امروز در تاریخ؛
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، امروز امروز 26 تیر 1392 خورشیدی برابر با 8 رمضان 1434 هجری و 17 جولای 2013 میلادی است. مهمترین رخدادهای تاریخ امروز از این قرار است:
بازگشت محمدعلی شاه به ایران پس از پناهندگی به روسیه برای تصاحب سلطنت (1290 ش)
محمدعلی شاه پس از خلع از سلطنت و پناهندگی به سفارت روسیه در تهران، از ایران خارج شد و در شهر اُدسا در روسیه اقامت گزید. وی پیوسته در پی بازگشت به ایران و تصرف تاج و تخت از دست رفته بود. بدین منظور در مسافرت‌هایی به شهرهای اروپایی با هواداران ایرانی و خارجی خود ملاقات و گفتگو می‌کرد تا اینکه در 26 تیر 1290 ش برابر با 31 رجب 1329 ق، با یارانش به همراه مقدار زیادی مهمات جنگی، از راه روسیه به دشت گرگان روی آورد.
دولت نیز برای دفع وی نیرویی مجهز کرد و پس از اعلام حکومت نظامی، برای زنده و مرده شاه سابق، جایزه‌ای هنگفت معین نمودند که همین امر، بیم و هراسی سخت بر دل محمدعلی میرزا و نیروهایش افکند. با وجود کمک‌های فراوان روس‌ها به محمدعلی میرزا، سرانجام نیروهای وی در برابر قوای دولتی شکست خورد و مجبور به فرار گردید. پس از این واقعه، دولت، حقوقِ سالیانه‌ای را که به او پرداخت می‌شد، قطع کرد.
شروع به کار اولین دوره شورای نگهبان (1359 ش)
به موجب اصل نود و یکم قانون اساسی و به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرتِ مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان تشکیل می‌شود. در این شورا، شش فقیه عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز، منتخب از جانب رهبر انقلاب و شش حقوق‌دان مسلمان که به وسیله قوه قضاییه به مجلس معرفی شده و با رای مجلس انتخاب می‌گردند، عضویت دارند. مهمترین وظیفه شورای نگهبان عبارتند از: تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با احکام اسلامی و قانون اساسی، تفسیر قانون اساسی و نظارت بر انتخابات بر این اساس. اولین دوره شورای نگهبان پس از انتخاب حقوقدانان این شورا توسط مجلس شورای اسلامی و تکمیل اعضا، در بیست و ششم تیرماه 1359 ش شکل گرفت و کار خود را آغاز کرد.
درگذشت «کاتبی» حکیم و منجم برجستهٔ ایرانی (675 ق)
نجم
الدین علی دبیران، معروف به کاتبی از حکیمان و منجمان برجستهٔ ایرانی است.
ازنخستین سال‌های زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست، اما از احوال او
معلوم است که خواجه نصیر الدین طوسی از کاتبی درخواست کرد که او را در کار
رصدخانهٔ مراغه که از رصدخانه‌های مشهور آن زمان بود، یاری کند و این
دانشمند مسلمان، مدت‌ها در آن رصدخانه به فعالیت علمی پرداخت. از کاتبی
آثار متعددی در علم حکمت و منطق برجای مانده است که از آن جمله می‌توان به
جامِعُ‌الدقایق و حکمةُ العین اشاره کرد.
قطع روابط سیاسی فرانسه با ایران در جریان جنگ تحمیلی (1366 ش)
دولت فرانسه از ابتدای شروع جنگ، حمایت وسیع و همه‌جانبه‌ای از عراق به عمل آورد و در طول جنگ، این حمایت، ابعاد وسیع‌تری یافت. فرانسه با در اختیار گذاشتن تسلیحات پیشرفته‌ای چون هواپیماهای سوپر اتانداردْ و هلی‌کوپترهای سوپرفرلون مجهز به موشک‌های اگزوسه به عراق، باعث برتری مسلم عراق برای حمله به کشتی‌های ایران گردید. دولت عراق با استفاده از این هواپیماها و هلی‌کوپترها، از سال 1363 جنگ نفتکش‌ها را با شدت و گسترش بیشتری از سر گرفت و طی سال‌های جنگ، صدها کشتی را با استفاده از همین تسلیحات، مورد هدف قرار داد.
