از خانه تا نانوایی محله شان فاصله زیادی نیست، شاید کمتر از پانصد متر؛ اما این مسیر کوتاه برایش دنیایی است چرا که هر روز با عبور از این مسیر صحنه های متفاوتی می بیند که گویی همه شهر را در این پانصد متر می بیند.
در مسیرش از مقابل یک دبستان پسرانه عبور می کند در مدرسه باز است اما سرو صدایی نیست چون موقع امتحانات پایانی و شاید هم اعلام نمرات باشد. از کنار مغازه ها عبور می کند ، یکی مقابل دکانش را آب و جارو می کند، دیگری اسپند دود کرده و آن دیگری کرکره کهنه اش را با آن صدای گوشخراش بالا می دهد. خیابان هم حکایت خودش را دارد، برخی خودروها شتابان و برخی هم با آرامش به مسیر خود ادامه می دهند و راننده تاکسی که سر صبح رادیو جهانبین را گوش می دهد. صدای مجری که در برنامه صبح ، همه را به خوردن یک صبحانه خوب دعوت می کند.
راستی حرف نان آمد، این روزها، تنور ارتقای کیفیت نان بسیار داغ شده است. نانی که برکت همه سفره هاست و ارزش معنوی و غذایی زیادی برای تک تک افراد دارد.
افرادی که قبلاً قدر این برکت خدا را بهتر می دانستند مثلاً اگر احیاناً تکه ای کوچک از زنان را بر زمین می دیدند، با احترام آن را بوسیده و از زیر دست و پا جمع می کردند و به گوشه ای می گذاشتند تا شاید غذای گنجشکی گرسنه شود، اما متأسفانه حفظ این ارزشها چند وقتی است به قول امروزی ها از مد افتاده و از دور خارج شده است و تا جایی که اسراف و حیف و میل در این برکت سفره ها به آخرین حد خود یعنی خوراک دام و طیور و در برخی مواقع هم به ریختن در سطل های زباله ختم می شود!
نان پرمصرف ترین ماده غذایی در کشور ماست، به گونه ای که هر فرد به طور متوسط روزانه حدود ۳۰۰گرم نان را به مصرف می رساند. بنابراین لزوم توجه به این ماده با ارزش غذایی بر همگان روشن و امری اجتناب ناپذیر است و باتوجه به این مسئله که می گویند عقل سالم در بدن سالم است و توجه به سلامت افراد جامعه و شعار پیشگیری بهتر از درمان است، می توان زیان های اقتصادی را از بابت مصرف نان غیرمطلوب و کم کیفیت تصور کرد.
دولت هر سال به منظور تثبیت قیمت نان مبالغ کلانی یارانه پرداخته است که اخیرا به برکت اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها، چنین فرآیندی ان شاءالله به زودی اصلاح خواهد شد، اما نمی توان بهبود کیفیت آن را از نظر دور داشت.
مسئولان اجرايی کشور، هدفمندی يارانه ها را عاملي موثر در کاهش دور ریز نان می دانند؛ همزمان با تلاش مسئولان اجرایی کشور برای هدفمند کردن یارانههای کالاهای اساسی و نیز، حراست از امنیت غذایی کشور، حجم بالای ضایعات نان به عنوان پرمصرفترین ماده غذایی مورد توجه قرار گرفته است.
در حالی که برخی از مسئولان مانند حیدرعلی نصر، رئیس مرکز پژوهشهای غلات دور ریز نان در کشور را ۸ درصد عنوان میکنند، برخی از دست اندر کاران پژوهش، از جمله محمدرضا خواجه، مسئول بخش نان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ضایعات این ماده غذایی را ۱۰ تا ۵۰ درصد میدانند.
در این میان، محمد سروی، یکی از کارشناسان زنجیره آرد و نان، با اشاره به این اختلاف نظر در رقم دورریز نان، در دست نبودن اطلاعات دقیق و صحیح در این زمینه را یکی از مشکلات اصلی در مسیر رفع این معضل میداند.
مسئولان وزارت جهاد کشاورزی هدفمندی یارانهها را عاملی موثر در کاهش دور ریز نان میدانند. محمد قربانی، معاون برنامه ریزی و اقتصادی این وزارتخانه در این باره گفت: طرح هدفمندی یارانهها و تغییر آن از کالا به افراد، میتواند به افزایش بهره وری در نانواییها منجر شده و از ضایعات ۳۰ درصدی نان جلوگیری کند.
