به گواه بسیاری از کارشناسان، خراسان شمالی بهترین استان برای بهره‌برداری از طرح‌های حوزه انرژی پاک به‌ویژه انرژی خورشیدی است. اما چرا؟

بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت نیرو میانگین روزهای آفتابی در کشور ۲۸۰ روز در سال است که خراسان شمالی در بالای جدول روزهای آفتابی قرار داشته و حدود ۳۳۰ تا ۳۴۰ روز هوای آفتابی دارد؛ اما این، تنها دلیل برای پتانسیل بالای استان در استفاده از انرژی خورشیدی نیست. چراکه استان‌های دیگری نیز هستند که بیش از خراسان شمالی، روزهای آفتابی دارند.

به گفته کارشناسان این حوزه، تابش خورشید، تنها ملاک در استفاده از انرژی خورشیدی نیست؛ بلکه دمای هوا نیز مؤلفه بسیار مهمی است ک باید مورد توجه قرار گیرد. از این حیث، خراسان شمالی مناسب‌ترین دمای هوا را برای تولید برق از تابش دارد. هرچه دمای هوا از ۳۰ درجه بیشتر باشد، تولید برق در مزرعه‌های خورشیدی کاهش می‌یابد و سبب آسیب به قطعات الکترونیکیِ پنل های خورشیدی می‌شود که به دنبال آن، راندمان تولید برق، کاهش می‌یابد.

اما استان خراسان شمالی نسبت به سایر استان‌های دارای تعداد روز آفتابی بالا در کشور، دمای هوای متعادل‌تری دارد که سبب می‌شود حداکثر برق ممکن از انرژی خورشیدی تولید شود. به همین دلیل، خراسان شمالی بهترین استان برای تولید برق از انرژی خورشیدی است و می‌توان مزرعه‌های خورشیدی آن را پربازده‌ترین مزرعه‌ها دانست.

تولید کل برق مصرفی استان از طریق پنل‌های خورشیدی

بر اساس آمار شرکت توزیع نیروی برق استان که مدتی قبل  منتشر شد، مشترکان برق خراسان شمالی در پیک مصرف تابستان امسال ۳۱۰ مگاوات ساعت برق مصرف کردند. از سوی دیگر نیز بر اساس بررسی‌ها و کارشناسی‌های انجام گرفته، امکان ساخت مزرعه‌های خورشیدی با توان ۷۷۰ مگاوات ساعت برق در استان وجود دارد و این بدین معنا است که در خراسان شمالی می‌توان بیش از ۲ برابر نیاز استان در هنگام پیک مصرف، برق از انرژی خورشیدی تولید کرد و این به معنای صرفه‌جویی در منابع ملی و سوخت‌های فسیلی است. همچنین می‌تواند سبب صادرات مازاد برق به دیگر نقاط از جمله کشور همسایه (ترکمنستان) شود.

از سوی دیگر باید به این نکته نیز توجه کنیم که اختلاف بسیاری در میزان مصرف برق در پیک تابستان و فصل سرما وجود دارد. به گونه‌ای که طی پیک تابستان پارسال، میزان مصرف برق در کشور ۶۹ هزار مگاوات ساعت بود اما در زمستان ۳۷ هزار مگاوات ساعت؛ یعنی بیش از ۳۰ هزار مگاوات ساعت اختلاف مصرف.

جالب است بدانیم که در زمستان، بسیاری از نیروگاه‌هایی که برق تولید می‌کنند یا با ظرفیت پایین‌تر فعالیت می‌کنند یا در وضعیت آماده به کار یا اصطلاحاً استندبای قرار می‌گیرند؛ و این یعنی هزینه‌های کلان انجام گرفته برای ساخت این نیروگاه‌های فسیلی یا سیکل ترکیبی صرفاً برای زمان پیک مصرف (۲ ماه) است تا شبکه توان پاسخگویی به مصرف مشترکان را داشته باشد و ۱۰ ماه بعدی را استندبای هستند.

ازاین‌روی می‌توان حساب ویژه‌ای بر مزرعه‌های خورشیدی باز کرد تا از جنبه‌های مختلف، توجیه‌پذیری بیشتری داشته باشند.

