاروانسرای معروف و تاریخی خیرآباد بهبهان مربوط به دوره صفویان، راسته بازار معروف بهبهان به جا مانده از دوره قاجار، حمام بکان و پل تاریخی ارجان متعلق به دوره ساسانیان، دیوار و خندق اطراف شهر، مجموعه ارجان (گور مکشوفه کیدین هوتران)، نبردگاه آریوبرزن در کوه‌های تنگ تکاب، کتیبه تنگتکاب، آتشکده چهارطاق (خیرآباد)، بقعه بشیرنذیر(مقبره دو برادر یهودی)، نارین قلعه (تخریب شده)، مسجد جامع و راستهبازار، مقوم (از بین رفته)، آبانبار و برکهها، عمارت کلاهفرنگی (تخریب شده)، مجموعه بکان (پل، حمام)، پل خیری محخان (خیرآباد)، قلعه مدرسه (خیرآباد)، برج‌های رضاخانی، خرابههای کلگهزار و در نهایت کتیبه تنگ سروک از جمله آثار تاریخی و باستانی شهرستان بهبهان هستند که به اصل و ریشه این منطقه متصل است.
*هندیجان زیرپوشش میراث فرهنگی بهبهان است
فرماندار هندیجان نیز در این شهرستان اظهار کرد: شهرستان هندیجان زیرپوشش اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بهبهان قرار دارد.
بهروز فرج‌اللهی با بیان اینکه با وجود مصوبات استانی هنور هیچ اقدامی برای استقرار اداره میراث فرهنگی این شهرستان صورت نگرفته است ادامه داد: این وضعیت هندیجان را بیش از پیش مغفول و از دیدها پنهان کرده است و نمی‌تواند مسافران زیادی را به سویش جذب کند.
وی با گلایه‌مندی از این وضعیت به ویژه مسئولان میراث فرهنگی استان خوزستان تصریح کرد: هر ساله سازمان میراث فرهنگی فقط آمار مسافرانی که از جاده‌های هندیجان تردد میکنند را از ما می‌گیرد و به همین مبحث اکتفا می‌کند.
فرماندار هندیجان اضافه کرد: اگر اداره میراث فرهنگی در این شهرستان مستقر شود می‌توان انتظار داشت که موزه و سایر زیرمجموعه‌های این اداره نیز در هندیجان توسعه یابد در غیر این صورت باید بر همه این ظرفیت و استعدادها در منطقه خط بطلان کشید.
وی با اشاره به برخی از آثار تاریخی و باستانی این منطقه گفت: خانه شاه عنبر، مسجد بحرینی، زیارت‌گاه شاهزاده قاسم، امامزاده نبی عاشور، امامــزاده بی بی علیه، امامــزاده عبدالله، امامــزاده بــی بــی عصمت، امامــزاده عمـران، امامزاده امیر حیل، شاهزاده ابوالقاسم، مسجـد شاه عنبــر، بــافت محلی کوهبـاد، تپـه‌بـزی یک، تپه‌بــزی دو، تپه‌مهرویان یک، تپه‌مهرویان دو، تپه سه تلون، تپه سه تلون دو، تپه سه تلون سه، تپه سه تلون چهار، تپه ابوالقاسم یک، تپه ابو القاسم دو، تپه ابوالقاسم، تپه مالکی یک، تپه مالکی دو، تپه برجی، تپه شاهزاده علی، تپه غوله، تپه کنار رود زهره، تپه کیلومتر 13 هندیجان، تپه کیلومتر 13 هندیجان - دیلم، محوطه 3 راه غوله، محوطه ابو القاسم، محوطه شاهزاده ابوالقاسم، محوطه نبی عاشور، ساحل و اسکله بحرکان و چشمه رگ سفید از آثار تاریخی، طبیعی و معنوی هندیجان برخی از این ظرفیت‌های باستانی در شهرستان است که قدمت هندیجان را به 3 هزار قبل رهنمون می‌سازد.
فرج‌اللهی ادامه داد: در صورت راه اندازی موزه باستانی و مردم شناسی در این منطقه می‌توان هر ساله علاوه بر گردشگران، تاریخدانان و محققان بسیاری را میزبانی کرد و بیش از پیش شاهد شکوفایی فرهنگ و هنر در این منطقه بود.
وی همچنین عنوان کرد: در این زمینه از مسئولان ملی و استانی انتظار داریم بیش از پیش هندیجان را مدنظر قرار دهند و با تخصیص اعتبارات به این منطقه ادارات این شهرستان را مستقل و توسعه بخشد تا روز به روز شاهد شکوفایی این منطقه تاریخی و باستانی در استان زرخیز خوزستان باشیم.