سبحانیان، معاون امور اقتصادی وزارت اقتصاد نیز با اشاره به برخی از تخلفات در این عرصه و تبدیل نان به خوراک دام و طیور، گفت: وضعیت فعلی به گونهای است که برخی نان را تبدیل به خوارک دام میکنند، اما با هوشمندی که در طرح هدفمندی بکار رفته، جلو این مصارف گرفته میشود.
با اجرای طرح هدفمندی یارانه نان علاوه بر جلوگیری از سوء استفاده از یارانه نان کیفیت تولید این قوت غالب سفره های مردم هم افزایش مییابد.
در قالب طرح هدفمندی یارانه ها اختلاف قیمت هزینه تمام شده و قیمت فروش که به صورت یارانه از سوی دولت پرداخت میشد حذف و اعتبار آن مستقیم به حساب خانوارها واریز می شود.
مدیر کل غله و خدمات بازرگانی استان چهارمحال و بختیاری میگوید : بر اساس برآوردهای انجام شده قیمت تمام شده تولید هر کیلو گرم گندم از مزرعه تا سیلو بین ۱۰ هزار و ۵۰۰ تا ۱۱ هزار تومان است ، با این حال دولت امسال هر کیلوگرم گندم را به قیمت ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان از کشاورز به صورت تضمینی که از اول تیر آغاز می شود خریداری میکند.
نعمت الله تقی زاده گفت: کارخانههای آرد هر کیلوگرم گندم را به قیمت ۶۶۵ تومان از سیلوها خریداری میکنند؛ قیمت تمام شده هر گونی ۵۰ کیلویی آرد نوع یک به نانوایان دولتی پز ۳۸ هزار تومان و نوع دو، ۴۵ هزار تومان است.
در واقع دولت برای هرکیلوگرم آرد تا به دست مردم برسد ۱۱ هزار تومان یارانه میدهد.
با توجه به اینکه بیشترین مصرف گندم کشور در تولید نان است قیمت آرد تنها ۲۰ درصد از قیمت تمام شده نان را تشکیل میدهد و بقیه هزینهها مربوط به هزینههای کارگر، سوخت، برق، نمک و خمیر مایه است.
گفته می شود اکنون قیمت واقعی هر قرص نان ۲ هزار تومانی که به دست مردم می رسد ، حدود ۲ هزار و ۸۰۰ تومان است و این تفاوت را دولت به صورت یارانه پرداخت می کرد که در این میان سبب افزایش تخلفات و کاهش کیفیت می شد.
اکنون اما با اجرای طرح هدفمندی یارانهها این یارانه به مصرف کننده پرداخت میشود و علاوه بر جلوگیری از سوء استفاده از تفاوت قیمت آرد یارانهای و آرد آزاد کیفیت تولید نان هم افزایش خواهد یافت و از دور ریز آن و یا مصرف نان برای خوراک دام جلوگیری خواهد شد.
در راستای هوشمندسازی یارانه نان در استان چهارمحال و بختیاری نصب دستگاه کارت خوان هوشمند در نانوایی های این استان آغاز شد.
آقای منزوی معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری چهارمحال و بختیاری گفت: پس از اینکه تمام نانوائیها به این دستگاه مجهز شدند، دریافت یارانه به صورت هدفمند از محل پخت نان به نانوائیها پرداخت خواهد شد .
بیشتر بخوانید
با این طرح تمام نانواها توسط شبکه یکپارچه رصد می شوند تمام تراکنش ها قابل رصد است و در مرحله بعد هر نانوا بر اساس پخت نانی که انجام می دهد یارانه نان را دریافت خواهد کرد .
اسماعیل امیری دبیر شورای آرد و نان شهرستان لردگان گفت: در این طرح وزن چانه افزایش مییابد و کیفیت نان هم بهتر میشود.
شهرستان لردگان ۵۳ نانوایی دارد که انواع قرص نان به غیر از سنگک و بربری را کیلویی به مشتریان عرضه میکنند و ماهانه ۹ هزار و ۵۰۰ کیسه آرد بین نانواییها توزیع میشود.
به گفته امیری، ماهانه ۴ میلیون قرص نان در این شهرستان پخت میشود؛ سرانه مصرف نان در شهرستان لردگان ۸ کیلوگرم یعنی یک کیلوگرم بیشتر از سرانه مصرف کشور است.
