آیا محسن چاوشی در خواندن اشعار بزرگان موفق است؟/ راهکارهای استقبال شنونده از یک قطعه پاپ سنتی

به گزارش خبرنگار حوزه موسیقی  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، مادرم سر کلاسش برای شاگردانش ابیات "ای دل قلاش مکن فتنه و پرخاش مکن، شهره مکن فاش مکن بر سر بازار مرا" از مولانا خواند و در کمال تعجب, شاگرد دبستانی اش، نام شاعر را «محسن چاوشی» عنوان کرد. اینکه چرا شاگرد دبستانی مادرم چاوشی را می‌شناسند، ولی مولانا شاعر جهانی قرن هفتم که سروده‌های عرفانی اش با بیان اضداد نظیر نور و تاریکی، در دنیا همگان را متعجب ساخته ا را نمی شناسد جای بحث دارد. البته این نکته مثبتی است که محسن چاوشی از اشعار مولانا در متن ترانه خود استفاده می‌کند و به آن ارج می‌نهد و افراد به واسطه موسیقی چاوشی اشعار بزرگان پارسی گو را به خاطر می‌سپارند.

در روزگاری که ترکیه ادعا می‌کند مولانا شاعر ترکی است، ولی به قول پروفسور مهدی محقق «مولانا به زبان فارسی شعر گفته است. یک کتاب مولانا را جلوی دانشمندان ترکیه بگذارید، اگر توانستند بی لکنت و روان بخوانند؟! مولانا در بلخ به دنیا آمده و گفته است: بلخی‌ام من بلخی‌ام من بلخی‌ام. اگر خواستید نسبتش را بدانید، بلخ در آن زمان جزو ایران بوده است. اصلا مولانا یک خط شعر به زبان ترکی دارد؟ شعر ترکی مولانا کجاست؟ مولانا تمام آثارش به زبان فارسی است.» نیاز به امثال چاوشی‌ها زیاد است.

استفاده از اشعار این شاعر عرفانی در ترانه، نکته مثبتی است که باعث می‌شود کشوری به خودش جرأت نمی‌دهد ادعای ترک بودن مولانا را مطرح کند. با گشت و گذار در محتوای آهنگ‌های موجود در بازار، بی محتوایی ترانه‌ها به چشم می‌خورد. در مصاحبه‌های پیشین، محمدعلی بهمنی ترانه سرا عنوان کرد که یکی از دلایل بی کیفیتی محتوا‌ها موضوع دستمزد گزاف ترانه سرا‌های مطرح است که به استفاده از ترانه‌های بی محتوا روی آورده اند و حالا این سوال پیش می‌آید که آیا بهتر نیست با توجه به مشکلات موجود در زمینه ترانه، از اشعار مولانا و دیگر شاعران فارسی گوی استفاده شود تا علاوه بر رفع این معضل، اشعار کهن فارسی نیز احیا شوند؟!

محسن چاوشی به اندازه خدمتی که از زاویه خودش به موسیقی کرده است، ارزشمند است
محمد علی بهمنی، ترانه سرا، شاعر و غزل‌سرای ایرانی  در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اینکه چقدر موسیقی پاپ قابلیت استفاده از اشعار سنتی را دارد گفت: موسیقی پاپ هم جزو موسیقی است و ما باید به درون هر کسی که آن آهنگ را خلق می‌کند نگاه کنیم. آهنگساز کارش جهانی خواهد شد، مشروط بر اینکه در درونش اتفاق لازم افتاده باشد. وقتی کسی هنوز با ملودی و موسیقی آشنا نیست و در درونش احساسی وجود ندارد، اگر بخواهد از اشعار مولانا استفاده کند، دچار بی حرمتی می‌شود. بنابراین اگر قصد ما خدمت کردن است، بهتر است  در تمرین‌های موسیقی این کار انجام شود تا وقتی نوبت به عرضه نهایی اثر میرسد، آن اهنگ خوب از آب درامده بیاید.

