دكتر سيد ضياء الدين مظهري، متخصص تغذيه و رژيم درماني در گفتگو با
خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران با بيان اينكه دهه ما در مسير حركت خود در وادي حيات به سوي كمال از دوران روياني جنيني، نوزادي ، نوپايي ، كودكي و جواني و .. نيازمند دريافت غذا و تغذيه هستيم كه بايد متناسب با سن ، جنس ، قد ،وزن ،وضعيت فيزيولوژيكي ، نوع فعاليت و محيط زندگيمان باشد گفت: نوع تغذيه در هر برهه از زمان بايد طوري باشد كه ضمن تامين انرژي لازم براي فعاليت هاي حياتي غير ارادي و تحركات ارادي، 50 ماده مغذي كه مقدار آنها از ميليونيوم گرم آغاز و به چندين گرم در روز مي رسد به حد كافي و لازم در اختيار ميلياردها سلولها بدنمان قرار دهد.
وي با اشاره به اينكه بايد توجه داشت كه نه تنها مقدار نيازها با ادوار مختلف زندگي افراد با يكديگر متفاوت است بلكه سطح نياز افراد هم سن ، هم جنس و هم محل با يكديگر فرق دارد اظهار كرد : تغذيه متناسب بهره گيري از مقدار معيني از مجموعه گروههاي غذايي مختلف است كه ضمن تامين متعادل انرژي با نيازهاي مختلف بدن ، قادر به تامين مواد مغذي متعددي نيز براي سوخت و ساز ، رشدو نمو ، نگهداري ، بازسازي و جايگزيني سلولهاي و بافتهاي فرسوده و از بين رفته ارگانهاي مختلف بدن را در بر داشته باشد .
اين متخصص تغذيه و رژيم درماني يادآور شد : منظور از غذاي متعادل يعني غذاهاي دريافتي روزانه به نوعي كه تعادل 50 ماده مغذي با يكديگر تامين و كم و زيادي از بابت مواد غذايي حيات بخش ايجاد نشود درحالي كه منظور از غذاي متنوع يعني استفاده بهينه از تمام گروههاي غذايي در جيره روزانه كه دربردارند تمام نيازهاي روزمره ما نمي باشد .
وي با بيان اينكه بهره گيري مدام از غذاهاي خوش طعم و دسرهاي لذت بخش و ذائقه نواز با چشم اندازهاي اغوا كننده در بردارند لذت آني بوده ولي ممكن است زمينه ساز حسرت دائمي گردد ، بنابراين دلنشيني و اشتهابرانگيزي غذاها لازم ولي كافي نيست ادامه داد : غذاها علاوه بر رفع گرسنگي ظاهري و ايجاد لذت و رضايت فوري ما ، بايد قادر باشند نيازهاي متعددي را در برهه هاي مختلف زندگي مان براي رشد و بالندگي جسم ، گسترش فكر و انديشه ، توان دفاع در قبال عوامل بيماري زا ، رشد و نمو و نگهداري و بازسازي و عوامل ساختاري و هدايت چرخه هاي زيست و شيميايي بدنمان را ايجاد نمايند .
تكامل جسم و فكر با تعادل انرژي دريافتي ارتباط كامل دارددكتر مظهري يادآور شد : تكامل جسم و گسترش فكر و انديشه با ايجاد تعادل بين انرژي دريافتي و مصرفي شان و نيز تناسب منابع تامين كننده انرژي و تعديل مواد مغذي شاندر ارتباط كامل هستند كه در اين دوران كوچكترين بي اعتنايي و عدم توجه به نوع ، كميت و كيفيت تغذيه روزانه و روزمره ، سوء تغذيه كودكان را موجب و بازتاب آن در طول زمان ممكن است به صورت چاقي ، لاغزي ، عدم رشد كافي توام با كاهش توان يادگيري بروز نموده و عوارض متعدد كوتاه مدت و بلند مدت را در پي داشته باشد.