امیری گفت: نان لواش کیلویی ۴۰ هزار ریال در نانواییهای شهرستان توزیع میشود؛ در این طرح چانه نان از ۲۰۵ گرم به ۲۲۰ تا ۲۳۰ گرم رسیده است؛ هر یک کیلو نان معادل ۷ قرص نان با قیمت ۳ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش میرسد.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی آردسازان ایران میگوید در بسیاری از کشورها نان به صورت کیلویی فروخته میشود و فروش نان به صورت کیلویی باعث میشود قیمتها قابل کنترل باشد.
سید محمدرضا مرتضوی گفت: معتقدیم نان باید وزن شود، وزن آن به صورت برچسب بر روی نان قرار بگیرد تا قیمتها قابل کنترل باشد؛ چون هر سال قیمتها تغییر نمیکند چانهها تغییر وزن میدهند و این به نفع کیفیت نان نیست؛ برخی از نانوایان که در این زمینه تجربه دارند معتقدند باید مثل گذشته نان در ایران بر روی ترازو وزن شود.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی آردسازان ایران به علت مخالفت برخی از نانواییها با این طرح اشاره کرد و گفت: اگر قرار باشد نان وزن شود حتما باید یک صندوقدار یا یک کارگر مستقل در نانوایی فعالیت کند که اضافه شدن یک کارگر در توان اقتصادی نانوایی ها نیست. برای همین برخی موافق این طرح نیستند و معتقدند همین که چانه وزن شود کافی است.
به گفته مرتضوی، در بسیاری از کشورها نانهای صنعتی و سنتی به صورت کیلویی فروخته می شود؛ وقتی قیمت نان آزاد شود فضا رقابتی شده و نانواییها مجبورند برای حفظ مشتریهایشان کیفیت کار خود را بالا ببرند. طبیعتا اگر کمفروشی یا گرانفروشی رخ دهد نانوایی مشتریهایش را از دست خواهد داد.
منزوی معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری چهارمحال و بختیاری می گوید: فروش کیلوئی نان در شهرستان لردگان طرحی آزمایشی و نتایج در حال بررسی است؛ چون قرار است تمام نانوائی ها به دستگاه کارت خوان به صورت عددی مجهز شوند بهتر است تمام نانوائی ها از یک روش مشترک استفاده کنند.
آقای ابراهیمی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان هم گفت: تمام نانوائیها در سطح استان، به مرور دستگاه کارت خوان را دریافت خواهند کرد و پس از تکمیل طرح مرحله دوم هدفمندی یارانه ها در پخت نان اجرا خواهد شد .
با اجرای این طرح، ساماندهی بیشتری بر روی نحوه پخت و توزیع نان صورت خواهد گرفت؛ جلوگیری از قاچاق آرد و توزیع خارج از شبکه آرد از اهداف نصب دستگاه کارت خوان هوشمند در نانوایی ها است.
به گفته ابراهیمی، در این طرح، برای نانوائیها هم مبلغ ۱۵ درصد تشویقی در نظر گرفته شده است که در پایان همان روز پس از فروش نان، به حسابشان اضافه میشود.
نعمت الله تقی زاده مدیر کل غله و خدمات بازرگانی استان چهارمحال و بختیاری هم گفت: در این طرح قیمت نان هیچ تغییری نخواهد داشت و قیمت های قبلی در نانوائی ها اعمال می گردد .
قانونمند و نظام مند کردن سیستم نانوائیهای کشور و جلوگیری از هدر رفت آرد از اهداف این طرح است.
پیرمرد مثل هر روز نان داغ خریده بود و در راه نانوایی تا خانه به حرفهای جوانی فکر می کرد که در صف نان، خبرهای ناسالم بودن و گرانی نان را به او گفته بود؛ به نان فکر می کرد و به اینکه برای به دست آوردن یک لقمه نان حلال چه سختی هایی کشیده می شود؛ به یاد مادرش افتاده بود، آخر روزگاری در روستا به مادرش در داغ کردن تنور کمک می کرد و آواز می خواند؛ حالا هم در خیابان شلوغ شهر زیر لب زمزمه می کند:
ای آشنای روزهای کودکی ام
خسته ام بیا
با خود برای من
یک لقمه نان عشق
آرامش بهشت
از سرزمین نگاه خدا بیار
همچنین اندکی خلاقیت در تولید نانهای باکت و مغز پخت کردن آن باعث جلوگیری از دور ریز بیش از نیمی از هر نان باگت توسط برخی از افراد می شود.