سایر زبان ها

صفحه نخست

سیاسی

بین‌الملل

ورزشی

اجتماعی

اقتصادی

فرهنگی هنری

علمی پزشکی

فیلم و صوت

عکس

استان ها

شهروند خبرنگار

وب‌گردی

سایر بخش‌ها

اسباب بازی‌‌ها از کجا وارد زندگی ما شدند؟

تاریخچه ورود اسباب بازی به ایران

اسباب‎بازی‎‎ها، به ‎عنوان کالا‎هایی که توسط کودکان و نوجوانان استفاده می‎شوند، محصولاتی هستند که از کشور‎های دیگر می‌آیند و پیام‎آور سبک زندگی کشور سازنده و یا کشور طراح آن هستند.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ، هفته نامه پنجره نوشت: ایده اولیه این یادداشت بر این مبنا قرار گرفت که اسباب‎بازی‎‎ها، به‎عنوان کالا‎هایی که توسط کودکان و نوجوانان استفاده می‎شوند، محصولاتی هستند که از کشور‎های دیگر می‎آمده و در نتیجه پیام‎آور سبک زندگی کشور سازنده و یا کشور طراح آن هستند.

اما با اندکی تأمل می‎توان دریافت که برخی از اسباب‎بازی‎‎ها در چند فرهنگ مختلف مشترک هستند. در نتیجه باید بررسی اسباب‎بازی‎‎ها به‎صورت جزئی را کنار گذاشته و دسته‎‎های مختلف آن‎ها را بررسی کرد.

در ابتدا نگاهی به تاریخچه اسباب بازی در دنیا می‎اندازیم. این اسباب بازی‎ها محصولاتی هستند که یا به‎صورت تجاری وارد ایران شده‎اند و یا در کشورمان نیز بازتولید شده‎اند.

 

* دهه 1950

اسکیت برد: اولین اسکیت برد در مغازه‎ای ساحلی در یک شهر کالیفرنیا به سال 1958عرضه شد که ابعاد آن کوچک‎تر از نمونه‎‎های امروزی بود و چرخ‎‎های مخصوص اسکیت روی آن چسبیده بود. امروزه تعداد کسانی که در ایالات متحده از اسکیت بورد استفاده می‎کنند بیش از 6 میلیون نفر است.

باربی: موفق‎ترین دوره فروش این اسباب بازی‎ها که هیبتی انسانی دارند، سال 1992 بود. مو‎های این عروسک از فرق سر شروع ‎شده و تا پنجه پا ادامه داشت. در آن سال بیش از 10 میلیون از این عروسک فروخته شد. باربی هنوز یکه تاز عرصه عروسک‎های مخصوص دختران است.

خمیر بازی: این اسباب بازی ابتدا به‎عنوان یک تمیز‎کننده غیر رسمی کاغذ دیواری مورد استفاده قرار می‎گرفت. درسال 1956 طراحان این وسیله به فکر خلق مجسمه‎ها و اسباب بازی‎‎های کوچکی افتادند که در اندازه‎‎های متوسط موجود بودند و در ابتدا در تمامی رنگ‎ها به جز سفید  وجود  داشتند.

 

* دهه 1960

اسپینوگراف: دنیس فیشر مهندس مکانیک ازکشور انگلستان این وسیله را طراحی کرد. این وسیله از تعدادی قطعات پلاستیکی به هم چسبیده، همراه با یک خودکار تشکیل می‎شد که استفاده‎گر را قادر به خلق و طراحی ماهرانه‎ترین آثار هنری  می‎ساخت.

جی. آی. جو: شکستن این ایده که پسران با عروسک‎ها بازی نمی‎کنند، باعث طراحی و ایجاد این اسباب بازی‎ها با ارتفاعی نزدیک به 32 سانتیمتر شد. این مجموعه اولین اسباب بازی‎‎های متحرک جهانی مخصوص پسر‎ها در سال 1969 بود. نسل جدید این عروسک‎ها هم اکنون در کشورمان به فروش می‎رسند.

 

* دهه 1970

آتاری: این بازی در سال 1977 با 19/1 مگاهرتز پردازنده و 128 بایت رم به‎وجود آمد، از محبوب‎ترین بازی‎‎های آتاری می‎توان به فاگر، پکمن و مهاجمان فضایی اشاره کرد. دهه شصتی‎ها این بازی را به خوبی می‎شناسند.

مکعب روبیک: این بازی در سال 1974 توسط « ارنو روبیک» در یک سخنرانی در دپارتمان تحصیلی طراحی داخلی در شهر بوداپست معرفی شد. در این بازی فکری با تغییر دادن سطوح مختلف مکعب به جهات مختلف، آن‎ها را طوری تنظیم می‎کنند که هر سطح دارای یک رنگ واحد شود. این اسباب بازی نیز در چند سال اخیر در کشور ما رواج زیادی پیدا کرده است و برای نوجوانان 10 سال به بالا جذاب است.