وي با اشاره به اينكه اختلالات تغذيه اي از بعد بيش خواري يا كم خواري در اين دوران علاوه ب ر كندي يا توقف رشد قدي و افت توان آموزشي ، زمينه ساز بروز بيماري هاي حاد در كوتاه مدت و مزمن و بسيار خطرناك در سنين سالمندي مي باشد بيان داشت : بذر بيماريهاي مختلف ميانسالان و سالمندان فعلي از قبيل اختلالات و نارسايي هاي قلبي و عروقي ، پر
فشاري خون ،
ديابت ،
پوكي استخوان و برخي از سرطانها در ايام جنيني ، نوزادي و نوپايي ، نوجواني و جواني آغاز شده و در اين سنين به بار نشسته است .
اين متخصص تغذيه اظهار كرد :سليقه هاي غذايي غير متعارف و عادت به ريزه خواري به خصوص هله هوله و گرايش بيشتر به مصرف غذاهاي شور ، شيرين ، ترش و پرچربي با 8 تا 10 بار تكرار در اين سنين براي تمام زندگاني شكل گرفته و نهادينه مي شود .
وي با بيان اينكه وسواس مادران اول زا ، به خصوص مادران خيلي جوان در قبال اصرار بيش از اندازه به خورانيدن غذاهاي خاص به مقدار بيش از نياز بچه به انزجار دائمي كودك از غذاي مورد نظر مادر منجر گرديده و عامل درگيري دائمي مادر و كودك را پايه گذاري مي نمايد يادآور شد : عدم دريافت مقدار لازم و كافي از تمام گروههاي غذايي مانند نان و غلات و فرآورده هاي آنها ، سيزي و ميوه جات ، شير و لبنيات و انواع گوشتهاي سفيد و قرمز و يا جايگزين آنها در خردسالان موجبات عدم دريافت كافي برخي از مواد مغذي سرنوشت ساز را فراهم آورده و آنها را به سوء تغذيه سوق خواهد داد.
وي افزود : خردسالاني كه تحت زور ، اجبار يا تهديد و با برعكس خواهش و تمنا و وعده و وعيد و يا ايجاد انحراف بكر و حواس پرتي وادار به غذا خوردن مي كنند در معرض ابتلا به چاقي هاي مفرط در ادوار بعدي قرار داده مي شوند و سلامتي و سرزندگي آنها در تمام طول عمر بسيار شكننده و در معرض خطرات مختلفي قرار داده مي شوند .
بلوغ يكي از شگفت انگيزترين و بحران زاترين دوران زندگي هر فرددكتر مظهري تصريح كرد : از عوامل اصلي عدم دريافت مواد غذايي مفيد و يا زياده روي در مصرف غذاهاي مضر ، پرچرب ، شيرين و شور و گرايش شديد به نوشيدن نوشابه هاي رنگارنگ ،همراه با انواع غذاهاي آسان دسترس فاقد مواد مغذي لازم ، ناشي از اشتباهات و رفتارهاي پدر و مادر در درجه اول و مادربزرگ ها و ... در درجه بعدي تلقي مي شوند به طوري كه مشخص مي شود ، عادات تغذيه اي نابه هنجار از شروع غذاي تكميلي و دوران نوپايي و كودكي آغاز و براي تمام عمر برنامه ريزي و تثبيت و دروني ميگردد كه در اين راستا براي حفظ سلامتي جسمي و ذهني كودكان اقدامات اصلاحي را قبل از آفت و صدمه ديدن بايد به جا و به موقع انجام دهيم .
وي با تاكيد به اينكه دوران پيش بلوغ و فرايند بلوغ يكي از شگفت انگيزترين و بحران زاترين دوران زندگي هر فردي محسوب مي شود گفت : تغييرات سريع و بسيار گسترده هورمونهاي مختلف در اين فرآيند ، با سرعت بخشيدن به روند رشد قدي و افزايش سريع وزن ، نه تنها تغييرات بدني چشمگيري را موجب و نيازهاي افزوده اي را به مواد مغذي فراهم مي سازد بلكه تحولات گسترده روحي ، عاطفي و رفتاري را نيز موجب مي گردد.
