«دسته چوبی» آیین خونخواهی گرگانی‌ها برای شهدای کربلا
«دسته چوبی» یکی از آیین‌های کهن مردم گرگان است که نماد خونخواهی برای شهدای دشت کربلا به شمار می‌رود.
آیین سنتی دسته چوبی روایتگر عاشقانه‌ای حزن‌انگیز از مردمان شهر تاریخی گرگان است؛ عاشقانه‌ای که گاه دسته‌های چوبی را به دست گرفته و در این مصرع «ما غلامان علی، شمر دوران می‌زنیم - تیر بر فرق یزید نامسلمان می‌زنیم» متجلی می‌شود.
دسته چوبی آیین سنتی چند صدساله مردم گرگان در شامگاه دومین شب شهادت امام حسین (ع) است که در محله‌های تاریخی گرگان و به ویژه محله میخچه‌گران برگزار می‌شود.
در این رسم، عزاداران گرد یک نفر که میدان‌دار یا نوحه‌خوان است حلقه‌زده و در عین حمل یک دسته چوب بزرگ، با دست دیگر به سینه زده و عزاداری می‌کنند.
در ابتدای حرکت دسته، چند جوان که اغلب از سادات هستند، مشعل‌هایی را حمل کرده و جلوتر از عزاداران، مسیر حرکت را برای سینه زنان روشن می‌کنند.
محمد علی قدمنان یکی از پیرغلامان شهر تاریخی گرگان در این باره گفت: این سنت دیرینه‌ای است که چند صدسال قبل تاکنون در گرگان برگزار می‌شود.
وی افزود: بر اساس برخی روایات، شخصی به منطقه استرآباد (گرگان امروز) می‌آید و از مردم دعوت می‌کند که به یاری امام حسین (ع) بشتابند.
او گفت: مردم گرگان بلافاصله حرکت کرده، ولی زمانی می‌رسند که امام حسین (ع) به شهادت رسیده بودند و عزادار برمی گردند و به نیت آن در دهه اول محرم در شامگاه دومین شب شهادت دسته چوبی در این شهر حرکت می‌کند.
این پیرغلام گفت: مشعل روشن در این دسته چوبی معنای معنوی راهگشایی دارد و راه را نشان می‌دهد که جلوی پایت را هم ببینی و چوبی که به همراه آن مردم حسین حسین می‌گویند به منزله شمشیر دادخواهی است که در قبل از انقلاب در کنار دسته چوبی از شمشیر هم استفاده می‌شده است.
قدمنان افزود: شیپور هم در این آیین می‌زنند که نماد آماده باش بوده که مردم برای دادخواهی حرکت کنند، مردم این آیین تاریخی را نسل به نسل به امروز رسانده و نمادی از نیت پاک مردمان ولایتمدار گرگان است.
محمد حسین زیّانی یکی دیگر از پیرغلامان شهر تاریخی گرگان گفت: در گذشته مرسوم بوده دسته چوب‌هایی هر شب محرم در محلات حرکت کرده و همراه آن سینه زنی و عزاداری می‌کردند.
وی افزود: زمانی که به شیعیان جرجان خبر رسید امام حسین (ع) به جنگ یزیدیان رفتند مردم برای یاری آن حضرت دسته دسته از این منطقه حرکت کرده، ولی زمانی رسیدند که جنگ تمام شده بود و دسته‌هایی که به ترتیب رفته بودند عزادار برگشتند.
وی بیان کرد: هر دسته که به گرگان رسید عزاداری برپا کرده که تاکنون هم این رسم به قوت خود پابرجاست.
این پیرغلام افزود: مردان همراه با این دسته چوبی این موارد را می‌خوانند «سر برهنه پابرهنه طوق برپا می‌کنیم، خارجی را از دم شمشیر بران می‌بریم»، همراه با این دسته عزاداران سینه زن همراهی کرده و دور می‌زنند.
حرکت دسته چوبی، یادآور آن خونخواهی نیمه تمام و چوب‌هایی که در دست عزاداران قرار می‌گیرد، نشانه سلاح مردم و آمادگی برای مصاف با دشمنان است.
آئین دسته چوبی به واسطه برخی ویژگی‌های بصری و زیبایی شناختی‌اش به عنوان یک میراث معنوی ناملموس در ۲۲ آذر ماه سال ۹۱ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
امام حسین (ع) سومین اختر تابناک امامت و ولایت در سوم شعبان سال چهارم هجری قمری در خانه حضرت امیرالمومنین (ع) پیشوای اول شیعیان و حضرت فاطمه زهرا (س) یگانه دختر رسول اکرم (ص) در مدینه دیده به جهان گشود.
آن حضرت در مکتب نورانی حضرت محمد (ص) و پدرش مولای اول شیعیان (ع) و مادری، چون حضرت زهرا (س) درس آزادی، ایستادگی و جوانمردی را آموخت و پس از شهادت پدرش، همدوش با برادرش امام حسن مجتبی (ع) در راه تبلیغ دین اسلام و آموزه‌های آن گام برداشت، هنگامی‌که امام دوم شیعیان در سال ۵۰ هجری قمری به شهادت رسیدند، رسالت سنگین امامت و هدایت مردم بر دوش امام حسین (ع) واگذار و آن حضرت به مدت ۱۱ سال عهده‌دار این امر مهم شدند.
سرانجام در روز دهم محرم (عاشورا) سال ۶۱ هجری قمری، امام حسین (ع) و یارانش باوفایش در راه دین اسلام و ترویج آموزه‌های آن، احیای احکام دین و زدودن انواع انحراف‌های دینی به شهادت رسیدند و درس آزادی و ولایتمداری را در تاریخ ماندگار کردند.
منبع: ایرنا