 

* دهه 1980

خرس عروسکی: که مشهورترین نام آن Teddy Bear است زمانی به‎وجود آمد که تئودور روزولت یک خرس گریزلی را که در مقابلش ر‎ها کرده بودند تا آن را با تفنگ بزند ر‎ها کرد. سپس یک کارتونیست طرحی را بر اساس این کشید و طرح مذکور پایه‎ای برای ساخت عروسک‎‎های خرسی شد. از آن پس این خرس همدم کودکان شد و این دوستی به مردم کشور‎های دیگر، مثل کشور ما، به ارث رسید.

سامانه سرگرمی نیتندو: این وسیله در آغاز توسط یک شرکت ژاپنی و در سال 1889 مورد استفاده قرار گرفت، در سال 1985 وارد بازار آمریکا شد و با بازی‎های Super Mano Brothers , Duck Hunt به شهرت رسید. نسلی از دستگاه‎های بازی که در ایران به نام میکرو معروف شدند از محصولات  نیتندو  بودند.

ترنسفورمرها: این مبدل‎ها با تغییراتی کوچک که در اتصال آن‎ها صورت می‎گیرد می‎توانند به ماشین، کامیون و یا اسلحه تبدیل شوند. یک فیلم کارتونی و یک کتاب در اوج گرفتن این اسباب بازی و مشهور شدن آن تأثیر شایانی داشت.

 

* تاریخچه اسباب بازی در ایران

از اسباب بازی‎‎های کودکان ایرانی در دوره‎‎های پیش از اسلام آگاهی چندانی نداریم. باستان‎شناسان در کاوش‎‎هایی که در شوش، گیلان و سیلک کاشان انجام داده‎اند، مجسمه‎‎های ظریفی از انسان و چهارپایان و پرندگان یافته‎اند که از سفال و چوب و سنگ ساخته شده‎اند. تعدادی از این مجسمه‎‎های ظریف می‎توانند اسباب‎بازی بوده باشند. بعضی از نویسندگان دوره‎‎های بعد از اسلام در نوشته‎‎های خود به اسباب بازی‎‎های کودکان ایرانی اشاره‎ای کرده‎اند. مثلا نویسنده کتاب داراب‎نامه، در کتاب خود نام بعضی از اسباب بازی‎ها، مانند دهل، بوق، گردونچه (گردونه کوچک) و اسب چوبی را آورده است. در کتاب‎‎های تاریخ و واژه‎نامه‎‎های قدیم نیز نام بعضی از اسباب‎بازی‎‎های سنتی و کهن ایرانی آمده است که از آن میان می‎توان به فرفره، چالیک، (الک دولک)، جغجغه، اسب چوبی و عروسک اشاره کرد.

ورود اسباب بازی‎‎های غربی به دوره ناصرالدین شاه بر می‎گردد. وی از سفر‎های خود به اروپا سوغاتی‎‎های مختلفی به‎همراه آورد. عروسک نیز یکی از آن‎ها بود. عروسک‎‎هایی که چهره‎‎های ایده‎آل غربی داشتند با چشمانی روشن و مو‎هایی بلند و آرایشی مخصوص اروپایی‎ها. به این ترتیب آن‎چه شاه قاجار از فرنگ آورده بود، به چیزی بیش از یک اسباب بازی بدل شد، چرا که به الگویی برای زیبایی زنان ایرانی بدل شد.. عبارت «خوشگل مثل عروسک» به‎طور عام به زیبایی و ظرافت چهره اشاره دارد، ولی به‎طور خاص به شبیه بودن به ایده‎آل‎‎های زیبایی غربی مربوط می‎شود. این عبارت از آن زمان وارد فرهنگ عامه شده و امروز هم که باربی به بازار آمده، علاوه‎بر چهره به الگویی برای تناسب و زیبایی اندام هم بدل شده. حتی این اواخر عروسک‎‎هایی به نام فَشن به بازار آمده‎اند که اندام ظریف اغراق شده‎ای دارند و مرحله زیبایی چهره و اندام را پشت سر گذاشته‎اند و خریدار باید پوشش و لباس‎‎های مختلف و به قول معروف تیپ زدن را از این عروسک یاد می‎گیرد!

در مورد اسباب بازی‎‎های دیگر اطلاعات مدونی در دست نیست، ولی به‎نظر می‎رسد آن‎ها نیز همانند دیگر محصولات غربی به‎عنوان یکی از نیاز‎های انسانی که می‎خواهد سرتا پا غربی شود، اندک اندک وارد کشور شدند.