اين متخصص تغذيه و رژيم درماني ادامه داد : عدم پاسخگويي صحيح به نيازهاي افزوده شده جسمي و مهرورزي و همدلي از بعد عاطفي در اين دوران حساس ، تغييرات و تحولات زيانباري را موب و ناهنجاري هاي رفتاري ماندگاري را پايه گذاري خواهد نمود .
وي با بيان اينكه در اين دوران افزايش رشد طولي و عرضي استخوانها و متراكم شدن چگالي آنها و نيز بزرگتر و حجيم تر شدن عضلات ، گسترده تر شدم و توسعه رگهاي خوني بدن و تغييرات درصد ذخيره چربي ها و افزايش حجم خون و هموگلوبين و ... به طور چشمگيري صورت مي پذيرد اظهار كرد : به علت زمينه هاي متفاوت ارثي و ژنتيكي و نيز وجود تفاوت در ميران فعاليت هاي بدني و گوناگون و متفاوت بودن زمان آغاز پيش بلوغ و فرايند بلوغ و تفاوت سرعت افزايش ميزان قد و وزن ، منجر به تفاوتهاي چشمگيري در تمام نيازهاي تغذيه اي پسران و دختران هم سن و سال با يكديگر شده و لذا ، مقايسه كودكان هم جنس و هم سال از بعد قد و وزن با يكديگر مفهومي نخواهد داشت.
دكتر مظهري تصريح كرد : حذف وعده هاي غذايي و عدم بهره گيري از تمام گروههاي مختلف مواد غذايي و اقدام به گرفتن رژيم هاي كاهش وزن و يا برعكس پرخوري و زياده روي در مصرف غذاها در اين دوران به هيچ وجه توصيه مي گردد .
مصرف زياد منابع و مكمل هاي پروتئيني اختلالات متابوليكي ايجاد مي كندوي افزود : نياز افزايش يافته به انرژي و پروتئين از يك سو با نسبت افزايش قد و وزن و ميزان فعاليتهاي بدني و از سويي ديگر نسبت متعادل گروههاي تامين كننده انرژي ، تعني چربي ها ، قندها و پروتئين اهميت ويژه اي دارد كه حداكثر ميزان پروتئين روزانه نبايد به طور متوسط از 15 تا 20 درصد كل انرژي روزانه تجاوز نمايد.
وي با اشاره به اينكه زياده روي در مصرف منابع و مكمل هاي پروتئيني نيز اختلالات متابوليكي ايجاد كرده و باعث دفع كلسيم بدون و افزايش نياز به آن را به دنبال خواهند داشت اظهار كرد:
پروتئينها از منابع حيواني مانند انواع گوشتهاي سفيد ، قرمز ، شير و لبنيات ، تخم مرغ و نيز از منابع گياهي مانند نان و غلات، دانه ها و مغز ها و حبوبات قابل دريافت بوده و توصيه مي شود حداقل يك سوم نياز روزانه به پروتئين از محل منابع حيواني تامين گردد.
دكتر مظهري تصريح كرد : در جهت صرفه جويي هاي اقتصادي و افزايش ارزش بيولوژيكي پروتئين ها كه با كمترين مقدار قادر به پوشش و تامين پروتئين مصرف كنندگان گردد ،تلفيق غلات با حبوبات ، پروتئينهاي حيواني با غلات و حبوبات دانه ها توصيه مي گردد كه مصرف تخم مرغ با سيب زميني، شير با سيب زميني ، تخم مرغ با سويا يا نان و يا با نان ، شير ، ذرت يا لوبيا ، گوشت با سيب زميني ، لوبيا با ذرت يا كندگ كامل با انوع حبوبات ، بادام زميني و كنجد، سويا ،گندم كامل و كنجد ، بادام زميني ، برنج ، گندم ، كنجد از جمله تلفيق هاي پروتئيني خوب تلقي مي شوند .