در سال‌های 1364-65، فرانسه حدود پنج میلیارد دلار وام دیگر در اختیار بغداد گذاشت و به این ترتیب به بزرگترین شریک اروپایی عراق تبدیل شد. همزمان با این اقدامات، پاریس همواره از پرداخت بدهی یک میلیارد دلاری خود به ایران طفره می‌رفت. سیاست‌های غیر دوستانه فرانسه در دوران جنگ نسبت به جمهوری اسلامی ایران همچنان ادامه داشت تا سرانجام در 26 تیر 1366 برابر با هفدهم ژوئیه 1987، به طور یک‌جانبه، روابط سیاسی خود را با جمهوری اسلامی ایران قطع کرد.
مرگ «هانری پوانکاره» دانشمند و ریاضی‌دان فرانسوی (1912 م)
هانری پوانکاره، در 29 آوریل 1854 م در شهر نانسی فرانسه به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در مدرسه پلی تکنیک پاریس و مدرسه عالی معادن ادامه داد تا این که در سال 1879 م موفق به اخذ درجه دکتری در رشته علوم‌گردید و از آن پس به عنوان استاد برجسته فیزیک، ریاضی و مکانیک به تدریس در دانشگاه پرداخت. پوانکاره سال‌ها قبل از آن‌که آلبرت انیشتین تئوری نسبیت را به شکل عمومی عرضه نماید، تمامی عناصر این تئوری را در اختیار داشت. پوانکاره با خلاصه کردن تمام تجربیات خود در این زمینه معتقد بود که هر طور که باشد، گریز از این فکر که یک اصل نسبیت، قانون عمومی است غیرممکن است. وی اگرچه تصریح می‌نماید که باید نتایج را با محک تجربه مورد رسیدگی قرار داد، با این حال قدم قطعی و نهایی را دراین‌باره برنداشت و گام نهایی آن، به نام آلبرت انیشتین رقم خورد. وی در فلسفه و علوم فلسفی، گیاه‌شناسی و طبیعت‌شناسی نیز صاحب نظر و محقق بود. از پوانکاره آثار متعددی بر جای مانده که مفروضات تکوینی، علم و فرض، ارزش علم، علم و روشنی و روش‌های جدید مکانیک آسمانی و نزدیک به پانصد مقاله علمی، از آن جمله‌اند. هانری پوانکاره سرانجام در 17 ژوئیه 1912 م در 58 سالگی درگذشت.
روز ملی و انقلاب «عراق»
عراق در جنگ جهانی اول به تصرف نیروهای انگلیسی درآمد و به موجب مصوبه جامعه ملل، تحت قیمومیت انگلستان قرار گرفت. انگلیسی‌ها در سال 1921 م امیرفیصل پسر فرمان‌روای حجاز را که دست نشانده خود آنها بود به پادشاهی عراق رساندند. این کشور در سال 1932، ظاهراً استقلال یافت و به عضویت جامعه ملل پذیرفته شد، ولی عملاً وابسته و تحت فرمان انگلستان بود. کودتای نظامی 1958 م به سرپرستی ژنرال عبدالکریم قاسم، رژیم سلطنتی را در این کشور برانداخت. در 17 ژوئیه 1968 م نیز کودتای نظامی دیگری به رهبری احمد حسن البکر از طرف حزب بعث عراق سازمان داده شد که این کودتا سرآغاز حکومت استبدادی حزب بعث بر عراق بود. سال‌روز این کودتا در 17 ژوئیه به عنوان روز انقلاب و روز ملی عراق نام گرفت.
وقوع ماجرای کشتار میدان مشق در پاریس در جریان انقلاب فرانسه (1791 م)
با اوج‌گیری انقلاب کبیر فرانسه و ناکامی لویی شانزدهم در حفظ آرامش، جمهوری‌خواهان کنترل اوضاع را در دست گرفتند. تعداد این افراد در ابتدا کم بود و جز اهالی پاریس کسی به آنها نپیوست. آنان در شانزدهم ژوئیه 1791 م، از مجلس خواستند تا دادگاهی با حضور افراد وطن‌خواه تشکیل شود تا لویی شانزدهم را محاکمه نمایند. این پیشنهادْ فردای آن روز مورد تایید قرار گرفت. در این هنگام، غوغایی برپا شد که در طی آن دو نفر نیز کشته شدند و مجلس از پلیس خواست تا اوضاع را آرام سازد.
