از ضرورت کنش گری نهادی تا نظریه استراتژیک نیلوفرآبی روی میزتخصصی همایش کرمان آیدکس

در پنل تخصصی زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی وحکمرانی توسعه و سرمایه گذاری که با حضور تعدادی از مدیران اجرایی استان نیز همراه بود، ۵ تن از اساتید و بزرگان حوزه توسعه و اقتصاد در خصوص حوزه‌های مرتبط با توسعه وسرمایه گذاری ارائه مطلب کردند.

چهره مسجد سلیمان بعد نفت نگرانی ما برای کرمان بعد سنگ آهن است

میرزایی مدیراین پنل تخصصی درباره فرصت‌های سرمایه گذاری استان کرمان ارائه مطلب کرد وگفت: ذخایر سنگ آهن کرمان تا ۱۴۱۰ به اتمام می‌رسد و نگرانیم این سرمایه گذاری عظیم در کرمان انجام شده و ده سال بعد تصویری که امروز از مسجد سلیمان بعد از نفت داشتیم درخصوص کرمان بعد از سنگ آهن شاهد باشیم.

وی درخصوص شرایط حاکم بر استان کرمان گفت: شکاف غیرتوسعه‌ای استان در تهران ودیگر کشور افزایش یافته است و گسیختگی اقتصاد وماشین زدگی را شاهدهستیم، از سویی رتبه ۲۰ توسعه انسانی ورتبه ۱۲ درآمد سرانه در ۱۴۰۰ رتبه استان در اندازه جی ار پی ازعدد ۱۲ در سال ۹۰ به ۷ در سال ۹۸ رسید، شکاف فزاینده توسعه استان کرمان با تهران وکشور راشاهدیم، درآمد سرانه تهرانی‌ها ۱.۷ در قبال شهروندان کرمانی است.

وی تصریح کرد: در این استان نیروی کار بی مهارت وبه ویژه نیروی خارجی جذب شد و نیروی کار صاحب دانش ومتخصص از استان اخراج گردید، نمی‌گویم مهاجرت کردند؛ بلکه زمینه اخراجش را فراهم کردیم.

خطر صنعت زدایی در کرمان 

میرزایی تاکید کرد: ۵۲ درصد اشتغال استان غیررسمی است، ۱۰۰ درصد ارزش افزوده معدن و ۵۸ درصد از ارزش افزوده سنگ‌های فلزی به خارج از استان یعنی ملی و فراملی منتقل شده است؛ از سویی سهم صمت از ۳۴ درصد به ۲۴ درصد رسیده یعنی صنعت زدایی اتفاق افتاده وهمزمان بهره وری کشاورزی وصنعت ومعدن به شدت کاهش یافته. ۳۸ درصد اشتغال در بخش خدمات توانسته ۶۰ درصد جی دی پی را را ایجاد کرده، اما صنعت فقط ۲۴ درصد جی دی پی را ایجاد کرده است که نشان می‌دهد ارزش افزوده در صنعت بسیار پایین ودر خدمات بالاست.

وی تصریح کرد: داده‌ای که رییس اتاق بازرگانی کرمان دادند نگران کننده است. ۱۸۰ هزار میلیارد تومان بنگاه‌ها به دولت دادند، اما بودجه استان ۳ هزار میلیاردتومان است واین خیلی اجحاف بزرگی در حق استان است ونشان دهنده چهره جدید ازدولت هاست.

وی تاکید کرد: در کنار مناسبت‌های ما با دنیا، بنگاه‌های اقتصادی با ریسک روبرو نیستند بلکه با ۴ پدیده نااطمینانی، پیش بینی ناپذیری، نوسانات و ابهام روبرو هستند درحالی که وظیفه دولت کاهش این ۴ تا است.

دولت‌ها قاتلان خلاقیت وسرمایه گذاری خلاقانه

میرزایی تصریح کرد: ما در بدنه دولت‌ها قاتلان بزرگ خلاقیت‌ها و اندیشه‌های نو در حوزه سرمایه گذاری هستیم، در خیلی استان‌ها به محفلی لذت بخش تبدیل شده بود که پروژه‌های زمین خورده رامعرفی می‌کردند ما دولتمردان از گذشته تا امروز ضمن تخریب محیط کسب و کار ، قاتلین سرمایه گذاری هستیم؛ درحالی که هرجایی به مردم برمی گردد شاخص‌های خوبی داریم.

