کشاورزی دانش‌بنیان راه رسیدن به امنیت غذایی

کشاورزی دانش‌بنیان و گرایش به سمت استفاده از فناوری‌های نوین درحوزه تولید محصولات کشاورزی و دامی در سال"تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین" در حقیقت دوری از برخورد منفعلانه در زمینه تامین امنیت غذایی و اقتدار است که ۳۵۰ شرکت در حوزه‌های مختلف در خراسان رضوی در مسیر پیشرفت حرکت می‌کنند.

شرکت‌های فعال حرکت خود را در عرصه دانش بنیان طی چندسال اخیر آغاز کرده به آن توجه و روی خوش بالایی نشان دادند و دراین مدت کوتاه نام و جایگاه خود را به عنوان ناجی کشور در شرایط تحریم به اثبات رساندند.

در شرایطی که کشور زیر فشار تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته، دانش و همت جوانان و اساتید ایران توانست با ایده پردازی بر پایه دانش نوین و علم روز اقدام به تولید قطعات و جایگزین‌هایی در عرصه‌های مختلف و صنایع متعدد کنند تا بار دیگر ثابت شود هوش و استعداد ایرانیان تمام ثروت و سرمایه این مرز و بوم است.

بر اساس ماده یکم "قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان" اینگونه موسسات و شرکت‌ها واحد‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش و کاربرد اختراع، نوآوری و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزار‌ها تشکیل می‌شوند.

نام‌گذاری سال ۱۴۰۱ توسط رهبر معظم انقلاب به نام "تولید، دانش‌بنیان و اشتغال آفرین" و بیانات رهبری در خصوص حوزه تولید و اشتغال و خودکفایی در کشاورزی و امنیت غذایی کشور، در حقیقت برای وزارت جهادکشاورزی در گام دوم انقلاب اسلامی حکم "منشور راهبردی تحول بنیادین کشاورزی" را دارد که به تامین امنیت غذایی و در نهایت اقتدار غذایی کشور شتاب مضاعف می‌بخشد.

بی تردید با ادامه روند افزایش جمعیت و نیاز مبرم به فرآورده‌های کشاورزی در آینده نزدیک باید نیاز غذایی این جمعیت از زمین و بخش کشاورزی به صورت چندبرابری تامین شود؛ نظر به بحران غذایی موجود در دنیا، ضروری است کشاورزی دانش بنیان که متکی به فناوری روز دنیا است، توسعه یابد.

صاحبنظران عرصه کشاورزی بر این اعتقادند که با تغییر الگوی کشت و تولید محصولاتی با درآمد بیشتر و کم آب طلب، به کارگیری دانش نوین و راهبرد‌های موثر شرکت‌های دانش بنیان، می‌توان از چالش بزرگ بحران غذا خارج و آینده‌ای بهتر برای بخش کشاورزی در کشور متصور شد.

این حرکت راهبردی علاوه بر تحقق امنیت غذایی، نقش ویژه‌ای در خلق ثروت، اشتغال‌زایی، افزایش بهره‌وری، ارتقای درآمد و رشد اقتصادی مناطق مختلف کشور خواهد داشت.

از این رو بود که وزیر جهاد کشاورزی در پیام نوروزی خود اظهار امیدواری کرد که با دانش و توان نیرو‌های فعال و بهره‌گیری از کشاورزی روزآمد و دانش بنیان، همچنین بهره‌برداری هوشمندانه از منابع و ایجاد ظرفیت‌های جدید و صیانت از منابع پایه بتوان با افزایش بهره‌وری و تولید پایدار به جایگاه اصلی و شایسته بخش کشاورزی کشور به عنوان "هاب منطقه" که شایستگی آن را دارد، دست یافت.

در این میان خطه زرخیز خراسان رضوی که هم در عرصه کشاورزی و نیز در عرصه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در کشور رتبه دار است، فرصتی طلایی برای خودنمایی و نقش آفرینی در همگام‌سازی ۲ حوزه کشاورزی و دانش‌بنیان دارد تا شاهد توسعه کشاورزی اقتصادی و رشد اقتصاد کشاورزی باشیم.

سالانه برای تولید هشت میلیون تن انواع محصولات باغی، زراعی و دامی در خراسان رضوی، یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین زیر کشت ۸۳ نوع محصول می‌رود و به زبانی دیگر بخش کشاورزی ۲۸ درصد اشتغال و ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است و درآمد سالانه بخش کشاورزی خراسان رضوی با ۳۶۳ هزار بهره‌بردار، ۱۳۲ هزار و ۲۳۰ میلیارد ریال است و این گویای اهمیت این بخش در اقتصاد استان و سهم آن در اقتصاد ملی است.

علاوه بر نقش گسترده و سهم تعیین‌کننده خراسان رضوی در تولید محصولات دامی از جمله گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ و شیر؛ حجم قابل توجهی از محصولات باغی از جمله زعفران، پسته، دارو‌های گیاهی بخصوص زیره و میوه‌هایی مانند آلو، انگور و سیب در این استان تولید و البته صادر می‌شود.

