چند سالی است که بسیاری از کشاورزان و فعالان بخش کشاورزی خراسان‌جنوبی با توجه به فرهنگ سازی های صورت گرفته و تسهیلات و کمک‌های بلاعوض جهاد کشاورزی از آبیاری سنتی کمی فاصله گرفته و به سمت شیوه های آبیاری‌ نوین چون آبیاری تحت فشار و آبیاری کم فشار روی آورده اند.

خراسان جنوبی یک منطقه کویری است و هر ساله با کمبود آب رو به رو است. به این منظور آبیاری نوین برای کشاورزی در این خطه کویری به صرفه‌تر و بهتر است.

راهی مزارع خراسان جنوبی که می‌شویم مزارع زیادی را می بینیم که مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری هستند.

استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری در استان مزایای زیادی دارد.

۲برابر شدن سطح زیر کشت با آبیاری نوین

حسینی کشاورز بخش دستگردان طبس در خصوص آبیاری نوین می‌گوید: من ۱۷ هکتار از مزارع خود را به سیستم‌های نوین آبیاری متصل کرده ام و در اینجا گندم، خربزه و هندوانه کشت می کنم.

او گفت: سطح زیرکشت مزارعم نسبت به قبل ۲ برابر شده است و در زمان کمتری می‌توانیم مزرعه خود را آبیاری کنیم؛ به طوری که روز گذشته ۲ هکتار جالیز را در طی ۲ ساعت آبیاری کرده ام.

بر اساس بررسی‌های انجام شده، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری میانگین تولید محصول را ۳۰ درصد افزایش می‌دهد.

در خراسان‌جنوبی مانند بسیاری از مناطق کشور ۹۱ درصد آب چشمه‌ها و قنات‌ها در بخش کشاورزی، ۵ درصد در شرب، ۲ درصد در صنعت و ۲ درصد دیگر در بخش‌های دیگر، چون دام و معادن مصرف می‌شود. با توجه به آن که حجم زیادی از مصرف آب در بخش کشاورزی است، بنابراین نیاز است تا کشاورزان بیشتر به سیستم‌های نوین آبیاری روی بیاورند تا در مصرف آب صرفه جویی شود.

آب کمتر، برداشت بیشتر

مصرف آب در روش غرقابی بسیار بیشتر است و مقدار زیادی هدر می رود، اما در سیستم نوین آبیاری مصرف آب با حداقل برداشت صورت می گیرد؛ به طوری که به ازای هر هکتار آبیاری تحت فشار ۴ هزار و ۴٠٠ متر مکعب آب و به ازای هر هکتار آبیاری کم فشار هزار و ۵٠٠ تا ۲ هزار مترمکعب آب در سال صرفه جویی می‌شود.

کشاورز بخش دستگردان طبس گفت: پارسال برداشت خربزه از این زمین به صورت غرقابی صورت گرفته، اما امسال که به صورت سیستم‌های آبیاری نوین مزارع را آبیاری کرده ایم برداشت خربزه ۵ برابر شده است.

این نوع کشت علاوه بر کاهش هزینه‌ها موجب افزایش ۴ برابری تولید و کاهش مصرف آب به یک سوم می‌شود.

بیشتر بخوانید

• تولید محصولات پر آب بر با کمترین میزان آب مصرفی
• روز‌های خوش کشاورزی پس از ۳۵ سال خشکسالی/ اولین محصولات به بار نشستند
• خوشه‌های طلایی گندم برکت پیدا کرد

حسینی گفت: سال‌های قبل با بیل مزارع را آبیاری می‌کردیم و شاید چندین ساعت و یک الی دو روز طول می‌کشید تا مزارع خود را آبیاری کنیم؛ حالا خیلی راحت با چرخاندن همین شیر آب مزرعه خود را آبیاری می‌کنم و دیگر مانند سال‌های قبل سختی های زیادی را بر دوش نمی‌کشیم و کارمان راحت‌تر شده است.