پلیس در ابتدا از مردم تجمع کننده در میدان مشق پاریس خواست تا محل را ترک نمایند و چون این امر، حتی با تیراندازی هوایی هم عملی نشد، از این رو، قشون ملی به سمت شورشیان تیراندازی کردند که در نتیجه نزدیک به پنجاه نفر کشته شدند. پس از این واقعه، اختلاف بین جمهوری‌خواهان و سلطنت‌طلبان افزایش یافت. در نتیجه، اکثر نمایندگان در هواداری از پادشاه راسخ‌تر شدند و باعث شد تا لویی شانزدهم پس از دو ماه، سررشته امور را در دست بگیرد. با این حال، این وضعیت دوامی نیافت و پس از مدت کوتاهی، لویی شانزدهم از سلطنت کناره‌گیری کرد.
مرگ «سلطان طغرل سلجوقی» بنیانگذار سلسلهٔ سلجوقیان در ری (455 ق)
طغرل،
سلطان قدرتمند سلجوقیان با براندازی حکومت غزنویان، ایران را در استیلای
خویش قرار داد. او با هجوم به عراق و تصرف بغداد، حکومت شیعی مذهب «آل
بویه» را برانداخت و به حمایت خلیفهٔ عباسی پرداخت. طغرل تمام حرکت‌هایی را
که از سوی مخالفان خلافت در سراسر حکومت اسلامی برخاسته بود، دفع نمود. وی
در اواخر عُمر، بغداد را که به تصرف خلیفهٔ فاطمی درآمده بود، آزاد ساخت و
القائم بامراللَّه، خلیفهٔ عباسی را به قدرت باز گرداند.
چون زنِ طغرل در
452 ق درگذشته بود، طغرل دختر خلیفه رابه زنی خواست. هرچند خلیفه از این
امر امتناع کرد ولی سرانجام به این ازدواج رضایت داد و قرار شد دختر خلیفهٔ
عباسی در ذیقعدهٔ سال 455 به عقد طغرل درآید. ولی این عقد به عروسی منجر
نشد و داماد پیر در هفتاد سالگی درگذشت. طغرل در اواخر عمر از بغداد راهی
ری بود و در بین راه به بیماری رُعاف (خون دماغ) مبتلا گشت و در هشتم رمضان
455 ق در نزدیکی ری درگذشت. جسد وی را به ری برده و در مقبره‌ای که امروز
به برج طغرل معروف است به خاک سپردند.
آغاز کنفرانس «پوتسْدام» با حضور سران متفقین در آلمان (1945 م)
سومین و آخرین کنفرانس سران متفقین زمان جنگ جهانی دوم که از روز 17 ژوئیه تا دوم اوت 1945 م در شهر پوتسدام در نزدیکی برلین تشکیل شد. نخست با حضور استالین، چرچیل و ترومن، سران شوروی، انگلستان و امریکا شروع به کار کرد ولی در روز 25 ژوئیه، چرچیل پس از شکست در انتخابات پارلمانی، جای خود را به کِلِمِنْتْ اَتْلی داد. کنفرانس پوتسدام بیشتر به بحث در پیرامون توافق‌های یالتا و نحوه اجرای آن و آینده آلمان اختصاص داشت و استالین در اجرای توافق محرمانه‌ای که در کنفرانس یالتا صورت گرفته بود قول داد که پس از بازگشت به مسکو، به ژاپن اعلان جنگ بدهد. ترومن در جریان کنفرانس پوتسدام به استالین اطلاع داد که امریکا به بمب هسته‌ای دست یافته و ممکن است آن را علیه ژاپن به کار ببرد؛ بنابراین شکست ژاپن در جنگ امری حتمی بود و استالین از شرکت در این جنگ ضرری نمی‌کرد.
هم‌چنین درجریان کنفرانس پوتسدام، قراردادهای نهایی مربوط به تقسیم آلمان و تعیین حدود مرزی جدید این کشور به امضای سران کشورهای فاتح رسید. به موجب این قراردادها، بیش از یک‌صد هزار کیلومتر مربع از خاک اصلی آلمان که تمام ایالت پروس غربی و قسمتی از پروس شرقی را هم شامل می‌شد، ضمیمه خاک لهستان شد و بیش از 9 میلیون نفر از آلمانی‌های مقیم این مناطق، مجبور به مهاجرت به مناطق دیگر گردیدند. دولت شوروی نیز در ازاء این بذل و بخشش، سهم بیشتری از خاک لهستان و قسمتی از ایالت پروس شرقی را که نزدیک به 180 هزار کیلومتر مربع وسعت داشت، ضمیمه خاک خود کرد.
