تولید عسل یعنی یک اقتصاد شیرین/ چهارمحال و بختیاری سرزمینی رویایی برای زنبور‌های عسل

وجود اقلیم‌های مختلف آب و هوایی در ایران علاوه بر مزیت گردشگری، فرصتی کم‌نظیر برای فعالان اقتصادی فراهم کرده است که می‌توانند با بهره‌گیری از این نعمت خدادادی، به افزایش اشتغال و تولید در کشور کمک کنند.

بر اساس گزارش‌های فائو در بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ میلادی صنعت زنبورداری و تولید عسل در جهان ۳۵.۸ درصد رشد داشته که بیشترین رشد در کشور‌های آسیایی رقم خورده است که کشور‌های هند، ایران، چین و ترکیه بیشترین ظرفیت تولید عسل جهان را دارند.

رتبه سوم ایران در تولید عسل؛ ۹۶ هزار زنبورستان

در حال حاضر حدود ۹۶ هزار زنبورستان در کشور وجود دارد که سالانه ۱۳۶ هزار تُن عسل تولید می‌کنند و صنعت زنبور کشور با ۱۱ هزار و ۵۳۴ کلنی ۱۵۰ هزار نفر اشتغال‌زایی مستقیم داشته است.

بیشتر بخوانید

• آغاز برداشت عسل در شهرستان خانمیرزا

بدون شک کشور ایران با توجه به تنوع مناسب گیاهی، ظرفیت قابل‌توجهی در تولید عسل دارد و تا امروز بیش از ۵۰ نوع عسل در کشور تولید شده است.

به گفته مجری طرح توسعه زنبورداری کشور پیش‌بینی می‌شود که حوزه تولید عسل امسال رشد چهار درصدی را تجربه کند که این عدد در سایر محصولات وابسته ۱۵ درصد خواهد بود. توجه دولت سیزدهم به توسعه این صنعت باعث شد که ۱۴۵ میلیارد ریال تسهیلات از ابتدای این دولت تاکنون از طریق صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری به تعاونی‌های زنبورداری کشور پرداخت شود.

هم‌اکنون بسیاری از استان‌های کشور فعالیت‌های قابل توجهی در صنعت تولید عسل و زنبورداری دارند و رقابت پایاپایی بین این استان‌ها برای ورود به بازار‌های جهانی شکل گرفته است.

پوشش گیاهی و مراتع مناسب چهارمحال و بختیاری در کنار ارتفاع مناسب این خطه از سطح دریا و آب و هوای خُنک و معتدل آن در ۶ ماهه اول سال، این استان را به مکان مناسب برای زنبورداری و تولید عسل با کیفیت بالا تبدیل کرده است و هرساله بجز زنبورداران بومی تعداد زیادی از فعالان پرورش زنبور عسل کشور در کوچ بهاره، این استان را مقصد خود قرار می‌دهند.

چهارمحال و بختیاری؛ سرزمینی رویایی برای زنبور‌های عسل

استان چهارمحال و بختیاری به واسطه داشتن شرایط ویژه جغرافیایی مانند توپوگرافی خاص، آب وهوای معتدل و قرار گرفتن در مسیر تابش مستقیم خورشید یکی از مهم‌ترین مراکز رویش گیاهان مرتعی و دارویی کشور و جهان است.

دره‌ها و کوهستان‌های استان چهارمحال و بختیاری سرشار از گیاهان دارویی است که بیشتر آن‌ها از گذشته‌های دور کاربرد دارویی مؤثری در بهبود بیماری‌ها داشته‌اند و شناخت و طرز استفاده آن‌ها از پیشینیان سینه به سینه نقل شده است.

ویژگی‌های خاص طبیعی و اقلیمی و تنوع آب و هوایی منحصر به فرد استان چهارمحال و بختیاری، این استان را در رده مهم‌ترین رویشگاه‌های گیاهان دارویی کشور قرار داده است.

چهارمحال و بختیاری به واسطه داشتن بیش از هزار و ۳۰۰ گونه گیاهی و مراتع سرسبز مستعد پرورش زنبورعسل و تولید عسل با خواص درمانی است.

از پرورش زنبور عسل تا همزیستی مسالمت آمیز با انسان

دلنشین‌ترین صدا برایش صدای زنبور است؛ معرفی می‌کنم قربانعلی اسدی ارجنکی مردی با حدود ۵۰ سال سن است معروف به مرد زنبوری که ۳۰ سال است در حرفه زنبور داری مشغول به کار است.