وی در جواب اینکه آیا محسن چاوشی در احیای شعر سنتی موفق عمل کرده است یا خیر گفت: البته خیلی از عزیزان که با موسیقی سر و کار دارند ایراداتی از آن گرفته اند، اما وقتی هنرمندی شوق آفرینش اثر موسیقیایی با استفاده از اشعار بزرگان را دارد، اول باید در درون به آن برسد. من روی آقای خاصی مکث نمی‌کنم. گرچه محسن چاوشی به اندازه خدمتی که از زاویه خودش به موسیقی کرده، ارزشمند است، مخصوصا کار‌های اولیه اش که درخشش فوق العاده‌ای در موسیقی ایران بود. به طور کلی به خاطر شوقی که چاوشی برای این کار دارد حتی اگر مقداری ضعف در کارش وجود داشته باشد، احترام می‌گذارم، چون قصدشان بهره بری موسیقی از شعر مولانا و دیگر شاعران بزرگ و بهره بردن دیگران از این اشعار است.

این شاعر نام آشنا ادامه داد: موسیقی پاپ کلاً یک نوع موسیقی است، کلاً کسی می‌تواند این تفکر را در کار داشته باشد که در کارهایش دو بیت را نخواند و اشکالی هم ندارد. ذوقی است، ولی حق دست بردن در شعر را ندارد، محسن چاوشی نیز کارهایش را با امید شروع کرد.  

تبدیلِ اثر برجسته و فاخر شاعر بزرگ به یک شعر مبتذل سطحی کار غیر قابل دفاعی است
مسلم نادعلی زاده، دکتری زبان و ادبیات فارسی و دبیر علمی شورای  ترانه و کلام وزارت ارشاد هم درباره استفاده خوانندگان پاپ از اشعار مولانا یا شعرای بزرگ در ترانه‌ها گفت:ما نمی‌توانیم استفاده از اشعار شعرای بزرگ را منحصر به موسیقی کلاسیک و سنتی بدانیم، استفاده از این اشعار باعث خروجی مثبت آثار موسیقیایی میشود. همانگونه که خوانندگان پاپ مانند محسن چاوشی اشعار قدمای ما را با موسیقی پاپ خوانده و خوب بر آن نشسته است.

وی در ادامه در پاسخ به این که چقدر محسن چاوشی در احیای شاعر سنتی مثبت عمل کرده است گفت: وقتی مردم یک قطعه موسیقی را گوش می‌کنند و شنونده آثار تولید شده هستند، طبیعی است که بین غزلی که خوانده شده و شعری که خوانده نشده، مردم غزل خوانده شده را تکرار کنند. چه موسیقی پاپ و چه کلاسیک، اگر از اشعار و اجرای خوب بهره برند، مردم از آن استقبال می‌کنند و لذت می‌برند.

نادعلی زاده درباره دست بردن در شعر گفت: تضمین در شعر غیر از دست بردن در اشعار است، تضمین حدودش تعریف شده است و دستکاری در اشعار موجب تضعیف اثر می‌شود. تبدیلِ اثر برجسته و فاخر شاعر بزرگ به یک شعر مبتذل سطحی، کار غیر قابل دفاعی است. اگر قرار به تلخیص است یا به هر دلیلی درشعر دست ببرند که منجر به مناسبت آن برای اجرای موسیقی شود، لازم است که تخصص لازم در حوزه ادبیات را داشته باشد و این کار نیازمند خیلی از ظرافت‌ها است و از عهده هر کسی نیز بر نمی‌آید.

وی در خصوص قابلیت ترانه شدن برخی از اشعار کهن گفت: می‌شود از بعضی از اشعار سنتی استفاده کرد، کما اینکه این کار را هم خیلی از افراد کردند و در پاپ و سنتی هم قابلیت استفاده دارد.

خط موسیقی که مردم گوش می‌دهند را موزیسین‌ها تعیین کرده اند

سامان طیبی، خواننده، آهنگساز و تنظیم کننده بنیامین بهادری و محسن ابراهیم زاده درباره قابلیت موسیقی پاپ برای استفاده از اشعار مولانا و دیگر شعرای بزرگ پارسی گفت: صد در صد موسیقی پاپ این قابلیت را دارد، چنانچه حمید هیراد، محسن چاوشی و گروه چارتار انجام دادند که از آنها استقبال شده است.

