میز گفت‌وگوهای بغداد انتها ندارد؛ این بار «اردن» و ایران

بغداد که از بهار پارسال محلی برای رفت و آمد دیپلماتیک هیات‌های ایرانی و عربستانی شده حالا قرار است میزبان هیات‌هایی از کشورمان، اردن و مصر باشد. 

وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه با العربیه ضمن اعلام این خبر گفته که عراق پیشنهاد داده گفت‌وگوی تهران - ریاض به گفت‌وگوی عمومی و باز تبدیل شود و از این جهت گفتگو‌هایی در بغداد بین اردن - ایران و مصر - ایران آغاز شده است.

فواد حسین توضیح بیشتری در این باره نداد، اما روزنامه العربی الجدید نوشته که «مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، تلاش می‌کند کشور‌های عربی را به مذاکره با ایران تشویق کند» که تاکنون این فعالیت‌های دیپلماتیک مثمر ثمر واقع شده تا «امان» و «قاهره» نیز با تهران به گفتگو بنشینند.

بغداد از بهار ۱۴۰۰ تاکنون به مرور‌ میزبان گفتگوهای مقامات سه کشور عربستان، مصر و اردن با ایران بوده است

رابطه تهران و قاهره باتوجه به پیشینه تمدنی ایران و مصر تا پیش از اینکه مصر قرارداد سازشکارانه «کمپ دیوید» را با رژیم صهیونسیتی امضا کند حتی با وجود فرازونشیب‌هایی در بالاترین سطح قرار داشت، اما پس از امضای این قرارداد رابطه میان دو کشور قطع شد.

در طول جنگ نیز مصر یکی از کشورهای عربی بود که با کمک‌های نظامی و مالی از حامیان اصلی رژیم بعث عراق به شمار می‌رفت.

حدود ۲ دهه پس از پایان دفاع مقدس، حسنی‌ مبارک رئیس جمهور وقت مصر اعتراف کرد که ۱۸ هزار سرباز مصری در کنار بعثی‌ها در مقابل ایران می‌جنگیدند؛ بنا به گزارش روزنامه واشنگتن پست اما بیش از سی هزار نیروی مصری در ارتش عراق همکاری کردند.

سال ۱۳۸۲ وزارت امور خارجه مصر اعلام کرد، ايران تمام اسرای مصری را كه در جنگ ۸ ساله عليه ايران می جنگيندند، آزاد كرده است.

اعزام ۱۸ سرباز مصری به همراه کمک‌های چند میلیارد دلاری در سال‌های جنگ تحمیلی بخشی از حمایت‌های حسنی مبارک از رژیم صدام بود

این کمک ها علاوه بر مبالغ و تجهیزاتی به میزان ۵/۳ میلیارد دلار موشک و تسلیحات بود که در طول دهه ۸۰ میلادی حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر در اختیار رژیم صدام قرار داد.

بیشتر بخوانید:

• ایران - مصر؛ از فرازونشیب‌های یک رابطه تا زمان گفت‌وگوی دو تمدن

این قطعی روابط همچنان ادامه داشت تا در زمان دولت اصلاحات و دیدار رئیس جمهور اسبق کشورمان با حسنی مبارک همتای اسبق مصری خود در ژنو، احتمال این برود که روابط دیپلماتیک دو کشور از سر گرفته شود، اما نهایتاً این اتفاق نیفتاد.

هم اکنون نیز روابط دیپلماتیک میان ایران و مصر که درپی تنش‌های سالیان دور، حالا به سمت مذاکره متمایل شده هنوز در سطح دفتر حافظ منافع در دو کشور دنبال می‌شود.

اما داستان روابط ایران و اردن هم در طول دهه‌های گذشته تقریبا مشابه با روابط ایران و مصر طی شد.

روابط تهران - امان طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، به ویژه به دنبال جانبداری اردن از دولت صدام حسین و رژیم بعث در دوران جنگ ایران و عراق همواره کژدار و مریز دنبال شده است.

 صدام در کنار ملک حسین پادشاه پیشین اردن اولین توپ جنگ علیه ایران را  روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ به سمت ایران شلیک کرد

پیش از شروع جنگ، رژیم بعث عراق با حکومت اردن مذاکراتی مبنی بر اینکه نیروهای نظامی عراق از بندر عقبه اردن استفاده کنند، به عمل آورد و طی قراردادی مخفی و با پولی که عراق در اختیار اردن قرار داد، دولت اردناین بندر  را مجهز کرد و برای استفاده ارتش بعث در دوران جنگ آماده کرد.

 اردن در واقع با این اقدام  راه‌های مواصلاتی عراق را برای تدارکات لازمه تأمین کرد.

ملک حسین پادشاه پیشین اردن در حمایتی آشکار از رژیم بعث عراق اولین گلوله توپ جنگ تحمیلی علیه ایران را در کنار صدام و در روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ به سمت ایران شلیک کرد و پس از آن نیز در طول جنگ نه تنها از دولت‌های عربی خواست به کمک عراق بشتابند، بلکه صریحا اعلام کرد که ارتش این کشور تمامی امکانات خود را در اختیار ارتش بعث عراق قرار خواهد داد.

