تصور کنید در آن عهد نیاز به عمل جراحی پیدا می کردید و قبل از عمل یک نفر با وسیله ای محکم به ملاجتان می کو بید تا بیهوش شوید چه احساسی داشتید ؟ تماس های متعدد با قد س آنلاین و مطرح کردن سو الات زیادی در این رابطه انگیزه ای شد تا با دو تن از متخصصان هوش بری دکتر «وحید مغفرتی» و «دکتر حامد بیضایی» گفتگویی انجام دهیم که از نظرتان می گذرد.
آقای دکتر بیضایی لطفا به عنوان اولین سوال بفرمایید بیهوشی چیست ؟
دستیابی به عدم هوشیاری، بی دردی و بی حرکتی با کمک داروها بیهوشی نامیده می شود ضمن اینکه، که در صورت بیهوشی بیمار تحریک دردناکی را متوجه نمی شود بلکه هم چنین آنرا به خاطرهم نمی آورد. بیهوشی نه تنها سبب فراهم کردن شرایط مناسب برای بیمار می شود که بتواند تحریکات جراحی را تحمل کند، بلکه هم چنین به جراح کمک خواهد کرد که بتواند به راحتی و با اطمینان به جراحی خود ادامه دهد.
اولین بیهوشی در چه زمانی و چگونه انجام شد؟
اولین بیهوشی در یونان قدیم و با استفاده از داروهایی نظیر عصاره خشخاش انجام می گرفت، اما بیهوشی امروز، از قرن 18 آغاز شد. کیمیاگران با، تحقیق برروی گاز های آزاد شده از حرارت دادن یا اسیدی کردن فلزات توانستند یکی از اولین داروهای بیهوشی به نام گاز اکسید نیترو را کشف کنند. این گاز سبب احساس نشاط ،شادمانی و بی دردی می شود و برای اولین بار در سال 1844 برای بی دردی در دندانپزشکی استفاده شد. در اواسط قرن 20 تحول عظیمی در کشف دارو های هو شبری بی خطر بو جود آمد که این دارو ها ی جدید ضمن کاهش عوارض جانبی آثار نامطلو ب کمتری بر روی بیمار می گذارند.
نتایج تحقیقات نشان می دهد هیچ داروی بیهوشی به تنهایی نمی تواند تمام خواسته های مورد نظر یک متخصص بیهوشی را برای ایجاد یک بیهوشی منا سب تامین کند اما ترکیبی از داروها به همراه هم خواهند توانست بیهوشی متعادل و مطلوبی را فراهم کنند.
آقای دکتر مغفرتی لطفا بفرمایید آیا کار برد بیهوشی فقط جهت از بین بردن درد است ؟
گرچه یکی از مهمترین کاربردهای بیهوشی از بین بردن درد ناشی از جراحی است ،اما تنها هدف انجام بیهوشی نیست . در واقع، جهت انجام بی دردی کامل برای انجام روش های جراحی برروی بیماران ،لازم است سطح هوشیاری بیمار بیشتراز یک خواب بسیار عمیق کاهش پیدا کند در واقع متخصص بیهوشی ،مسئول کاهش عمیق و در عین حال کنترل شده هوشیاری بیمار است. این موضوع هم زمان که سبب بی دردی می شود، همراه با فراموشی زمان جراحی است واین نکته،به اندازه بی دردی اهمیت دارد.از سوی دیگر وقتی این عمق بیهوشی برای بیمار پدید آید تنفس او نیز قطع می شود پس وظیفه بسیارمهم دیگری که در زمان بیهوشی بر عهده متخصص بیهوشی قرار میگیرد،حمایت از تنفس بیمار است. چون سیستم قلب و عروق بیمار در زمان بیهوشی و جراحی بدلیل مصرف داروهای بیهوشی یا استرس جراحی تحریک یا تضعیف می شود در نتیجه حمایت از سیستم قلبی عروقی بیمار نیز یکی دیگراز وظایف مهم متخصص بیهوشی است.
آیا قلب و تنفس بیمار در حین بیهوشی از کار می افتد؟
در بیهوشی های عمومی تنفس بیمار قطع می شود و متخصص بیهوشی با روش های خاص خود، برای ایجاد یک راه امن برای تنفس بیمار مسیر دهان تا ریه ها ی او را لوله گذاری می کند و با کمک دستگاه تنفس مصنوعی سبب تنفس بیمار می شود اما قلب بیمار فقط در جراحی های قلب و عروق به طور موقت از کار می افتد که باکمک دستگاه گردش خون مصنوعی که وظیفه قلب را در طی عمل جراحی به عهده دارد این مشکل نیز مرتفع خواهد شد.