*اکثر شهرهای جنوبی خوزستان موزه ندارند
در شهرستان‌های ماهشهر، امیدیه و آغاجاری نیز وضعیت به مراتب بهتر از سایر شهرهای جنوبی استان خوزستان نیست و به ندرت می‌توان موزه و یا مکانی را در آنها مشاهده کرد که بتواند آثار فاخر و گرانبهای تاریخی و باستانی را در آنجا حفظ و نگهداری کنند.
فرماندار امیدیه اظهار کرد: این شهرستان موزه ندارد و هر ساله و در ایام نوروز تنها یک رابط میراث فرهنگی از سوی استان خوزستان برای اقدامات مرتبط در این حوزه به امیدیه اعزام می‌شود.
حسین لامی‌زاده با بیان اینکه امیدیه فاقد اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و سازمان گردشگری است گفت: البته در این زمینه با مسئولان استانی به توافق‌های خوبی نیز رسیده‌ایم که در آینده نزدیک منجر به استقرار اداره مذکور در امیدیه می‌شود.
وی افزود: این توافق طی رایزنی‌های صورت گرفته یک ماه اخیر با مدیرکل میراث فرهنگی استان صورت گرفته است که محل اداره نیز مشخص شده است.
فرماندار امیدیه با بیان اینکه تجهیزات نیز در حال تکمیل است و اعتبارات لازم به همین منظور اختصاص داده شده است خاطرنشان کرد: از مسئولان استانی انتظار داریم همان طور که تاکنون همکاری بسیار خوب و مطلوبی در راستای استقرار اداره میراث فرهنگی در شهرستان امیدیه داشته‌اند و کارشناسان لازم را برای تصویب این پروژه به کار گرفته‌اند برای تجهیز نیروی انسانی و وسایل نقلیه این اداره نیز تعامل و حمایت بیشتری کنند.
فرماندار امیدیه اضافه کرد: ما نیز همه تمهیدات لازم را برای رفع مشکلات پیش روی استقرار اداره میراث فرهنگی در شهرستان اندیشیده‌ایم و در صورت تحقق این امر شاهد راه‌اندازی موزه تاریخی و باستانی نیز در این منطقه خواهیم بود.
وی اظهار کرد: با این روند، مسافران و گردشگران بیشتری به سوی این منطقه رهسپار می‌شوند زیرا بسیاری از مناطق باستانی این منطقه در انتظار حمایت و حفظ و نگهداری اداره میراث فرهنگی هستند.
*موزه خرمشهر نماد دفاع مقدس
و اما در آبادان و خرمشهر وضع به گونه‌ای دیگر رقم خورده است. این منطقه خود به عنوان موزه‌ای برای دوران دفاع مقدس می‌مانند و هر ساله مشتاقان زیادی به سوی خود جذب و عزم میکنند. خرمشهر با برخورداری از باغ موزه دفاع مقدس و شهرستان آبادان با موزه تقسیم شده به دو بخش مردم شناسی و باستانی سالانه میزبان میلیون‌‌ها مسافر و گردشگر و تاریخدان از سراسر نقاط کشور و حتی خارج از کشور است.
مدیر مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر اظهار کرد: در موزه دفاع مقدس خرمشهر فضای بسیار مناسبی از ورودی شهر خرمشهر در آن سال‌ها با ماشین‌ها، تیرهای چراغ برق و سنگر و نخل‌های سوخته به تصویر کشیده شده‌اند.
حسین ملک‌نیا اضافه کرد: همچنین در این بخش از موزه تصویر‌هایی از شهدا و مسئولان جنگ در آن دوران نشان داده شده‌اند.
وی اضافه کرد: تاکنون حدود 180 میلیون تومان از طرف بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس صرف ساخت این بخش از موزه شده است.
ساختمان این موزه در سال 1309 ساخته شد و تا پایان جنگ به عنوان بخش اداری شرکت نفت به کار می‌رفته است. در دوران هشت سال جنگ تحمیلی این ساختمان به عنوان محل دیدبانی نیروهای عراقی مورد استفاده قرار گرفت.