قربانعلی اسدی گفت: من با زنبور‌ها بازی می‌کنم و هیچ ترسی از آن‌ها ندارم و باید به شما بگویم که هیچ موقع نباید از زنبور بترسید.

آقای اسدی سال هاست به جای جدال با زنبورها، طرح دوستی با آن‌ها را ریخته است.

وی گفت: در این راه تلاش فراوان کردم و صفر تا صد شغل زنبور داری را فراگرفتم تا در ایران حرفی برای گفتن داشته باشم.

اسدی درباره زندگی زنبور‌ها گفت: هر زنبوری مسئولیت خاصی بر عهده دارد؛ یکی آب می‌آورد؛ عده‌ای از آن‌ها گرده می‌آورند و عده‌ای هم شهد. 

به غیر از آقای اسدی، استان چهارمحال و بختیاری زنبوردار‌های دیگری هم دارد. حدود ۲ هزار زنبوردار بومی در استان مشغول فعالیت هستند و میانگین تولید عسل استان در هر کلونی بیش از ۹.۶ کیلوگرم است که از بسیاری از مناطق کشور بیشتر است.

تولید ۲ هزار و ۷۱۵ تن عسل در استان چهارمحال و بختیاری

مدیر طیور و زنبور عسل جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: هم‌اکنون یک‌هزار و ۷۶ بهره‌بردار در زمینه تولید عسل در استان مشغول فعالیت هستند.

سهیلا عسگری افزود: پارسال از ۲۶۷ هزار و ۶۵۹ کندوی زنبور عسل در چهارمحال و بختیاری ۲ هزار و ۷۱۵ تُن عسل تولید شد.

مدیر طیور و زنبور عسل جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه اکنون ۹۵ درصد کندو‌های زنبور عسل در استان هستند اضافه کرد: به دلیل شرایط آب و هوایی سرد استان در فصل پاییز و زمستان، حدود نیمی از کلنی‌ها به مناطق قشلاقی کوچ داده می‌شوند و با مساعد شدن هوا در فصل بهار دوباره به این استان بازگردانده می‌شوند.

فروش عسل تولیدی در استان به عنوان عسل سایر مناطق کشور نشان می‌دهد، برندسازی "عسل چهارمحال و بختیاری" ضرورتی است که هر چه زودتر باید انجام شود تا سودی که واسطه‌ها از فروش عسل استان با عناوین مختلف می‌برند به زنبوردار و مصرف‌کننده نهایی برسد.

تولید ملکه‌های اصلاح شده زنبور عسل و توزیع آن در زنبورستان نقش مهمی در تولید اصلاح نژاد و حفظ ذخایر ژنیتکی زنبور عسل دارد؛ بنابراین یکی از اصولی‌ترین کار‌ها در پرورش زنبور، داشتن ملکه‌های سالم و جوان با نژادی خوب و جمعیتی آرام است.

ملکه‌های شناسنامه‌دار در کشور تکثیر و توزیع شوند

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری گفت: متاسفانه تولید و ورود ملکه‌های جیبی و تقلبی توسط افرادی که علمی از ملکه ندارند باعث گسترش بیماری در بین زنبور‌ها شده است، کشور‌هایی مانند آلمان، کانادا و یا ایتالیا با تغییر ژنتیکی در زنبور‌ها آن‌ها را با شرایط اقلیمی و مراتع وفق می‌دهند، ولی در ایران برخی بدون اینکه تحقیق کنند یک ملکه خریداری و سپس آن را تکثیر و بعد توزیع می‌کنند. 

محسن اویسی ادامه داد: ملکه باید دارای شناسنامه و از مراکز و موسسات خارجی معتبر و با علم به اینکه مناسب کشور و شرایط آب و هوایی ما است خریداری شود. 

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه هم اینک در استان تولید و تکثیر ملکه نیز انجام می‌شود، خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه در کشور ملکه غالب و با بازدهی خوب نداریم، به همین دلیل ملکه‌های وارداتی پرورش داده می‌شوند، ولی چون مدیریت پشت آن نیست خروجی و نتیجه کار را متوجه نمی‌شویم. 

اویسی بیان کرد: ملکه باید یک سال در کندو باشد تا خروجی آن از لحاظ آرامش، بیماری، نظافت و بازدهی مشخص شود، ولی چنین کاری انجام نمی‌شود لازم است دولت برای تولید ملکه وارد عمل شده و ملکه‌های معتبر و شناسنامه‌دار را خریداری و پس از توزیع و تکثیر در اختیار متقاضیان قرار دهد در این صورت خروجی کار مشخص می‌شود.