در شرایطی که خراسان رضوی میزبان بیش از پنج درصد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور است از دیگر سو ۷۵ درصد کشاورزی این استان سنتی است و این امر نشان از نیاز به همت مضاعف برای نزدیک کردن و هم‌سوسازی کشاورزی با دانش و فناوری نوین دارد.

۵.۵ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور در خراسان رضوی

پارک علم و فناوری خراسان وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت خود را از سال ۱۳۸۱ با هدف افزایش ثروت در جامعه از طریق تشویق و ارتقای فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکت‌ها و موسساتی که بر پایه علم و دانش فعالند، آغاز کرد.

براساس برنامه افق ۲۰ ساله ایران یعنی تا پایان ۱۴۰۴ مقرر شده افزون بر ۵۰ هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال شوند. با این وجود تاکنون تعداد این شرکت‌ها تنها به بیش از سه هزار و ۸۰۰ واحد رسیده است که نشانگر راه طولانی این مسیر و نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان به کمک‌ها و حمایت روزافزون است.

رئیس پیشین پارک علم و فناوری خراسان رضوی با بیان اینکه فعالیت خلاقانه و سازنده شرکت‌های دانش‌بنیان به معنای واقعی کلمه، امیدآفرین و نجات‌بخش کشور در بحران‌های مختلف از جمله تحریم‌های ظالمانه و شیوع ویروس کرونا بوده است، گفت: مهمترین ویژگی شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی و مردمی بودن آنهاست.

دکتر رضا قنبری گفت: این شرکت‌ها به ویژه در شرایط کنونی ناشی از تحریم‌های ظالمانه دشمنان نظام علیه مردم کشورمان، شیوع ویروس همه‌گیر کرونا و تبعات مختلف ناشی از آن نشان دادند که می‌توانند کشور را در گرداب طوفان‌ها نجات دهند.

او گفت: طبق آخرین آمار تا پایان سال گذشته ۳۵۰ شرکت فناور و دانش‌بنیان در زیرمجموعه پارک علم و فناروی خراسان با اشتغال چهار هزار و ۵۰۰ نفر فعالیت داشته اند و بر این اساس خراسان رضوی پس از استان‌های تهران و اصفهان، سومین استان دانش‌بنیان در سطح کشور است.

این استاد دانشگاه گفت: شرکت‌های دانش بنیان در تمامی حوزه‌ها از جمله کشاورزی، خدمات، دامداری، صنایع و بخش‌های مختلف دیگر قدرت ورود موثر و نقش‌آفرینی مثبت را دارند.

سهم اندک دانش در مزارع خراسان رضوی

حمیدرضا شریفی رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: هم اینک بیش از ۷۵ درصد کشاورزی این استان سنتی است و سهم دانش در این مزارع صفر است در حالی که با ورود دانش و فناوری می‌توان تحولی بزرگ را در عرصه کشاورزی منطقه ایجاد کرد.

حمیدرضا شریفی گفت: برای علمی شدن کشاورزی و همچنین توانمندشدن مهندسان به علوم روز و مهارت‌های لازم، آموزش‌های مهارتی با همکاری اداره کل فنی و حرفه ای، مرکز علوم و تحقیقات کشاورزی، اتحادیه‌های تخصصی حوزه کشاورزی و دانشگاه علمی کاربردی استان به جامعه هدف ارائه می‌شود.

او گفت: در این راستا تاکنون ۱۱۰ کارشناس مهندسی جذب شده اند که سومین دوره مهارتی خود را نیز گذرانده‌اند و در سال گذشته ۹۲ دوره آموزشی با ۲۷ هزار و ۵۰۰ ساعت آموزش در استان برگزار شده است.

رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: هم اکنون هشت هزار و ۱۰۰ نفر از این تعداد اعضای فعال هستند ضمن اینکه ۴۱۹ عضو حقوقی نیز در قالب شرکت‌ها به عنوان عضو فعالیت دارند.

شریفی گفت: هم اکنون ۲۰۱ شرکت خدمات غیردولتی در حوزه کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند که به صورت تخصصی یا عمومی در حال فعالیت هستند و دفاتر آن‌ها در مراکز بخش و روستا‌ها مستقر است.

او گفت: حضور مهندسان کشاورزی و توسعه دانش در عرصه تولید موجب افزایش بهره وری و امنیت غذایی می‌شود و این امر در تمامی فعالیت‌های سازمان مدنظر و مورد توجه است.

تحقق کشاورزی اقتصادی در دل شرکت‌های دانش‌بنیان

مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در سال ۱۳۳۸ تاسیس شده و هم اکنون ۹۴ استاد در این مرکز مشغول فعالیت هستند که بر اساس تحلیل‌های انجام شده این مرکز تاکنون ۱۹۲۹ مقاله علمی در نشریات و همایش‌های داخلی منتشر کرده است.

این مرکز صاحب امتیاز و ناشر یک مجله تخصصی است و علاوه بر این تاکنون ۸۳ مقاله معتبر بین‌المللی نیز از این مرکز استخراج شده است. در سال ۱۴۰۰ پژوهشگران مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های "عملکرد" و "زعفران" منتشر کردند.