آقای دکتر بیضایی چرا بیهوشی برای بیماران چندان خوشایند نیست؟
چون علم بیهوشی ، اینکه چگونه بیهوش می شویم و در طی بیهوشی چه اتفاقاتی برای ما می افتد و در نهایت چگونه به هوش خواهیم آمد در جامعه ناشناخته است
در بین بیهوشی و به هوش آمدن چه اتفاقی می افتد؟
بیهوشی در حقیقت یک خواب عمیق است خوابی که توسط داروها ایجاد می شود. خواب عمیقی که به منظور آرامش بیمار در حین عمل جراحی بو جود می آید و در پایان هم با خاتمه دادن به اثر داروها، بیمار بیدار شده و از اتفاقاتی که در حین عمل جراحی رخ داده ، چیزی را به خاطر نمی آورد. داروها به گونه ای هستند که در تمام مدت عمل ، بیمار را در خواب نگه می دارند. هر چه جراحی بیشتر طول بکشد بیهوشی هم متناسب با آن طولانی تر خواهد شد .
شما در صحبت های خود به فراموشی خاطرات حین عمل جراحی اشاره کردید ممکن است بیشتر توضیح بدهید؟
اگر انجام جراحی با یادآوری خاطرات عمل همراه باشد،تجربه تلخی برای بیمار باقی می گذارد. بنابراین، تجویز داروهای بیهوشی باعث می شود بیماران این خاطرات را به یاد نیاوردند.
به نظر شما ، در حین بیهوشی روح کجاست؟
سوال عجیبی است. پاسخ آن را می توان اینگونه داد که روح همان جایی است که در هنگام خواب معمولی هست و بیهوشی چیزی جز خواباندن بیمار نیست. تنها عمق این خواب خیلی بیشتر از خواب معمولی است و در این خواب شرایط بی دردی و بی حرکتی نیز برای بیمار فراهم می شود تا عمل جراحی قابل تحمل شده و با شرایط مطلوب پیش رود. در پایان عمل هم بیمار از این خواب عمیق بیدار خواهد شد. بیدار شدن بیمار نیز با خاتمه دادن به اثر داروهای بیهوشی ممکن می شود.
یک متخصص بیهوشی چه نقشی در کاهش نگرانی مردم نسبت به بیهوش شدن دارد؟
در حال حاضر متخصص بیهوشی ضمن اینکه دردهاو مشکلات هنگام عمل را کنترل می کند ،بلکه هم چنین در تسریع فرآیند بیدار شدن بیمار نیز نقش دارد ..در حقیقت یک متخصص بیهوشی باید به عنوان یک دارو شناس ، متخصص داخلی و اطفال در اتاق عمل انجام وظیفه کند .
آقای دکتر مغفرتی کمی در باره انواع بیهوشی توضیح دهید
بیهوشی به سه دسته اصلی بیهوشی عمومی , بیهوشی منطقه ای یا نخاعی و بیهوشی موضعی یا بلوک کردن اعصاب حسی محیطی تقسیم می شود . همچنین در جراحیهای کوچک بی حسی زیرجلدی نیز انجام میشود که در بیشترموارد حضور متخصص بیهوشی در این نو ع هو شبری ضرورتی ندارد.
آیا بی حسی موضعی یا منطقه ای را برای تمام بیماران می توان به کار برد؟
خیر . انتخاب نوع بیهوشی بستگی به بیماروبیمارهای زمینه ای ونوع عمل جراحی وی دارد در نتیجه متخصص بیهوشی باید برای هر یک از بیماران یک نوع بیهوشی را که متناسب با نیازهای وی باشد انتخاب کند. بیهوشی مجموعه ای از اقدامات متعدد و متوالی است که انتخاب هر کدام از این اقدامات به وضعیت زمینه ای ،فیزیولوژی بیماروبیماری های زمینه ای او بستگی دارد. البته آگاهی و رضایت بیمار هم دراین میان نقش بسیارمهمی دارد.
چه پیشرفتهایی در زمینه علم بیهوشی اتفاق افتاده است؟
در همه زمینه ها، چه از نظر داروها و چه از نظر تجهیزات و همینطور تکنیکهای بیهوشی پیشرفتهای قابل تو جهی اتفاق افتاده است. در حال حاضربیشتر تجهیزاتی که به پزشک بیهوشی در اداره یک بیمار در حین بیهوشی کمک کند و لحظه به لحظه شرایط بیمار را به وی اطلاع دهند در دسترس می باشند.