وی اظهار کرد: تمام دستاورد توسعه چیزی جز افزایش قدرت تولید و افزایش رفاه مردم نیست واین پیامد انباشت دایمی سرمایه است که با انباشت سرمایه اجتماعی وپیامد آن انباشت دانایی ویادآوری شروع می‌شود، امروز سقف دست یافتنی قدرت تولید ۷۰ هزار دلار است و به هر اندازه که از این سقف فاصله داریم به همان اندازه از توسعه عقب هستیم.

میرزایی بیان کرد: در تمام ۴۵ سال گذشته هر ۸ سال یک بارما فرصت بزرگی را تحت عنوان پایان وضع موجود سوزاندیم و درجامعه‌ای که فرصت یادگیری از خارج مرز‌ها را داریم ونه امکان توسعه در داخل هست امکان ارتقا ورشد نیست.

محمد قاسمی عضو اتاق ایران و رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران وعضو هیات علمی دانشکده علامه طباطبایی در ادامه پنل مساله وضع ایران در خاورمیانه را مطرح کرد.

وی گفت: شاید یکی از معدود مراکزی که گروهی بنام دیپلماسی اقتصادی دارد وآینده پژوهی در آن داریم مرکز پژوهش‌های اتاق ایران است.

قاسمی با اشاره به شرایط موجود ایران و درپاسخ به سوال چگونه انباشت سرمایه موجب توسعه می‌شود، بخش مهمی از آن به تصمیمات نظام حکمرانی کشور درخصوص جایگاه کشور در جهان برمی گردد.

وی افزود: تصور نادرست درباره زیست درجهان آینده ما را علی رغم همه ظرفیت‌ها، به کشور توسعه نیافته تبدیل کرد، و این سوال مهمی است که آیا امروز این اشتباه باید تکرار شود؟

چرا ایران شریک تجاری اول هیچ کشوری نیست!

وی تاکید کرد: ما باید جهان همسایه را درست بشناسیم واین نکته که در پژوهش به زودی منتشر می‌شود تغییرات جهان در سال ۲۰۳۰ را چگونه می‌دانیم.
وی گفت: از ۱۹۹۰ سه تحول رشد اقتصاد دیجیتال، خدماتی شدن اقتصاد جهانی و سوم ظهور نسل جدید قرارداد‌ها و مقابله نامه‌های بین المللی را در دنیا شاهدیم که از هر سه تاثیر پذیرفته از آن جاماندیم.

وی بیان کرد: همسایگانی، چون خاورمیانه، آسیای شرقی و اوراسیا را داریم، اما راهبرد‌های ما در قبال آنان به گونه‌ای اشتباه تعریف شده که در هیچ کدام ایران را شریک اول تجاری خود نمی‌دانند.

 عضو اتاق ایران تاکید کرد: نه توسط پاکستان نه هند، نه توسط آذربایجان نه توسط عمان، امارات وحتی عراق و ترکیه هیچ کدام ما را شریک راهبردی خودشان نمی‌دانند.

قاسمی گفت: منطقه اوراسیا دایم اقتصادشان درحال نوسان است و تحول دیجیتال را اهمیت دادند در خاورمیانه به سرعت در حال مترتب سازی اقتصاد هستند و به دنبال فناورانه هستند، که نوع جدیدی از کسب و کار در کشورخود ایجاد کنند و تهدیدات تغییر اقلیم و بحران آب سایه براین منطقه انداخته است.

وی اظهار کرد: وقتی به جنوب آسیا نگاه می‌کنیم افغانستان وپاکستان ۹ ظهور شهرنشینی را شاهدیم که موتور‌های اقتصادی و انقلاب‌های فناورانه را شاهدیم و این منطقه به شدت دربرابر تغییرات آب وهوایی قرار داشته و آسیب پذیر است و دیپلماسی اقتصادی ایران می‌خواهد در چنین فضای پیچیده‌ای منافع ملی کشور را در بلندمدت حفظ کند.