وي بيان داشت : در دوران پيش بلوغ و بلوغ نياز به تمام مواد معدني به خصوص
كلسيم ، آهن ، روي ، منيزيم ، افزايش مي يابد كه داراي نقش كليدي بوده و از اهميت خاصي برخوردارند كه يد ، فسفر ، مس ، كروم ،كبالت و فلورايد نيز در درجات بعدي اهميت قرار دارند .
اين متخصص تغذيه و رژيم درماني ادامه داد : كلسيم از بعد ساختاري و استحكام بخشيدن به استخوانها و دندان ها و به صورت يون در جهت تنظيم انقباض ماهيچه ها ، برانگيختن انتقال پيامهاي عصبي و نيز انعقاد خون و فعاليت غدد درون ريز و آنزيمهاي گوارشي اهيمت ويژه اي داشته و از دوران جنيني ، نوزادي و شيرخوارگي تا سنين كهنسالي نياز به كلسيم پابرجا بوده كه اين نياز در ايام بلوغ ضمن افزايش براي جهش رشد ، از اهميت بيشتري برخوردار است كه متاسفانه اغلب دختران و پسران در ايام بلوغ خود ميل و رغبي به منابع ارزشمند كلسيم نشان نداده و از حركت و فعاليت و نور آفتاب گريزانند در حالي كه كمبود كلسيم گرفتگي عضلات ، مورمورشدن عضلات ساعد و ساق پا ، كند شدن تپش قلب و نبض ، درد مفاصل ، خرابي دندانها ، بي خواي ، بي قراري ، اختلال در رشد و نرمي استخوان را در پي خواهد داشت .
آهن ، تقويت كننده سيستم ايمني بدن بر عليه عفونت هاوي تصريح كرد : منابع غذايي كلسيم در درجه اول
شير و ماست و پنير ،ساردين ، انواع ماهي ها و تخم مرغ از منابع حيواني و كنجد ، بادام ، فندوق ، آرد ، سويا ، تخم كتان ، كلم بروكلي ، مغز تخم كدو و آفتابگردان و عدم و جوي دوسر هستند .
دكتر مظهري با بيان اينكه آهن از ديگر نيازهاي تغذيه اي با اهميت است ادامه داد : هر چند از دوران جنيني به اين ماده مغدي نياز داريم ولي بالاترين نياز به آهن در دو سال اول زندگي ، دوران بلوغ و در خانمها دوران بارداري و شيردهي مي باشد كه اين ماده معدني وظايف متعددي را به عهده دارد كه بارزترين آنها نياز به ساختن و تشكيل هموگلوبين در خون و ميوگلوبين در ماهيچه ها بوده و مضافا آهن يكي از تقويت كننده هاي
سيستم ايمني بدن بر عليه انواع عفونتها و بهبود دهنده خلق و خو و افزايش دهنده اشتهاو نيز پيشگيري از مسموميت ناشي از سرب مي باشد.
وي كم خوني، فقر آهن با نشانه هاي خستگي ، ضعف ، سردرد ، بي حوصلگي ، بي قراري ، كم اشتهايي ، كاهش توجه و تمركز ، رنگ پريدگي به خصوص در مخاطهاي لب، كاهش بهره هوش ، بيش فعالي ، اختلالا تمركز و يادگيري را از عوارض كمبود آهن دانست و يادآور شد : عصاره گوشت و انواع گوشتهاي قرمز ، جگر ، زرده تخم مرغ ، مرغابي و انواع ماهي ها منابع حيواني آهن و عدس ، لوبياي سفيد ، تخمه آفتاب گردان ،باقالي ، جوي دوسر ، نخود ، آردهاي حاوي سبوس ، بادام ، فندوق و زردآلوي خشك شده منابع گياهي آهن هستند.
متخصص تغذيه و رژيم درماني افزود:
ويتامين c و مواد غذايي حاوي ويتامين c ، ماهي و آبزيان و اسيدهاي ارگانيك مانند استيد سيتريك ، بازدارنده هاي جذب مانند فيتات ها و فيبرها ، تركيبات موجود در قهوه و چاي ، اسفناج و آوريشن و شير و پروتئين سويا از جمله عوامل تاثيرگذار در جذب آهن هستند./ح