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: کشاورزی یکی از بخش‌های مهم و تاثیرگذار در اقتصاد کشور است، زیرا با تولید ارزش افزوده، ایجاد اشتغال و کارآفرینی می‌توان بخش زیادی از معیشت خانواده‌های ایرانی را تامین کرد.

رضا اقنوم گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با خدمات خود به برخی نیاز‌های حوزه کشاورزی مانند تولید سموم بیولوژیک، ماشین‌های کشاورزی پاسخ دهند بنابراین همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش کشاورزی باعث بهره‌مندی هر ۲ طرف و برقراری رابطه برد - برد بین طرف‌های مختلف خواهد شد.

او گفت: هم‌اکنون ۱۱۰ شرکت فناور زیر پوشش مرکز رشد کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی کشور قرار دارند و علاوه بر این هم اینک حدود ۳۳۷ شرکت در بخش‌های مختلف مانند صنایع غذایی، گیاهان دارویی، مکانیزاسیون، تولید بذر، آبیاری و ... فعالیت دارند.

اقنوم گفت: بخش دیگری از حمایت‌ها مربوط به افزایش سرمایه در گردش این شرکت‌ها، فضای در اختیار آن‌ها و صدور مجوز‌های زیست‌محیطی، تخصصی توسط دولت است. در نهایت مجموعه این حمایت‌ها می‌تواند منجر به افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی شود.

رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: هم‌اکنون از تعداد افراد شاغل در شرکت‌های حاضر در مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی حدود ۱۳۵ نفر دارای شغل دائم و کمی بیشتر از این تعداد دارای شغل موقت هستند.

او گفت: هم‌اکنون سهم شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی تنها چهار درصد از کل شرکت‌های دانش‌بنیان کشور است، این در حالی است که بخش زیادی از نیاز‌های کشور در حوزه کشاورزی می‌تواند از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد تامین شود.

اقنوم گفت: این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند دستاوردها، دانش فنی و علم موجود در دستگاه‌های پژوهشی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را تجاری‌سازی کرده و از این طریق خلا‌های موجود در حوزه کشاورزی را برطرف کنند.

توسعه بخش کشاورزی با قطار دانش بنیانی

در سال‌های اخیر با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، مسیر توسعه بخش کشاورزی کشور برای سوار شدن به قطار دانش بنیان آماده شد و با استفاده از تحقیقات علمی به ویژه پیشرفت‌های دانش هسته‌ای در حوزه کشاورزی، آبیاری نوین، کشت گلخانه‌ای و غیره، میزان و کیفیت محصولات در واحد سطح ارتقا یافته و هزینه‌ها و مصرف منابع کاهش یافت، اما این هنوز اول راه است.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: توجه دولت به استفاده از دانش در بخش کشاورزی در تولید برخی محصولات شاخص سبب خودکفایی و جلوگیری از واردات محصولات کشاورزی و تبدیل کشور به صادر کننده پایدار محصولات کشاورزی می‌شود.

میری گفت: علاوه بر این، سلامت و امنیت غذایی کشور به طور مستقیم به تولیدات بخش کشاورزی وابسته است و هرگونه اختلال در روند تولید این بخش می‌تواند به طور مستقیم، امنیت غذایی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور را تهدید کند.

او گفت: همه این موارد می‌تواند ایده راه اندازی یک شرکت دانش بنیان در حوزه کشاورزی باشد و فعالیت‌های دانش بنیان در حوزه کشاورزی هم قطعا بسیار سودآور و پربازده هستند.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کشاورزی پایدار نوعی از کشاورزی علمی مبتنی بر دانش است که کیفیت زندگی نسل‌های فعلی و آینده را از طریق حفظ و بهبود فرآیند‌های اکولوژیکی، که زندگی به آن وابسته است، بهبود می‌بخشد و یکی از اهداف اساسی توسعه کشاورزی پایدار، ایجاد درآمد و اشتغال در نواحی روستایی در جهت افزایش رفاه و کاهش فقر روستاییان است که باید موردتوجه قرار گیرد.

میری گفت: حمایت و رفع مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند زمینه ورود فناوری‌های جدید را در بخش کشاورزی فراهم کند، ولی هم اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای رو به رو هستند.

او گفت: با توجه به نقش مهم شرکت‌های دانش بنیان در پیشرفت علمی و فعالیت‌های تجاری کشور در بخش کشاورزی و دامپروری، راهکار‌هایی نظیر تسهیل در اعطای وام‌های کم بهره و نظام‌مند در بخش کشاورزی و دامپروری، تدوین سیاست‌های حمایتی و تشویقی توسط دولت، گذراندن آموزش‌های لازم برای موسسات و علاقه‌مندان تاسیس شرکت‌های دانش بنیان به منظور مدیریت بازاریابی می‌تواند نقش مهم و بسزایی را در رشد و شکوفایی شرکت‌های مذکور ایفا کند.

منبع: ایرنا