عضو مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گفت: سهم اوراسیا ۱.۳ درصد از واردات ایران بوده وسهم صادرات هم ۳.۴ دهم درصد است و مهم‌ترین بازار‌های ماخاورمیانه و عراق است که اینجا بیشترین توان سرمایه گذاری ما هم در منطقه خلیج فارس است.

وی افزود: چیزی که توسعه بخش خصوصی است توازن میان اوراسیا و شورای همکاری خلیج فارس است و دقیقا اینجا فرض ما این است تا حد ممکن قرارداد بلدمدت با چین باید فعال کرد ونقطه ضغف ما این است چین وسندی ما امضا کردیم زمانی موفق می‌شویم که بخش خصوصی وارد کار شود ما باشرکت‌های متوسط و کوچک چین آن هم در ۵ استان چین قادر به همکاری هستیم.

قاسمی به بیان تاثیر تحریم‌ها با برخی ارتباطات بین دو کشور اظهار کرد: ماهنوز دولت محور به قرارداد با چین نگاه می‌کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: پیشنهاددوم ما احیای همکاری با هندوستان است، خبر خوب را دادند در معاونت وزارت خارجه دراین باره در این همایش امید داریم اجرایی شود.

وی تاکید کرد:نکته‌ای که بحث مهمی است مربوط به کریدورهاست، چرخش جدی سیاست خارجی از ژئوپلتیک وحشت باید به ژئواکونومی توسعه انجام شود.

قاسمی گفت: آیا ما ظرفیت این چرخش بزرگ را داریم، بله حقیقت مهم این است چهار بازیگر مهم در منطقه هستند ترکیه، ایران، رژیم اشغالگر فلسطین وهیچ کدام به تنهایی نمی‌توانند کار کنند، دامی که پهن شده که ما می‌توانیم قدرت منطقه‌ای شویم فقط با حوزه بازدارندگی است که باید از این گذرکنیم و نباید امنیت برابر اقتصاد قرار داد وبرمبنای نظریه دولت‌های محوری ما توانایی و قدرت هر سه دارایی نظامی، اقتصادی ومعنایی را داریم بنا براین دولت محوری هستیم و یکی از مهم‌ترین منشا قدرت‌های ما اقتصاد است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه اظهار کرد: با احترام به قدرتی که نظامیان به کشور می‌دهند باید بگوییم کافی نیست و منطقه خاورمیانه را تبدیل کنیم به دیدگاهی که درباره ایران دارند و آن اینکه ایران می‌تواند مکانی برای تولید کالا‌های عمومی مثل امنیت انسانی، مدیریت تغییرات اقلیمی، حل مساله آب باشد، ما بدون پیوستن به زنجیره ارزش جهانی نمی‌توانیم اقتصاد ایران را حرکت دهیم و حتما اگر قرار باشد در حلقه‌های بالاتر زنجیره ارزشمند قرار بگیریم باید به شدت آن دیدگاه‌های انزواگرایانه را خاتمه دهیم وبا اعتماد به نفس دنبال جذب سرمایه برای پیوستن به زنجیره‌های ارزش جهانی باشیم.

تهدید‌های پیش روی سرمایه اجتماعی 

مسعود فراستخواه استاد دانشگاه تهران ودکترای برنامه ریزی مولف کتب جامعه شناسی، نفر سومی بود که در خصوص سرمایه‌های اجتماعی و تاثیر آن در توسعه صحبت کرد.
از میان ۱۶۷ کشور رتبه ما ۱۲۶ در بخش سرمایه اجتماعی است، که این سرمایه اجتماعی یعنی همدلی و مشارکت اجتماعی موثر و اعتماد به کشور وآینده را درنظر بگیریم.

وی تصریح کرد: طی یک نظرسنجی مشخص شد بالای ۶۰ درصد مردم می‌گویند در چند سال قبل اوضاع ما بدتر شده است که این نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی ما در شرایط خوبی نیست.