با بازسازی گوشه‌‌ای از ساختمان اداری شرکت نفت، در سال 75 این مکان به عنوان مرکز فرهنگی دفاع مقدس افتتاح شد. مساحت مرکز فرهنگی 2 هزار و 400 مترمربع و دارای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با حدود 3 هزار جلد کتاب، سالن نمایش فیلم، آرامگاه سه شهید گمنام که در نوروز سال 85 در این مکان دفن شده اند، است.
با توجه به اینکه این مرکز محل دیدبانی دشمنان در دوران جنگ بوده است، دست نوشته‌های اشغالگران عراقی بر روی دیوارهای ساختمان به جای مانده است که یکی از دست نوشته‌ها، جمله "آمده‌ایم تا بمانیم" بوده است که در این مرکز، خودنمایی می‌کند.
مرکز فرهنگی خرمشهر دارای چهار سالن مقاومت، اشغال، آزادسازی و بازسازی خرمشهر است که در هر بخش گوشه‌هایی از حماسه آن دوران را نشان میدهد.
همچنین در این مرکز فرهنگی، آثار به جامانده از سرداران شهید حماسه مقاومت خرمشهر همچون سید محمدعلی جهان آرا، عبدالرضا موسوی، از فرماندهان سپاه خرمشهر و دیگر شهدای ارتش و سپاه و نیز ادوات نظامی آن دوران به نمایش گذاشته شده است. هر ساله بازدیدکنندگان زیادی به ویژه در نوروز با توجه به حضور راهیان نور در خرمشهر از این مرکز فرهنگی دیدن میکنند.
*نیازمند اعتبار برای تقویت موزه آبادان هستیم
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آبادان اظهار کرد: پس از پایان دوران جنگ تحمیلی موزه آبادان از سال 1382 مجددا افتتاح و راه‌اندازی شد و مورد استقبال عمومی مردم و مسافران و گردشگران قرار گرفت.
شمس‌الدین نوربخش عنوان کرد: پس از راه اندازی مجدد موزه که در خیابان 15 احمد آبادان (بوارده جنوبی) این شهرستان واقع است بخشی را به آثار به جا مانده از دوران هشت ساله جنگ تحمیلی اختصاص دادیم.
وی اضافه کرد: امروز خوشبختانه شاهد ازدحام بازدیدکنندگان از این مکان هستیم و هفتگی به غیر از ایام نوروز، بین 100 تا 150 نفر از موزه بازدید میکنند.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آبادان خاطرنشان کرد: موزه هر روزه از ساعت هشت صبح تا هشت شب میزبان بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان است و تنها در روزهایی که به صورت سراسری تعیین شده است (دوشنبه‌‌ها) تعطیل است.
وی با اشاره به مشخصات این موزه گفت: موزه آبادان دارای یک تالار اصلی و دو تالار جنبی است.
نوربخش عنوان کرد: تالار اصلی محل نمایش آثار دائمی موزه از جمله آثار به دست آمده از شوش (هزاره اول ق. م) و آثار دوره صفوی و قاجاری است.
وی اضافه کرد: آثار مردم شناسی و نیز هنرهای سنتی در این مجموعه قرار دارد، یکی از تالارهای جنبی موزه به تالار نمایشگاه‌های موقت اختصاص داده شده است و تالار جنبی دیگر را کتابخانه و سالن اجتماعات تشکیل میدهد.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آبادان با اشاره به آثار باستانی و تاریخی موجود در موزه شهرستان تصریح کرد: برخی از آثار موزه عبارت از بت‌های مفرغی، سرگرزه‌ها، دهانه‌های اسب، مجسمه‌حیوانات (ایلام و لرستان) و ظرف کروی لوله‌دار خاکستری رنگ ساخته شده به شیوه چرخ‌ساز، نیم تنه یک زن ساخته شده از سفال به رنگ آجری، تنگ لوله‌دار با کف ساده ساخته شده به‌شیوه چرخ ساز که از شوش به دست آمده است و... هستند.
وی در ادامه از مسئولان خواست با تزریق اعتبارات بیشتر بخش‌های مختلف مردم شناسی و فرهنگی این موزه را تقویت کنند.
نوربخش همچنین از مردم و علاقه‌مندانی که به موزه مراجعه میکنند خواست پیش از حضور در این اماکن، از نسبت به اشیا و بخش‌هایی که در موزه وجود دارد آگاهی و اطلاعات کسب کنند.
با توجه به فقر موزه در برخی شهرهای استان امیدواریم به همت اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بتوان در آینده‌ای نزدیک شاهد سرمایه‌گذاری در این بخش و ایجاد درآمدزایی مناسب در زمینه جذب توریست و گردشگران بود./س