وی در خصوص موفق بودن محسن چاوشی در احیای شعر سنتی گفت: قبلاً او موفق‌تر و تاثیرگذاری اش در این زمینه بیشتر بوده، ولی امروزه مقداری افت کرده است. در ژانر پاپ سنتی، چارتار این کار را انجام داد و فوق العاده هم از آن جواب گرفت. من خودم صدا و موسیقی چاوشی را بسیار دوست داشتم و گوش می‌دادم. چاوشی و چارتار در پاپ سنتی بسیار موفق عمل کرده اند. به نظرم مقداری در کارهایشان افت کرده اند، ولی خب هنوز جزو خوب‌ها محسوب می‌شوند.

طیبی در خصوص اشکال داشتن دست بردن در متن شعر کهن در تبدیل به ترانه گفت: تغییر در آن اصلا کار اشتباهی نیست و به منظور آپدیت کردن آن انجام می‌گیرد؛ چون در آن زمان به دلیل فضای متفاوت با امروزه زبان هم متناسب با ان روزگار بوده است. کاری که محسن چاوشی و حمید هیراد انجام دادند که باعث ناراحتی و رنجش بسیاری از افراد از آن‌ها شد، به نظرم کار کاملا درستی بوده است.

آهنگساز پاپ در خصوص تغییر دادن ذائقه مخاطب پاپ با استفاده از اشعار مولانا و حافظ گفت: همان طور که امروزه بنابر اقتضای شرایط جامعه موسیقی ما شاد شده است و مردم ترجیح می‌دهند چیزی را که ندارند در آهنگ‌ها بیابند. به نظرم خط موسیقی که مردم گوش می‌دهند را موزیسین‌ها تعیین کرده اند، همیشه این گونه بوده که هر خوراکی موسیقیایی که موزیسین به مردم داده از بین آنان انتخاب کرده اند. متاسفانه امروزه موسیقی ما دم دستی شده است و دوستانی که در این زمینه کار می‌کنند برای جذب هوادار بیشتر آثار بسیار شاد ۶ و ۸ کار می‌کنند. الان بد مسیری رفته است، ولی هر زمانی موسیقی خوب در هر ژانری ارائه شود با وجود سلایق موسیقیای مختلف مردم، موزیک شنونده خود را خواهد یافت؛ در همه جای دنیا کار اگر خوب باشد، شنیده می‌شود. به نظرم الان موسیقی ما تازه دارد خودش را پیدا می‌کند و وارد سبک‌های مختلف شده که هر یک طرفدار خود چه کم و چه زیاد دارد.

هر کسی نمی‌تواند در عرصه پاپ سنتی، موفق عمل کند
طیبی در خصوص اینکه آیا به عنوان آهنگساز موسیقی، موافق انجام استفاده از اشعار سنتی در موسیقی پاپ است، گفت: بله من موافق هستم البته به شرط اجرای خوب آن؛ چون یک سری خواستند این کار را انجام دهند، ولی موفق عمل نکرده اند. به طور کلی، اگر اجرا خوب اتفاق بیفتد در هر ژانری جذابیت خاص خود را دارد.

وی در خصوص دلیل استقبال مخاطبان از آهنگ‌های چاوشی گفت: بزرگترین دلیل موفقیت محسن چاوشی را احساس صدای وی می‌دانم، که بیشتر از همه چی تاثیر دارد و مسلما انتخاب ترانه‌ها و ملودی‌ها خوب بوده چه کار‌هایی که از اشعار قدیمی بود و چه کار‌هایی که در دوران حاضر تولید میشوند.

طیبی همچنین موفقیت در عرصه موسیقی پاپ سنتی را وابسته به این چند عامل دانسته و اظهار کرد: موسیقی یک پکیج است؛ یعنی هم ملودی و تنظیم باید خوب باشند و تکی نمی‌شود موسیقی را بالا آورد، یعنی اگر شعر خوب باشد و ملودی بد باشد کار خراب می‌شود، خواننده بد و اشتباه هم می‌تواند کار را خراب کند.

وی در خصوص اینکه کدام ساز‌های موسیقی در تلفیق پاپ سنتی موفق‌تر عمل کرده گفت: استفاده از ساز هم بستگی به حس تنظیم کننده دارد، ولی نمی‌شود ساز خاصی را برای موسیقی پاپ سنتی در نظر گرفت، هم می‌توانیم از ساز‌های سنتی استفاده کنیم و هم ژانر الکترونیک تلفیق انجام داد؛ گرچه تلفیق ساز الکترونیک و سنتی موفق‌تر جواب داده است.

