جايگاه "نفقه" و "تمکين" در حقوق خانواده

به گزارش خبرنگار حقوقي قضائي باشگاه خبرنگاران،در دعاوي و شكايت‌هاي حقوقي، هر واژه بار معنايي خاصي دارد و معمولا اطلاق آن به فرد يا افراد براي آنها مسووليت‌هاي مختلفي ايجاد مي‌كند.

 يكي از ساده‌ترين واژه‌ها در اين زمينه كه مردان و زنان پس از ازدواج آن را تجربه مي‌كنند، واژه‌ شيرين زن و شوهر است، بر اساس تعريف تازه‌اي كه دختران و پسران از چنين واژه‌هايي پس از ازدواج پيدا مي‌كنند، صاحب حقوقي مي‌شوند و در مقابل اين حقوق تكاليفي به عهده آنها قرار داده مي‌شود.

حتما بارها كلمه نفقه و حقوقي كه مرد در قبال همسرش به عهده دارد را شنيده‌ايد، اما پرداخت نفقه و چگونگي پيگيري آن از طريق قانون فرازهاي مختلفي دارد كه باشگاه خبرنگاران طي گفتگوي مشروح با "سيد علي شاه صاحبي" وکيل پايه يک دادگستري در اين زمينه اطلاعات خوبي را ارائه كرده كه در پي مي‌آيد.

*نفقه چیست؟
 
**نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسكن، البسه، غـذا، اثاث منزل، و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض" و شوهر مكلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم نموده و در اختیار او قرار دهد.  
 
*آیا در انواع ازدواج (دایمی و منقطع) مرد مكلف به پرداخت نفقه است؟

** تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نكاح منقطع (كه غیر متخصصین به آن ((صیغه)) می‌گویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده باشد.  
 
*آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد؟ 

**زن، وقتی می‌تواند نفقه مطالبه كند كه از شوهر خود تمكین نماید.  
 
*تمكین یعنی چه و مصاديق آن در قانون به چه مواردي اشاره دارد؟
 
** در اصطلاح حقوقی، تمكین عبارت است از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت كردن خواسته‌های مشروع وي از سوي زن كه مصاديق آن در قانون شامل، اقامت زن در خانه دائمی شوهر است، یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی كند مگر آن كه حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد، نكته ديگر تثبيت آرامش در خانه و رسيدگي به امور فرزندان، الزام زن به حسن معاشرت با شوهر و ... است و در صورتي كه  زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید، مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع ورزد.  
 
* طبق قانون حقوق زناشويي، مساله‌اي تحت عنوان نشوز مطرح شده، در اين زمينه چه نكاتي قابل طرح است؟

** براساس قانون، زنی كه بدون دلیل موجّه از تمكین همسرش خودداری كند، ناشزه، یعنی نافرمان و خاطی نامیده می‌شود كه در این صورت مرد می‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق كند یا درخواست ازدواج مجدد نماید.  
 
* آيا زن مكلف است در هر شرایطی در خانه شوهر بماند؟ 

**خیر و در صورتی كه ادامه حضور زن در خانه مشترك متضمن بیم بدنی، مالی یا شرافتی باشد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان امنی زندگی كند، در این صورت شوهر مكلف به پرداخت نفقه خواهد بود.  
 
 * براساس تعابير قانوني آیا سوء رفتار مرد در خانه از مصادیق عدم تمكین زن محسوب مي‌شود؟

** بله همين طور است، چرا كه سوء رفتار مرد در زندگي مشترك عدم تمكين زن را به دنبال خواهد داشت بنابراين قانون براي اين مساله هم تمهيدات ويژه‌اي در نظر گرفته است.

* اگر زن خود درآمد مستقلی داشته باشد، بازهم مستحق نفقه است؟ 

**نكته مهم در مورد نفقه این است كه حتی در صورتی كه زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از پرداخت نفقه معاف نمی‌كند.  
 
 * قانون برا ي پرداخت نفقه از سوي مرد چه ضمانت اجرایي در نظر گرفته است؟ 

**دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد، اول ضمانت اجراي حقوقی كه در اين صورت هرگاه به رغم تمكیــن زن، شوهر از پرداخت نفقـــه خودداری كنــد زن می‌تواند با طرح دعوی حقوقی، محكومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه، حكم به پرداخت نفقه خواهد داد. در این مورد باید افزود كه اگر دادگاه حكم به پرداخت نفقه صادر كند و مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد كه در صورت تمایل، تقاضای طلاق كند.

نكته دوم ضمانت اجرای جزایی  است كه علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، از آن جا كه نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم نیز محسوب می‌شود، زن می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد كه در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد.

* برخي عقيده دارند زن می‌تواند نفقه ایام گذشته را نيز از همسرش مطالبه كند، قانون در اين زمينه چه مي‌گويد؟

**در مورد زن این امتیاز وجود دارد كه می‌تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه نماید؛ این در حالی است كه در مورد فرزندان مشترك، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست امكان پذیر است؛ یعنی فرزندان نمی‌توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند. ضمن اين كه قانون حقوقي را براي زناني كه همسرانشان فوت مي‌كنند در نظر گرفته است. تا سال 1381 هرگاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل می‌شد، در عین حال كه زن مكلف بود(4 ماه و 10 روز) عدّه نگاه دارد و نمی‌توانست نفقه مطالبه كند ولی با اصلاح ماده 1110 قانون مدني،  زن می‌تواند در ایام عدّه، نفقه خود را مطالبه كند.

* گفتگو: زهرا اسماعيلي مطلق

انتهاي پيام/