این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: نهاد‌های ذهنی مهم‌ترین نهاد‌های سرمایه اجتماعی است، ما در کرمان و ایران مساله را غلط پاسخ می‌دهیم که نشان از وهم دانایی است.
فراستخواه اظهار کرد: ما دررنکینگ جهانی کارآمدی دولت‌ها در سال ۲۰۲۳ در رتبه ۱۲۳ هستیم، شکنندگی دولت دیگر عنوان این رنکینگ است که ما در این شاخص هم وضعیت مناسبی نداریم.

وی سپس به برخی شاخص‌های جامعه شناسی درحوزه اقتصاد پرداخت و گفت: برای ارتقا شرایط کشورمان در جامعه جهانی محیط‌های نهادی ما نیاز به کنشگری دارد وساختار‌های خوب رفتار‌های خوب ایجاد شده وتوسعه پیدا می‌کند.

کنشگری نهادی راه برون رفت از شرایط موجود

استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: اینکه چرا ایرانی‌ها چرا ادغام گرایی فردی را دنبال می‌کنند؟ راه حرکت جمعی و توسعه‌ای را برای آنها هموار نکرده ایم، ما بیشتر نتیجه زود و زیاد می‌خواهیم درحالی که سرمایه گذاری موفق در درازمدت رخ می‌دهد، ایرانی‌ها در واقع ریسک پذیری بالایی ندارند که این مسائل به نظام‌های اجتماعی و رویه‌های موجود در کشور برمی گردد.

فرهادی پور مدیر حرفه‌ای سرمایه گذاری درهلدینگ‌ها و عضوفعلی بانک شهر و مترجم کتب اقتصادی مشهور نیز در ادامه بحث مساله. مطرح کرد.

وی گفت: من باید یادبگیریم به قیمت حذف اعتماد عمومی از نفع عمومی کنار کشیده به نفع شخصی خود فکر نکنم، قانونی مثل سربازی شامل همه می‌شود.

اعتماد عمومی ضرورت شرایط امروز جامعه

اینکه چرا کشور‌ها بعضا فقیر یا ثروتمند هستند، بعضا معتقدند نهاد خوبی باید بسازید تا کشور پیشرفت کند درحالی که گا‌ها اصلا نباید به نهادگرایی توجه کرد.
فرهادی پور اظهار کرد: همکاری بین گروه‌های بزرگ برای کیک اقتصادی ضروری است ولی باید با اعتماد گروهی رقم بخورد.

این مترجم کتب اقتصادی دنیا، اظهار کرد: دولت‌ها دو روی سکه‌ای هستند که در هر صورت، دولت خوب توان زورگویی به شهروندانش را دارد و از سویی دولت بد می‌تواند کاری کند که قوانین را به گونه‌ای تغییر دهد که پول کشور سالم نباشد و اغلب مردم را به فکر خرید طلا و سکه و دلار می‌اندازد و سرمایه گذار در این میان بیچاره است.

وی افزود: مدیر‌های دولتی وبروکرات ها، وقتی یک سرمایه گذار به آنان مراجعه می‌کند با عناوین انحراف، بیهودگی، مخاطره و کارشکنی شما را از سرمایه گذاری منصرف می‌کند، سرمایه گذاران در قبال این ۴ اتفاق یا پول خود را برداشته ازجو موجود فرار می‌کند، یا اعتراض می‌کند و مذاکره را می‌پذیرد؛ یا وفاداری به وضع موجود را انتخاب می‌کند و در نهایت در هر استانی دو طرف ماجرا درگیر یک دعوا برای حفظ منافع خود هستندو خیرهمگانی ناشی از سرمایه گذاری فراموش شده است.

 سخنران پایانی این کارگروه تخصصی مجتبی لشکر بلوکی دکترای مدیریت دانشگاه شهید بهشتی و مشاور حوزه مدیریت استراتژیک، مساله. مطرح کرد.

وی موضوع بحث را از ترفند یک شرکت چینی برای فروش محصولات خوراک پزی درگران بودن ماکروفر در این کشور شروع کرد که موفق شده بود با برنامه ریزی برای جمعیت بزرگی از مصرف کنندگان درجه متوسط رو به پایین در اندک زمانی ضمن تسخیر بازار‌های کشور به حجم عظیمی از سرمایه رسیده وحتی محصول را صادر کرد و برند ویرگول را خرید.