وقوع دومین کودتای حزب بعث عراق به فرماندهی «احمدحسن البکر» (1968 م)
پس از روی کار آمدن ژنرال عبدالرحمن محمد عارف در عراق در سال 1966 م وی برای آرام کردن شورش کُردهای شمال این کشور، مذاکراتی با آنان به انجام رساند و سرانجام در همان سال، تسهیلات ویژه‌ای را برای کردهای عراق در نظر گرفت. این عمل که عقب‌نشینی آشکار عارف در برابر کردهای شورشی بود، توانست موقتاً آرامش را در تمام نواحی کردنشین شمال عراق ایجاد کند. با این حال، عارف به خاطر امتیازاتی که در طرح خود به شورشیان کُرد داده بود، به شدت موجبات خشم حزب بعث عراق را که بزرگترین تشکیلات سیاسی این کشور محسوب می‌شد فراهم آورد. به همین سبب دو سال بعد در هفدهم ژوئیه 1968 م، ژنرال احمد حسن البکر معاون رئیس جمهور عراق، کودتایی برضد دولت عبدالرحمن عارف را فرماندهی کرد و با این کودتا، عبدالرحمن عارف، رئیس جمهور عراق از کار برکنار گردید.
عارف که در طول حکومت خود، همواره مورد خشم و غضب حزب بعث بود، پس از کودتا از کلیه مناصب خود برکنار و به ترکیه تبعید شد. این کودتای نظامی سرآغاز حکومت استبدادی حزب بعث بر عراق بود که 35 سال بر تمامی جان و مال مردم این کشور، استیلا یافت. این کودتا در حالی انجام شد که عبدالرحمن خودْ عضو حزب بعث بود ولی رهبران حزب خواستار افراط بیشتری در کارها بودند. پس از کودتا، احمد حسن البکر، رهبر کودتاچیان، توسط شورایی به نام شورای انقلاب، قدرت را به دست گرفت و اختناق و سرکوب شدیدی در کشور ایجاد نمود.
کودتای «داودخان» علیه «ظاهر شاه» در افغانستان و اعلام رژیم جمهوری در این کشور (1973 م)
محمد داودخان که داماد ظاهر شاه، پادشاه افغانستان بود. ظاهر شاه که از قدرت گرفتن سریع داود در افغانستان می‌هراسید، درنهایت، وی را در هفتم مارس 1963 م از کار برکنار کرد. بدین ترتیب پس از ده سال حکومت، داود یک دوره ده ساله انزوا و خانه‌نشینی را آغاز نمود. در طول این مدت، چندین دولت بر کابل حکومت کردند اما سرانجام روس‌ها داود را به سایرین ترجیح دادند و زمینه‌های کودتای وی را علیه ظاهرشاه فراهم آوردند. از این‌رو، در 16 ژوئیه 1973 م زمانی که ظاهر شاه در جریان یک سفر، عازم رُم شده بود، داودخان کودتا کرد و هنوز ظاهر شاه باز نگشته بود که پایان حکومت شاهنشاهی و آغاز حکومت جمهوری را اعلام نمود.
با این حال محمد داود در سال‌های آخر ریاست جمهوری خود، از منافع یک جانبه روسیه در روابط با افغانستان گلایه‌مند شد. به همین دلیل به غرب تمایل پیدا کرد و تلاش نمود روابط خود را با غرب توسعه دهد. این مسئله، مقدمه‌ای شد تا در روز بیست و هفتم آوریل 1978 م کودتایی علیه داودخان با حمایت روس‌ها صورت پذیرد و با قتل داود، مهره دیگری با نام نورمحمد ترکی، به عنوان نخستین رئیس جمهور کمونیست افغانستان، قدرت را به دست گیرد.
برخی دیگر از رخدادهای امروز
• 180: هر دوازده نفر که در متصرفات روم در شمال آفریقا مسیحی شده بودند اعدام شدند.
• 1880: آئین دادرسی و قوانین کیفری فرانسه در ژاپن هم پیاده شد. آئین دادرسی در نظام سابق ایران نیز با اندک تفاوتی مشابه فرانسه بود.
• 1861: کنگره آمریکا به دولت این کشور اجازه انتشار دلار کاغذی (اسکناس) داد.
• 1990: زمین لرزه ای به شدت هفت و هفت دهم ریشتر بیش از 1600 تن را در فیلیپین کشت.
• 1990: صدام حسین کویت را متهم به سرقت نفت عراق در منطقه مرزی جنوب از زیر زمین کرد.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید