تاثیر تلفات و ویرانی‌های زلزله بر اقتصاد ترکیه

روزنامه «گازته دوار» ترکیه در مقاله‌ای نوشت: ما هرگز آمار دقیق تخریب یکی از بزرگترین زلزله‌های تاریخ را که در مطبوعات جهانی از آن به عنوان زلزله ترکیه-سوریه یاد می‌شود، مانند آمار تخریب زلزله مرمره را دریافت نخواهیم کرد. گذشت زمان نشان خواهد داد که این زلزله تا چه اندازه اقتصاد و سیاست ترکیه را تغییر خواهد داد. ده استان به مساحت ۱۱۰ هزار کیلو متر مربع تخریب شده و یا آسیب دیده است.

سهم منطقه زلزله دیده از کل درآمد ملی ترکیه

کنفدراسیون کارآفرینان ترکیه (TÜRKONFED) «گزارش وضعیت ارزیابی اولیه زلزله قهرمان‌ماراش ۲۰۲۳» را منتشر کرد. طبق این گزارش در مجموع ۱۳.۳ میلیون نفر در استان‌های اعلام شده در مناطق بحران زده زندگی می‌کنند. این رقم معادل ۱۵.۷ درصد از جمعیت ترکیه است. سهم استان‌ها در منطقه زلزله زده از کل درآمد ملی ۹.۳ درصد است. سهم بخش‌های کشاورزی، تولیدی و صنعت بیش از این میزان است. سهم بخش کشاورزی ۱۰ استان از درآمد ملی ۱۴.۳ درصد است. سهم آن در بخش مالی و بیمه بسیار کم و ۴.۴ درصد است. این در حالی است که ۱۱.۷ درصد از کل کارآفرینان سراسر کشور در این منطقه هستند. ۱۵ درصد مالیات دهندگان شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر موسسات در ۱۰ استان قرار دارند.

بیشترین تاثیر زلزله در کشاورزی

این منطقه ۲۰.۹ درصد از تولیدات کشاورزی کشور را تامین می‌کند. ۱۲ درصد از تولید غلات و گیاهی را تامین می‌کند. ۱۴.۵ درصد از زمین‌های کشاورزی زیر کشت، ۱۲ درصد گاوداری و ۱۶.۳ درصد تولیدات دامپروری گوسفند و بز کشور در این منطقه قرار دارد.

این ارقام، به دلیل خشکسالی اخیر، امرار معاش را با مشکل جدی روبرو کرده است و تورم در قیمت مواد غذایی نیز افزایش خواهد یافت و بر افزایش تورم مواد غذایی تأثیر می‌گذارد. چرا که مشخص نیست امسال با تلفات مردم و شوک تا چه حد می‌توان تولید و برداشت کرد. تلفات انسانی و شوک وارد شده نیز تولید و برداشت محصولات را کاهش خواهد داد.

احتمال کاهش صادرات به زیر ۱۵ میلیارد دلار

۱۰ استان واقع در منطقه زلزله زده ۸.۷ درصد از کل صادرات کشور را بر عهده دارند. سهم هر یک از این استان‌ها در صادرات کشور بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، کل صادرات منطقه در سال ۲۰۲۲ میلادی بالغ بر ۱۹.۷۶ میلیارد دلار بوده است و ۱۰.۵۲ میلیارد دلار از این حجم صادرات تنها از منطقه غازی آنتپ انجام شده است.

در سال ۲۰۲۲ میلادی به ترتیب استان حاتای ۳.۵۶ میلیارد دلار، آدانا ۳ میلیارد دلار و قهرمان ماراش ۱.۷۶ میلیارد دلار صادرات داشته اند. با توجه به اینکه غازی آنتپ تا حدی تخریب شده است، به نظر می‌رسد استان‌هایی که صادرات در آن منطقه بیشترین آسیب را خواهد دید، حاتای و قهرمان‌ماراش خواهند بود.

بیشتر بخوانید:

• برآوردی از حجم خسارت‌های اقتصادی ترکیه بابت زلزله اخیر
• افزایش تورم در ترکیه به ۸۵.۵۱ درصد

اقلام صادراتی و امکانات تولید آن‌ها

اقلام صادراتی و امکانات تولید ده استان زلزله زده متشکل از غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی و فرآورده‌های آنها، مواد غذایی، آهن و فولاد، نساجی و فرآورده‌های پوشاک در رتبه اول صادرات این مناطق قرار دارند. به موازات کاهش سهم استان‌ها در تولید درآمد ملی، می‌توان پیش‌بینی کرد که صادرات ۱۰ استانی که در معرض بلایای طبیعی قرار گرفته‌اند به زیر ۱۵ میلیارد دلار برسد. زیرا زیرساخت بندری که صادرات را پشتیبانی می‌کند، نیز آسیب دیده است.

هزینه خسارت وارد شده در نتیجه زلزله در ده استان با پیش بینی خوش بینانه ۸۴.۰۶ میلیارد دلار است. بنا به گزارش "کنفدراسیون کارآفرینان ترکیه" زلزله ۲۰۲۳ میلادی با مرکزیت پازارجیک و البستان قهرمان‌ماراش در مجموع ۸۴.۰۶ میلیارد دلار خسارت به بار آورده است. از این میزان ۷۰.۷۵ میلیارد دلار خسارت مسکن، ۱۰.۴ میلیارد دلار خسارت کاهش درآمد ملی و ۲.۹۱ میلیارد دلار خسارت روزکاری است.

شروع موج مهاجرت 

یکی از مشکلات مهاجرت شدید داخلی کشور (ترکیه) است که در مدت کوتاهی پس از زلزله شروع می‌شود و دیگری موج مهاجرتی است که ممکن است از شمال سوریه به ترکیه آغاز شود. زیرا زلزله باعث تخریب جدی در شمال سوریه شد و ممکن است با موجی از مهاجرت خارجی جدی از حلب، ادلب، عفرین و لاذقیه سوریه روبرو شویم.

در شرایطی که کمک رسانی به مردم سوریه با موانع جدی روبرو شد، اولین موضوعی که به ذهن الکساندر دی کرو Alexander De Croo نخست وزیر بلژیک درباره سوریه خطور کرده این است که سوری‌ها به اتحادیه اروپا و بلژیک نیایند و در ترکیه نگه داری شوند». نخست وزیر بلژیک با بیان اینکه نگران این است که زلزله ترکیه و سوریه موج جدیدی از آوارگان را به سوی اتحادیه اروپا روانه کند، گفت: باید قربانیان زلزله در ترکیه اسکان داده شوند و باید در این زمینه با ترکیه توافق‌های خوبی امضاء کنیم تا از اتفاقات منفی و گسست بین ما جلوگیری شود.

اتحادیه اروپا می‌خواهد با پرداخت کمک نقدی کم به ترکیه، از بار سنگین موج مهاجرت نجات یابد. یکی از آثار منفی این موج مهاجرت، افزایش نجومی اجاره بها در برخی استان‌های همجوار ترکیه و سوریه و کلان شهر‌ها خواهد بود و حتی در این روز‌های دردناک، مالکان خانه‌ها اجاره بهای منازل را سه برابر افزایش داده اند. بحران‌های اجتماعی در شهر‌های اطراف مناطق زلزله زده و به‌ویژه بیکاری و بحران ناشی از آن نیز بررسی خواهد شد.

کمک‌های خارجی چقدر موثر است؟

علاوه بر همه این عوامل منفی، آیا امکان ارسال کمک‌های خارجی بلاعوض برای احیای اقتصاد منطقه پس از زلزله و پرداخت وام‌های حمایتی با نرخ سود مطلوب از سوی نهاد‌های بین المللی به ویژه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول وجود دارد؟ احتمالاً کمک‌های خارجی و وام به ترکیه پرداخت خواهد شد و برخی از آن‌ها کمک بلاعوض خواهد بود. شکی نیست که بلوک غرب یعنی آمریکا و اتحادیه اروپا با حکومت اردوغان روابط متشنجی دارند و آن‌ها برای اعطای کمک چانه زنی و مذاکره خواهند کرد. شاید کشور‌هایی مانند چین، روسیه، ایران، پاکستان و هند بتوانند تا حدی از لحاظ فنی، لجستیکی و مالی از ترکیه حمایت کنند، اما آیا از این کمک‌ها به درستی استفاده خواهد شد یا نه؟ این یک سوال بزرگ است.