کمی درباره بی حسی نخاعی توضیح دهید آیا این بی حسی سبب بروز فلج نخاعی نمی شود ؟
تزریق نخاعی با کمک سوزن ظریفی در ناحیه ای از پشت بیمار که فاقد نخاع است انجام می شود در نتیجه هیچ اثر نامطلوبی بر روی نخاع نداشته و ایجاد فلج های نخاعی نیز نخواهد کرد. واقعیت این است که نخاع در بالاتر از محل ورود سوزن قرار دارد و نشت داروی تزریقی سبب می شود که اثرات بی حسی و بی دردی را بر روی نخاع اعمال کند.باید تو جه کرد به همان ترتیبی که بی حسی و بی دردی ایجاد می شود اثر داروهای بیهوشی تزریق شده نیز با تو جه به نوع آنها ،با گذشت 2 – 3 ساعت برطرف می گردد.
برای بی دردی های پس از اعمال جراحی با بی حسی نخاعی چه می کنید ؟
در حقیقت یکی از هنر های متخصصین بیهوشی این است که بی دردی بعد از عمل جراحی بیمار را نیز در نظر داشته با شد و با تجویز داروهای مناسب این بی دردی را ایجاد کنند. بی تردید با افزودن داروهای مسکن به فضای نخاعی در هنگام انجام بی حسی نخاعی، حتی بعد از رفع بی حسی، باز هم دردها قابل تحمل تر خواهند شد. بررسی ها نشان داده اند که در صورت انجام بی حسی نخاعی دردهای بعد از عمل جراحی بسیار کمتر از هنگامی است که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد .
آقای دکتر در مورد بی دردی نخاعی اشاره ای داشتید، در مورد عوارض این روش نیز توضیح دهید؟
نتایج بررسی ها نشان داده است چنانچه روش به درستی انجام شود و بیمار نیز به خوبی با پزشک همکاری کند بی حسی نخاعی بسیار مطمئن تر از بیهوشی عمومی است . بسیاری از مشکلاتی که بیماران بیان می کنند حاصل دردهای عمل جراحی آنها می باشد. با تکنیکهای جدید و با سوزنهای جدیدی که بسیار ظریف هستند بسیاری از مشکلاتی که در گذشته در این بی حسی ها دیده می شد از بین رفته است. اما به هر حال کمر درد ، سر درد ، درد محل تزریق از جمله مشکلاتی هستند که بعد از این بی حسی بیماران به درجات مختلفی از آن شاکی هستند.
نظرتان در مورد ترک اعتیاد زیر بیهوشی چیست؟
این روش که در اصطلاح روش سم زدایی فوق سریع نامیده می شود روشی است که در آن با خواباندن بیمار یعنی بیهوش کردن کامل وی و با استفاده از داروهای ضد مخدر ، سعی بر حذف اثرات مخدر از بدن دارند. در این عمل داروهای ضد مخدری که بسیار زیاد تزریق می شوند وارد یک رقابت مهارکننده با مواد مخدر مصرفی، می شود و چون تمایل چسبیدن آنها به گیرنده های مخدری بسیار بیشتر از مواد مخدر مصرف شده می باشد در نتیجه سبب بر طرف شدن اثر مواد مخدر خواهند شد
مزیتهای این روش چیست ؟
در این روش مخدر های موجود به سرعت از بدن خارج می شوند و مشکلاتی که بیماران در طی روزهای اول تر ک اعتیاد دارند حذف می شود در نتیجه نه تنها گذر از این دوره برای وی ساده تر است بلکه مشکلات مو جود نیز در حین بیهوشی و توسط متخصصین بیهوشی و با کمک دارو های خواب آور و آرام بخش قوی بر طرف خواهد شد
از معایب این روش نیز می توانید برای ما بیان نمایید؟
مصرف داروهای متعدد توسط معتاد و نیز بیماریهای مختلفی نظیر بیماریهای عفونی، کبدی و قلبی که یک معتاد بخصوص معتاد تزریقی به آن مبتلا میباشد ، ممکن است بیهوشی را با مشکل همراه کند .عوارض متعدد داروهای مصرفی و نیاز به افزایش داروها برای بیهوش کردن بیمار امکان بروز عوارض حین و بعد از بیهوشی را در این افراد افزایش می دهد.
آیا این روش سبب تر ک اعتیاد قطعی می شود ؟
این روش هم مانند سایر روشهای ترک اعتیاد، روش قطعی درمان نیست و چنانچه بیمار پس از اقدام به ترک، حمایت نشود و درمانهای روانپزشکی خود را به درستی و مستمر پیگیری نکند ، این روش نیز موثر نخواهد بود.