خبرگزاری فرانسه ۸ مهر ۱۳۵۹ حضور مستقیم نیرو‌های نظامی اردن در صحنه جنگ ایران و عراق را اعلام کرد و گزارش داد که یک تیپ زرهی اردنی مرکب از حداقل ۴۰ دستگاه تانک، برای کمک به نیروی زمینی عراق وارد خاک این کشور شده است.

چهار روز بعد نیز روزنامه گاردین چاپ انگلستان به نقل از منابع فلسطینی در بیروت می‌نویسد که ملک حسین حدود پنج هزار نیروی نظامی خود را با هدف تامین امنیت داخل عراق به این کشور اعزام کرده تا سربازان عراقی برای رفتن به جبهه جنگ علیه ایران آزاد باشند.

موقعیت مکانی پایگاه هوایی H-5 مشهور به «پرنس حسن» که در اختیار رژیم بعث عراق قرار داشت

ملک حسین همچنین به صدام اجازه داد بخشی از نیروی هوایی خود را در پایگاه هوایی H-5 اردن مستقر تا از آن برای سوخت‌گیری مجدد استفاده کند و پس از آنکه عراق نخستین جنگنده‌های میراژ F-1 خود را از فرانسه تحویل گرفت، اردن بخشی از ناوگان جنگنده‌های F-1 خود را نیز در اختیار عراقی‌ها قرار داد تا حدود ۱۰ فروند از این نوع جنگنده منقش به پرچم عراق در کنار ۱۵ خلبان اردنی همراه با سایر میراژهای اردن در طول جنگ تحمیلی به پرواز درآیند.

این موارد تنها بخش‌هایی از کمک‌های نظامی و دیپلماتیک اردن به عراق در قالب گسیل قوای مکانیزه، هوایی، لجستیکی و اظهارات دیپلماتیک بود.

پس از جنگ تحمیلی، در موضوع پیدایش داعش در سوریه نیز سال ٢٠١١، ملک عبدالله پسر ملک حسین و پادشاه فعلی اردن از بشار اسد رئیس جمهور قانونی سوریه خواسته بود از قدرت کناره‌گیری کند که البته چندی بعد گسترش نفوذ داعش در سوریه که همسایه اردن نیز هست باعث شد این کشور برای رهایی از داعش از ایران درخواست کمک کند که در این چارچوب سردار شهید حاج قاسم سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران وارد امان پایتخت اردن شد.

پایگاه خبری اسرار عربیه به نقل از پایگاه خبری صهیونیستی «دبکا» اسفند ۱۳۹۳ ضمن اعلام این خبر می‌نویسد: «دلیل نزدیکی اردن به ایران این است که اردن نتوانسته، جلوی نفوذ و تهدید داعش به سوی مرزهای خود را بگیرد و از به خطر افتادن امنیت ملی خود احساس خطر کرده و به همین دلیل است که از ایران درخواست کمک کرده تا تهران به این کشور برای حفاظت از اردن در مقابل خطر داعش کمک کند.»

خرداد ۹۴ پایگاه خبری الوقت می‌نویسند داعش در پیامی خطاب به ملک عبدالله پادشاه اردن، وی را به مرگ تهدید کرده است

این پایگاه خبری زیرا ایرانی ها تنها کسانی هستند که از ماهها پیش تاکنون پیروزی هایی در منطقه داشته اند و حتی پیروزی ها و نفوذ ایرانی ها از سوریه نیز فراتر رفته و به یمن نیز رسیده است.

شکست  ائتلاف متشکل از کشورهای عربی برای جنگ با گروه‌های مردمی یمن و تحریم سال ۲۰۱۷ قطر از سوی کشورهای همسایه از جمله تحولات مهمی بود که در چرخش موضع امان تاثیر گذاشت.

 دوحه  از  اوضاع سیاسی پیش آمده علیه خود در ارتباط با اردن نهایت استفاده را برد  و با اعطای کمک مالی به اردن در سال ۲۰۱۸  زمانی که این کشور دچار بحران مالی بود، زمینه نزدیکی بین دو کشور را فراهم آورد؛ کاری که برخلاف میل عربستان بود و تا حدی باعث کدورت روابط میان امان و ریاض شد.

وزیر امور خارجه اردن اخیرا اعلام کرده، امان به دنبال روابط خوب با تهران است و اردن معتقد است می‌توان با گفتگو تنش‌های سالیان دور را حل کرد

حالا اما اردن در کنار مصر، عربستان برخلاف اظهارت قبلی مبنی بر تشکیل ناتو عربی در منطقه یا سعی ایران در ایجاد هلال شیعی در غرب آسیا، با درک واقعیت‌های موجود از شرایط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به سمت عادی سازی روابط با جمهوری اسلامی میل پیدا کرده و بنا به گفته ایمن الصفدی وزیر امور خارجه اردن، « امان» معتقد به حل تمام علل تنش ها از طریق گفتگو با تهران و به دنبال ایجاد روابط خوب با ایران است.

روابط خوبی که می‌توانست سال‌ها پیش به سمت آن رفت اما با این حال هیچ وقت برای بازگشت دیر نیست.