باید شعر سنگین مولانا را به ترانه قابل فهم برای مخاطب امروزی تبدیل کرد

علیرضا آقاجانی، تنظیم کننده و آهنگساز در خصوص اینکه موسیقی ما چه قدر قابلیت استفاده از اشعار سنتی نظیر مولانا را دارد، گفت: با توجه به شرایط و فضای موسیقی، اکثریت خوانندگان دنبال این هستند که پاپ سنتی را به دلیل اشباع شدن فضای موسیقی پاپ دوباره احیا کنند، اشعار مولانا به گونه‌ای است که از نظر احساسی، عمق و نفوذ کلام را به گوش مخاطب میرساند و و اگر از ملودی درست استفاده شود برای مخاطب قطعاً جذاب است.

وی درباره تغییر ذائقه موسیقی مخاطب با استفاده از اشعار سنتی در فرم جدید گفت: یک ماه پیش در جلسه‌ای که تمام تنظیم کنندگان مطرح در آن حضور داشتند، درباره سبک موسیقی و گوش مخاطب اذیت شد.باید موسیقی پاپ را به سمت فضای سنتی سوق دهیم و از اشعار حافظ و مولانا و شعرای بزرگ که امکان کار کردن روی آن وجود دارد استفاده شود. اشعار حافظ نیز اگر با ملودی ساخته شوند جذاب‌ترهستند ؛ البته این بسته به تنظیم کننده و خواننده دارد.گرچه وضعیت اقتصادی باعث می‌شود که آهنگ‌های شاد طرفدار بیشتری داشته باشد، اما باتووجه به اینکه بیشتر انسان‌ها در فصل پاییز فرکانس عاطفی بالاتری دارند و به دنبال گوش دادن به موسیقی‌های عاطفی هستند، لذا قرار شد سبک جدیدی را که تلفیق چند سبک است را منتشر کنیم.

آقاجانی درباره دلیل موفقیت محسن چاوشی نیز گفت: اگر قرار باشد از یک شاعر کهن ملودی بسازیم و به اصطلاح روی آن سوار کنیم، کار درجه یکی نیست و این سبک تا جایی جواب دهنده است. زبان شعر مولانا به دلیل ثقیل بودن در برخی اشعار برای مخاطب امروز سنگین است، اگر از ۲۰ موزیک، ۱۹تای آن شعر مولانا باشد مخاطب خودش را از دست می‌دهد. ذهن مخاطب دنبال شعر محاوره‌ای است و نباید سخت صحبت کرد اگر طرف بخواهد یک ساعت فکر کند تا معنای شعر را بفهمد، خواننده در بازخورد موزیک به مشکل می‌خورد.

تنظیم کننده محسن ابراهیم زاده در خصوص اینکه آیا شعر سنتی ما قابلیت تبدیل به ترانه را دارد گفت: شعر کهن قابلیت تبدیل به ترانه را دارد، منتها اگر به صورت علمی انجام شود. شعر سنتی را اگر به صورت زبان امروزی برگردانیم موفق می‌شود. وقتی شما شعر مولانا را ترانه خود انتخاب می‌کنید اگر تنظیم آن به صورت درست نباشد، موفق نخواهید شد. ولی اگر کل زمان موسیقی مثلا سه دقیقه اشعار سنگین مولانا باشد، گوش مخاطب خسته می‌شود و آهنگ را تغییر می‌دهد.

وی همچنین درباره استفاده از ساز‌ها در این موسیقی گفت:هنر بی انتهاست و تعریف شده نیست، بعضی کار‌هایی که ساخته می‌شود با ساز‌های غربی تلفیق شده، ولی عموماً ساز‌های ایرانی نظیر؛ سه تار و تار در پاپ سنتی جواب میدهد. گرچه می‌توان برای شعر مولانا از ساز غربی هم استفاده شود، ولی با توجه به فرهنگ موسیقیایی مردم ایران، آنان استفاده از ساز‌های ایرانی را بیشتر می‌پسندند، گرچه این موضوع سلیقه است. امروزه بازار همخوانی داغ شده است و اگر بخواهم اولویت بندی کنم، در موسیقی پاپ سنتی ابتدا همخوانی و بعد ساز‌ها مهم هستند.

گفت و گو از فاطمه شریفی

انتهای پیام/