آقای دکتر مغفرتی پس از انجام عمل جراحی چه اتفاقاتی را باید انتظار داشت؟
پس از انجام جراحی یکی از مهمترین شکایت های بیماران،درد ناشی از عمل جراحی است.البته به طور طبیعی در روشهای بیهوشی عمومی این درد بیشتر است موضوع دیگر،استفراغ و تهوع پس از عمل است که در مواردی ناشی از درد است و یا ارتباط مستقیم با تجویز داروهای زمان بیهوشی دارد . تب،طولانی شدن مدت زمان اختلال هوشیاری و افت فشار خون نیز از جمله عوارض دیگر پس از عمل جراحی محسوب می شود. گر چه عوارض بعد از عمل جراحی ارتباط مستقیم با شرایط بالینی بیمار و نوع عمل جراحی وی دارد اما باید تو جه کرد که بروز عوارض جدی و مشکل ساز شایع نیست . همچنین لازم است اشاره کنم که ممکن است برخی از بیماران به دلیل بزرگی عمل جراحی یا شدت بیمارهای زمینه ای پس از عمل به بخش مراقبت ویژه (آی سی یو )منتقل شوند.
پس در حقیقت بیهوشی دوره قبل و بعد اتاق عمل رادربرمی گیرد؟
در واقع انجام عمل جراحی،یک استرس بسیار مهم در زندگی طبیعی فرد،هم از نظر فیزیولوژیک وهم از نظر روحی روانی محسوب می شود.نقش متخصص بیهوشی،قبل از عمل جراحی با گرفتن شرح حال و معاینه بیمار جهت اطلاع از وضعیت بالینی وی وآگاهی نسبت به وجود بیماریهایی که می تواند روند بیهوشی را با مشکل روبرو کند آغاز می شود و با پاسخ به سو الات بیمار و آرامش بخشیدن به او و تجویز درمان های قبل از عمل ادامه می یا بد .انتخاب روش بیهوشی و انجام آن و مراقبتهای ویژه زمان بیهوشی بخصو ص از نظر کنترل وضعیت قلب و عروق و تنفس بیمار و سپس کنترل بهینه و ایمن بازگشت بیمار از بیهوشی ونیز کنترل درد بعد از جراحی از دیگر وظایف متخصص بیهوشی است.
بیمارانی که قرار است عمل جراحی شوند چه اقداماتی باید انجام دهند؟
در اعمال جراحی اورژانس،معمولابیماربلافاصله در بیمارستان بستری می شود و توسط پزشکان ،از جمله متخصص بیهوشی ویزیت و سپس جراحی برای وی انجام می شود. اما در مواردی که اعمال جراحی غیر اورژانس باشد لازم است بیمار قبل از عمل ،هر گونه بیماری زمینه ای خودیاحالت های بیماری زاوعادت های خود نظیر کشیدن سیگار را به دقت به پزشک خود بگوید .علاوه بر این،هر نوع داوری مصرفی خودرانیزهمراه بامقدارمصرفی دارو مشخص کند هم چنین بهتر است نمونه دارو را باخودداشته باشد.آنگاه پس از صحبت با متخصص بیهوشی،ضمن آگاهی متخصص بیهوشی ازنوع بیماری های زمینه ای ونوع عمل جراحی او،با هماهنگی بیمار روش ویژه بیهوشی برای انجام جراحی انتخاب می شود و سپس پزشک بیهوشی برنامه بیهوشی بیمار را برای روز عمل جراحی تنظیم خواهد کرد.علاوه بر این متخصص بیهوشی به او می گوید که قبل از عمل ،چند ساعت ناشتا باشد و یا داروهای خودرا چگونه مصرف کند.در هر حال ،انجام عمل جراحی یک اقدام مهم و تاثیر گذار در سلامت بیمار است و موفقیت یک جراحی هم بستگی کامل به همکاری بیمار با تیم پزشکی دارد
آقای دکتر بیضایی به عنوان یک متخصص بیهوشی چه توصیه ای به مردم دارید؟
در حال حاضر با پیشرفتهایی که هر ساعت در علم پزشکی روی می دهد و علم بیهوشی هم از این قاعده مستثنی نیست، با بهبود امکانات و تجهیزات و همچنین تغییراتی که در داروها رخ داده، روز به روز بر امنیت بیهوشی افزایش می یابد . باید به خاطر داشته باشیم که در اغلب موارد، چنانچه بتوان بیماری را با روش های بی حسی موضعی آماده عمل کرد به مراتب خطر کمتری بیمار را تهدید خواهد کرد . بهتر است بیمار قبل از انجام عمل های جراحی در مورد امکان بی حسی با پزشک خود مشورت کند هم چنین با پزشکان خود صادق باشد. آرامش داشته با شد و در صورت امکان قبل از عمل با پزشک بیهوشی خود ملاقات و نگرانی های خود را با وی درمیان بگذارد.