دراین‌بین به این نکته نیز اشاره کنیم که حداکثر راندمان تولید برق در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی که بهترین مدل تولید در کشور محسوب می‌شوند، صرفاً ۳۵ درصد است! (که از این بین، ۵ درصد در نیروگاه، ۵ درصد در انتهای خط و حدود ۸ الی ۱۰ درصد در شبکه توزیع «تلف» می‌شود.)

عبرت از گذشته

سال ۹۶ بود که کلنگ احداث نیروگاه خورشیدی ۳۰ مگاواتی به عنوان بخشی از مزرعه خورشیدی ۳۰۰ مگاواتی در ۴ شهرستان خراسان شمالی بر زمین خورد. سرمایه‌گذار آن هم فردی سوئیسی بود که ازقضا نماینده مجلس این کشور و عضو هیأت مدیره یکی از بانک‌های این کشور بود. مدتی نیز وزیر اقتصاد الجزایر بود. اما به دلیل تحریم‌ها از ادامه فعالیت در استان بازماند و پروژه مزرعه خورشیدی خراسان شمالی، بی محصول و ابتر باقی ماند.

به همین دلیل است که باید برروی سرمایه‌گذاران داخلی و خصوصی حساب ویژه‌ای باز شود تا شاهد اتفاقات مثبت باشیم؛ که البته نیازمند حمایت‌های ویژه است. از جمله توسط بانک‌ها.

در بودجه سال گذشته کشور، ۶ هزار میلیارد تومان اعتبار تسهیلاتی برای اجرای طرح‌های تولید برق از انرژی خورشیدی به تصویب رسید. اما بانک‌های خراسان شمالی ریالی از تسهیلات این محل را به متقاضیان پرداخت نکردند. دلیل آن‌ها نیز یک چیز بود: «تراز بانک منفی می‌شود!». همین موضوع سبب شد که خراسان شمالی جزو ۶ استان کشور قرار بگیرد که هیچ تسهیلاتی برای این موضوع در سال ۱۴۰۱ پرداخت نکرده است.

جدا از اینکه بانک‌های استان چقدر با محدودیت مواجه هستند، باید بدانیم که خراسان شمالی نیازمند افکار بزرگ‌تر و نگاه آینده بین‌تر است و در این مسیر باید از اقدامات جزیره‌ای خودداری شود تا اتفاقات مثبت رقم بخورد.

مجوزهای سرمایه‌گذاری بی‌نام

بر اساس اطاعات به دست آمده از سامانه مجوزهای سرمایه‌گذاری بی‌نام خراسان شمالی، برای نخستین بار در کشور و به عنوان استان پایلوت، ۲۵ طرح اجرای تولید برق از انرژی خورشیدی در استان براساس پتانسیل های موجودِ خطوطِ شبکه انتقال، آماده شده است که در مجموع ۲۴۰ مگاوات ظرفیت داشته و سرمایه‌گذاران با کمترین دغدغه می‌توانند نسبت به اجرای آن‌ها ورود کنند. تمام مجوزهای این طرح‌ها که شامل موافقت‌های ۲۵ دستگاه اجرایی می شود، اخذ شده و سرمایه‌گذار می‌تواند با خیالی آسوده آن را آغاز کند. از جمله ۴ طرح ۳، ۵، ۱۰ و ۲۵ مگاواتی که اکنون در مراحل اولیه اجرا قرار داشته و پیگیر دریافت تسهیلات مربوطه هستند تا باری هرچقدر کوچک از دوش نیروگاه‌های فسیلی بردارند.

مخلص کلام

پایان سخن اینکه، خراسان شمالی بهشت پنل های خورشیدی است و می‌توان به این امید داشت که روزی با اجرای این طرح‌ها در مقیاس بالا، تمام برق استان را از این محل تأمین و با فروش مازاد آن، از انرژی خورشیدی نیز برای استان، تأمین منابع کرد تا غبار محرومیت بر دوش آن، دست‌کم کمرنگ شود.

مهم‌ترین نکته در این خصوص، دست به دست هم دادن همه مجموعه‌هایی است که در آن دخیل هستند. همانطور که تا کنون ۲۴۰ نیروگاه کوچک مقیاس خورشیدی توسط بخش خصوصی در خراسان شمالی احداث شده است، می‌توان با حمایت از آن‌ها، طرح‌های بزرگ مقیاس را نیز پیش برد تا دیگر خبری از خاموشی در تابستان نباشد و محصولی به نام برق را از مزرعه‌های خورشیدی استان «درو» کنیم.

منبع: ایسنا