به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،این هفته قصد داریم شما را با شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، واقع در شرق ایران که در میان دره‌ای بزرگ و در 486 کیلومتری مشهد قرار دارد، آشنا کنیم. این سفر پیشنهادی است به علاقه‌مندان به تاریخ ایران زمین.
کویر یکتای بیرجنداگر قصد دارید به بیرجند سری بزنید، قبل از هر چیز خوب است بدانید که این شهر با جاذبه‌های زیبای گردشگری، شهری تنها‌مانده در دل کویر است که به نگین کویر ایران شهرت یافته است. بیرجند با قرارگرفتن در مرکز کویر می‌تواند مکان مناسبی برای سیاحت دوستداران کویر باشد.
نام اصلی این شهر از دیرباز بیرجند بود که به صورت‌های بیرجند، برجن، برکند و بیرگند نیز در نوشته‌ها و فرهنگ‌نامه‌ها آمده است. از لحاظ وضعیت اقلیمی دو عنصر مهم کوهپایه‌های بلند و دشت‌های وسیع از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در آب‌و‌هوای این منطقه به شمار می‌روند و نزدیکی به کویر مرکزی ایران و وجود دشت‌های وسیع، باعث به وجود آمدن آب‌و‌هوای بیابانی با تابستان‌های گرم در این منطقه شده است.
از سوی دیگر کوه‌های منطقه که بیشتر در جهت غربی- شرقی کشیده شده‌اند، باعث شده است که از شدت گرما کاسته شود و منطقه نسبت به مناطق اطراف از اعتدال بیشتری برخوردار باشد.
سری به عمارت کلاه فرنگیاین شهر دارای مناطق گردشگری فراوانی است که از جمله این مناطق می‌توان عمارت کلاه فرنگی را نام برد. این بنا در شش طبقه به شکل زیگورات ساخته شده است. از شش طبقه بنا فقط دو طبقه از آن قابل کاربری است و بقیه طبقات فقط به منظور شکل‌بخشی ساخته شده‌اند. در مرکز این بنا که محل حکمرانی شخصی به نام حسام‌الدوله بوده است و زمان ساخت آن به دوره زندیه برمی‌گردد یک حوض با ویژگی‌های معماری جالب توجهی وجود دارد.
این مجموعه زیبا شامل باغ عمارت، سردر ورودی، اصطبل، حمام، خمخانه، بخش اداری، تالار تشریفات و استخر می‌شود. البته اگر دوست دارید سری به قدیمی‌ترین بخش این مجموعه بزنید باید به قسمت شرق آن بروید که در زمان حکمرانی حشمت‌الملک در دو طبقه ساخته و اکنون به کتابخانه و معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی اختصاص داده شده است.
با این حال بخش مرکزی عمارت کلاه فرنگی از لحاظ معماری جالب‌ترین بخش مجموعه است که در دو طبقه ساخته شده است و اکنون به عنوان موزه های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود. آخرین بخش این مجموعه که با عنوان بخش اداری ساخته شده است نیز در غرب مجموعه قرار دارد و شامل یک راهروی طویل با اتاق‌هایی در دو طرف است. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که دیدن آثار تاریخی برایتان لذت بخش است، حتماً سری به این عمارت زیبا بزنید.
بند دره و عمارت اکبریهبند دره در دوره قاجار و در زمان حکمرانی امیر حشمت الملک علم ساخته شده است. بند یا سد تاریخی دره، بنایی بزرگ از سنگ، آجر و ملات ساروج بوده که در مسیر سیلابی و در رشته‌کوه باقران احداث شده است. این بنا با 31 متر طول تاج، سه تا پنج متر عرض تاج و حدود 13 متر ارتفاع مهم‌ترین بند تاریخی بیرجند محسوب می شود.
از جاذبه های پیرامون بنا، باغ و عمارت اسکویه و باغ و عمارت شوکت‌آباد را می‌توان نام برد. عمارت اکبریه، یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو اشکوبه ساخته شده‌است. شکل معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نویی را نشان می‌دهد.
دیدار از سنگ‌نگاره‌های لاخ‌مزار کوچ و کالجنگالمجموعه نگاره‌های لاخ‌مزار در روستای کوچ بیرجند، جزو معتبرترین اسناد تاریخی خراسان جنوبی به شمار می‌آیند. این نگاره‌ها که بر روی سطحی صخره‌ای به رنگ سبز مایل به سیاه و به ابعاد پنج در پنج متر ایجاد شده‌اند، دوره طولانی پیش از اسلام تا دوران متأخر اسلامی را نشان می‌دهند. مجموعه نگاره‌های لاخ‌مزار به 307 مورد می‌رسد که شامل نقوش انسان، حیوان، گیاه، علامت و نشانه، کتیبه‌های پهلوی، اشکانی، ساسانی، کتیبه‌های عربی و کتیبه‌های فارسی هستند.
بعد از اینکه سری به سنگ‌نگاره های لاخ‌مزار کوچ زدید، به دیدن کال‌جنگال که نام یکی از دره‌های عمیق کوه ریچ است و در نزدیکی روستای زمان‌آباد از توابع بخش مرکزی بیرجند قرار دارد، هم بروید. در قله‌های نسبتاً مرتفع کوه‌های این دره و بر روی سنگ‌های صیقلی، پیکره‌ها و نوشته‌هایی به خط پهلوی و اشکانی نقش بسته است که نشانی از زندگی با عظمت پیشینیان این خطه دارد. در میان این کتیبه‌ها تصویر جدال مرد پارتی با شیر دیده می‌شود.