با ورود فرهنگ غربی کار به‎جایی رسید که خانه‎‎های ما نیز فرنگی شدند، یعنی برخی از شهرنشینان از روی اجبار آپارتمان‎نشین شدند. وقتی که زندگی افراد به زندگی آپارتمانی تبدیل شود کودک چاره‎ای نخواهد داشت جز اینکه در فضای اندک آپارتمان بازی کند و بیشتر اوقات حتی اگر فضایی برای بازی کودک در بیرون منزل وجود داشته باشد، به علت برقراری زندگی شهری و عدم وجود اطمینان از آسیب ندیدن کودک در فضای بیرون از خانه، والدین اجازه نمی‎دهند که کودک در بیرون از خانه دوستی پیدا کرده و با او بازی کند. به هر حال زندگی آپارتمان‎نشینی باعث به‎وجود آمدن برخی اسباب بازی‎ها مانند توپ‎های اسفنجی و هم چنین باعث تبدیل برخی از اسباب بازی‎‎های قدیمی به انواع کوچک‎تر برای بازی در آپارتمان شده است.

از سوی دیگر تلاش برخی از والدین برای تربیت دقیق کودک و نظارت شدید بر بازی او بیش از آن‎که تأثیر مثبتی بر او بگذارد، باعث می‎شود که ذهن کودک قادر به انجام فعالیت‎‎های خلاقانه نباشد. این البته از آن‎جا ناشی می‎شود که تعریفی که اکثر والدین ایرانی از اسباب بازی دارند، وسیله‎ای است که خیلی پیچیده باشد در حالی‎که وسیله بازی هر چقدر ساده‎تر باشد در فعال کردن ذهن کودک مؤثرتر است. علاقه به اسباب بازی پیچیده از فرهنگی ناشی می‎شود که اشیای پیچیده را اشیای برتر می‎داند و این حتی باعث می‎شود که انسان هموطن ما در بزرگسالی نیز این علاقه به پیچیدگی را در خرید لوازمی مانند تلفن همراه و دیگر لوازم الکترونیکی ادامه دهد در حالی‎که هیچگاه استفاده مؤثری از امکانات این شیء پیچیده نخواهد کرد.

در مورد پسر بچه‎ها هم بیشتر شخصیت‎‎هایی که اسباب بازی آن‎ها را تشکیل می‎دهند، دارای اسلحه هستند. این نوع مسلح بودن بیشتر شبیه مسلح بودن مردم عادی آمریکا است که هر بچه‎ای می‎تواند به اسلحه دسترسی داشته باشد. اسلحه‎ها حتی به وسایل آب بازی هم کشیده شده‎اند و هم اکنون برای ما غیر قابل تصور است وسیله دیگری برای آب بازی را در ذهن‎مان بیاوریم. پرت کردن آب با گودی کف دست و شوخی و خنده‎‎های مربوط به آن کجا و شلیک فواره آب به‎سمت طرف مقابل کجا! اساسا در بازی‎ها و اسباب بازی‎‎های مدرن که می‎توان به‎طور 100 در صد گفت که غرب به‎وجود آورنده آن‎هاست حتی اگر تولیدکننده‎ها سنگاپور، چین یا هنگ کنگ باشند هدف از بازی از بین بردن طرف مقابل یعنی دشمن است. در بازی‎‎های سنتی از میدان به در کردن رقیب یا حریف ضروری بود اما این کار با شدت و حدت انجام نمی‎گرفت. امروزه انواع عروسک‎های پسرانه یعنی اکشن فیگور‎های بن تن، اونجرها، شخصیت‎‎های جی‎ای جو و دیگر فیلم‎ها در ویترین فروشگاه‎های اسباب بازی موجود هستند و با تمام توان، فرهنگی را که از آن آمده‎اند همراهی می‎کنند. البته فیلم‎ها و کارتون‎های این شخصیت‎‎ها نیز به رواج آن‎ها کمک می‎کند.

برای جمع‎بندی موضوع رابطه اسباب بازی و سبک زندگی می‎توان گفت که اسباب‎بازی‎ها بخشی از فرهنگ تربیتی‎ای هستند که از غرب وارد کشور ما شده است و در سویی دیگر جنبه تجاری اسباب بازی قرار دارد که باعث رقابت سازندگان برای فروش بیشتر محصولات خود می‎شود. سازندگان این کار را با هماهنگی تولید‎کنندگان فیلم‎ها و سریال‎های مخصوص کودکان و بازی‎های رایانه‎ای انجام می‎دهند. بنابراین نمی‎توان اسباب بازی را به تنهایی در تغییر سبک زندگی کودکان مؤثر دانست و باید دید وسیع‎تری به این موضوع داشت. به‎طور مثال سبک زندگی والدین به خوبی در نوع انتخاب اسباب بازی برای کودک‎شان تأثیر دارد. همچنین عدم توجه به طراحی و ساخت اسباب بازی در داخل کشور نیز در رواج اسباب بازی‎‎های غربی مؤثر است و این عمدتا از سودجویی تجار این عرصه ناشی می‎شود که تلاش‎ها برای طراحی و تولید اسباب بازی داخلی، با اقدامات آن‎ها با مشکل روبه‎رو شده است.

آرزوی ما این است که مادران و پدرانی آگاه برای انتخاب اسباب بازی برای کودکان ایران زمین داشته باشیم که برای کودک خود با فرهنگ ایرانی اسلامی خرید بکنند و همچنین بازاری داشته باشیم که پاسخگوی این نیاز باشد.
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.