وی با اشاره به برخی نکات کتاب پارادکس پیشرفت، گفت: سه مدل نوآوری داریم، تداوم بخش، کارآفرین و نو آوری بازارآفرین که این نمونه بازار آفرین خلق بازارجدید از طریق تبدیل غیر مشتری به مشتری و تغییرات درمحصول به گونه‌ای که مشتری ناخواسته این بازار شوند.

لشکر بلوکی بیان کرد: تجربه توسعه کره جنوبی را اگر بررسی کنید، علی رغم تصوراتی که همه داریم، اما یکی از مسائلی که رخ داد تغییرات درجامعه باعث شد بخش بزرگی ازجامعه دارای درآمد شخصی بهتری شده وخانواده‌های بدون درآمد به پول رسیدند؛ هزینه خانواده‌ها روی آموزش فرزندان بود که باعث خلق کره جدید شد،این مشاور اقتصادی همچنین به مساله دومینوی نیلوفرآبی اشاره کرد و گفت: به توسعه از منظر دو مینو نگاه کرد.

لشکر بلوکی اظهار کرد: استراتژی شرکت بزرگ فورد برای تولید خودرو‌های برند خود و پایین آوردن قیمت خودرو برای جامعه رو به متوسط کشور نیز یکی از نمونه‌های تاثیر دومینو دراقتصاد است.

وی تصریح کرد: استراتژی این کشور باعث تکان خوردن اقتصاد کشور حتی در سطح قانون گذاری و سیاست و گردشگری و ارتقا صنعت گردشگری شد و ۶ صنعت مختلف در این راستاارتقا یافت.

لشکربلوکی افزود: توسعه دولت محور مقداری برای فردی برای من ناامید کننده است، اما وقتی شرایط جامعه جهانی را می‌بینیم باید گفت این مساله کاملا غیرقابل پیش بینی است و این دقیقا مانند مساله‌ای بنام کتری جوشان است که جریان حرارت بالای آب به مرور درحال رخ دادن است، اما قل قل زدن آب ناگهانی رخ می‌دهد در نتیجه می‌توان به تحرکات زیرپوستی در جامعه برای آن انفجاربزرگ که توسعه دولت محور است، خوش بین بود.

این مشاور اقتصادی افزود: استراتژی نیلوفرآبی و نتوکراسی دو نظریه مهم امروز در حوزه اقتصاد هستند، تاثیرگذار بودن برجامعه مدنظر نتوکراسی است، ما قرار نیست جایگزین دولت شویم بلکه حکمرانی شبکه‌ای اینجا مطرح است.

خرید متری خانه

وی به معرفی استراتژی نیلوفرآبی پرداخت وگفت: گل نیلوفر که در مرداب رشد کرده و درکنار تمیزی خود به تمیز زیست بوم خود نیز می‌پردازد و رشد مجدد بعد از مرگ را دارد؛ نهاد‌ها گرامر زندگی جمعی ما هستند.

وی بیان کرد: هزار قاعده نانوشته در دنیای اطراف ما وجود دارد که به این نوع استراتژی‌ها کمک می‌کنند، اگر چنین تعبیری از نهاد‌ها را بپذیریم برخی کار‌ها و تغییرات در جامعه که منجربه تغییر برخی رفتار‌ها در جامعه وتغییر زندگی جمعی ما می‌شود که مانند کنشگری نهادی مطرح شده توسط استاد فراستخواه است.

لشکر بلوکی اظهار کرد: اگر کسی دنبال توسعه ایران است باید به این فکر کند چگونه می‌تواند یک بازار جدید ایجاد کند یا اینکه قاعده جدیدی ایجاد کند که توسط جامعه پذیرفته شده وشروع به توسعه دومینو کند.

مولف کتاب استراتژی توسعه ایران، افزود: زمان نگارش این کتاب، در حوزه نتوکراسی و نیلوفرآبی برای خودم برنامه ریزی کرده و سعی کردم تاثیرگذار باشم، و در این زمینه به طور مثال مکانیسمی برای خرید خانه طراحی کردیم که خانواده به شکل ماهانه متری خانه بخرد و بعد ۲۰ سال صاحب خانه برای فرزندش می‌شود.

گزارش مرضیه السادات حسینی راد