یکی از موثرترین راه‌های بهینه سازی و صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری است؛ از طرفی این اقدام با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب سبب افزایش بازدهی آبیاری زمین‌های کشاورزی و در نتیجه افزایش کیفیت محصول می‌شود.

تجهیز ۸۷۵ هکتار به سیستم‌های نوین آبیاری

در سال‌های اخیر روز به روز به تعداد سیستم‌های نوین آبیاری افزوده می‌شود؛ به طوری که در ۳ ماهه‌ نخست امسال ۸۷۵ هکتار از مزارع استان به این سیستم کم آب بر مجهز شده است.

محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: اکنون سیستم آبیاری نوین در ۱۱ هزار و ۸۷۵ هکتار از اراضی کشاورزی استان در دست اجرا است که از این نظر استان رتبه نخست کشور را کسب کرده است.

او گفت: از ابتدای اجرای طرح آبیاری نوین در خراسان جنوبی ۳۶ هزار هکتار از اراضی این منطقه مجهز به سیستم نوین آبیاری شده است.

رحیمی معاون تسهیلات سازمان جهاد کشاورزی استان نیز گفت: هم اکنون هر روستایی که تقاضای اجرای سیستم آبیاری تحت فشار و کم فشار را برای اراضی کشاورزی روستا از طریق منبع آبی آن داشته باشد، سازمان جهاد کشاورزی آماده همکاری با این روستائیان بوده به طوری که ۸۵ درصد هزینه‌های مربوط به اجرای این سیستم را سازمان متقبل و ۱۵ درصد را خود مردم روستا هزینه می کنند.

او گفت: جهاد کشاورزی در کنار تسهیلات ۱۲ درصدی که به کشاورزان اعطا می‌کند، تسهیلات بلاعوض را برای افرادی که تمایل به تجهیز سیستم‌های نوین در مزارع خود دارند در نظر گرفته است؛ به طوری که به ازای اجرای هر هکتار آبیاری کم فشار حداکثر ۱۵ میلیون تومان و به ازای هر هکتار آبیاری تحت فشار حداکثر ۴۰ میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می‌شود.

وقتی افکار سنتی، کشاورز را محدود می‌کند

هنوز هم هستند تعدادی از کشاورزان خراسان جنوبی که تن به روش‌های نوین و جدید نمی‌دهند و تمایل بیشتری به همان روش‌های سنتی دارند.

محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان عدم تمایل کشاورز به استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری، خرده مالکی اراضی کشاورزی و منابع آبی، بالابودن هزینه خودیاری، هزینه‌های تأمین برق و استخر را از جمله موانع موجود دانست.

او گفت: از علل به وجود آمدن پدیده خرده مالکی تغییر کاربری‌ها، قوانین ارث و خُرد شدن برخی از اراضی کشاورزی است که قابل تأمل است.

محمدی گفت: هدف اصلی در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری سوق دادن طرح ها به سمت مزارع خرده مالکی است که از هدررفت آب کشاورزی جلوگیری شود، اما به دلیل ازدیاد مالکان، اجرای سامانه‌های آبیاری با مشکلاتی مواجه و با تأخیر انجام می‌شود.

در این بین نیاز است تا کشاورزان برای حل مشکل خرده مالکی برای تجهیز مزارع خود به سیستم‌های نوین آبیاری به صورت مشارکتی اقدام کنند.

به کشاورزان آموزش دهید پای کار بیایند

هم اکنون ۳۶ هزار هکتار از مزارع استان مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری است و نیاز است تا جهاد کشاورزی آموزش‌های خود را در خصوص سیستم‌های نوین آبیاری در مناطق دور و نزدیک بیشتر کند.

این امر سبب می شود تا کشاورزانی که هنوز تمایل به استفاده از این سیستم پر سود ندارند از مزایای آن آگاه شوند تا هم تولید کشاورز بیشتر شود و هم هدر رفت آب در این خطه کویری کمتر شود.

گزارش از زهرا رضوانیان