برندسازی عسل چهارمحال و بختیاری انجام نشده است

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری گفت: در سال‌های گذشته زنبورداران استان به دلیل نداشتن سرمایه کافی، نتوانستند محصولات تولیدی خود را با نام و بِرند خود به بازار مصرف عرضه‌کننده و دلال‌ها با خرید عسل استان به قیمت کم، با عناوین مختلف و به قیمت‌های بیشتر آن را راهی بازار مصرف کرده‌اند.

محسن اویسی تاکید کرد: وجود تعداد زیادی فعالان پرورش زنبورعسل از سایر استان‌های کشور در استان چهارمحال و بختیاری باعث شده است که عسل تولیدی در استان به عنوان عسل سایر مناطق کشور به فروش برود و جایگاه ممتاز عسل چهارمحال و بختیاری در صنعت تولید عسل کشور شناخته و معرفی نشود.

وی اظهار داشت: گل و گیاهان بی‌نظیر استان موجب می‌شود عسل چهارمحال و بختیاری کیفیت بالایی داشته باشد و عسل‌های تولیدی استان به‌خصوص در مناطقی مانند چغاخور، اردل و کوهرنگ ارزش کیفی برای تبدیل شدن به برند را دارند.

زهر زنبور عسل تولید شده در چهارمحال و بختیاری کیفیت بالایی دارد

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری گفت: این استان با توجه به شرایطی که دارد می‌تواند در صورت حمایت به عنوان پایلوت کشوری در بحث زنبور عسل مطرح باشد.

محسن اویسی افزود: این استان می‌تواند در بحث تولید ژل و یا زهر بهترین باشد، میزان ملیتین زهر در استان به دلیل ارتفاعی که دارد حدود ۷۰ است و این یک امتیاز محسوب می‌شود، ولی متاسفانه مدیریت و ابزار آن وجود ندارد. 

وی با تاکید بر اینکه عسل به عنوان تنها غذای زنده یک دارو نیز است، خاطرنشان کرد: برخی افراد بدون داشتن علم برای آن که عسل شکرک نزند آن را گرم می‌کنند، در حالی که این کار باعث از بین رفتن بعضی خواص و ویژگی‌های عسل می‌شود. 

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران چهارمحال و بختیاری با انتقاد از اینکه از سوی متولیان نظارت صحیحی روی بحث عسل وجود ندارد، یادآور شد: خیلی از دوره‌گرد‌ها فروکتوز (شیره گیاه ذرت) را به همراه مقداری موم خرده شده به عنوان عسل به مردم می‌فروشند این عسل به محض قرارگیری در یخچال شکرک می‌زند در حالی که عسل طبیعی چنین نیست. مردم باید عسل را از جا‌های معتبر خریداری کنند. 

اویسی یادآور شد: عسلی هم که در معرض نور قرار گیرد تغییر رنگ می‌دهد و پر رنگ می‌شود این گونه نیست که آن عسل نوع خاصی از عسل با ویژگی‌های ممتاز باشد.

نخستین دپارتمان عسل در شهرستان کوهرنگ فعال می‌شود

مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای چهارمحال و بختیاری با اشاره به راه‌اندازی نخستین دپارتمان عسل در شهرستان کوهرنگ گفت: برای راه‌اندازی این دپارتمان از محل اعتبارات سفر هیات دولت به استان، ۵۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص داده شده است.

علیرضا کریمزاده افزود: برای راه‌اندازی دپارتمان عسل در کوهرنگ در سفر هیات دولت به استان ۵۰ میلیارد ریال تصویب شد که هم‌اکنون مطالعات اجرای این طرح انجام شده و خرید تجهیزات و تملک محل برای احداث این دپارتمان در دستور کار فنی و حرفه‌ای استان قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون دپارتمان و مرکز تخصصی گیاهان دارویی و جوش، دپارتمان برق و الکترونیک و صنایع غذایی در استان فعال است، گفت: با راه‌اندازی دپارتمان عسل، آموزش ۱۰ استاندارد آموزشی در زمینه عسل به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شود.

کریمزاده اظهارداشت: در این دپارتمان آموزش‌های لازم از ابتدای تولید عسل از جمله زنبورداری، تهیه کندو، تولید عسل، بسته بندی، فروش و بازاریابی به شرکت کنندگان آموزش داده می‌شود.