یلدا دست های پائیز را در دست زمستان می گذارد/ آئین‌های طولانی‌ترین شب سال در زنجان

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، این روزها قصد خرید هم که نداشته باشی تماشای شور و شوق مردم برای خریدهای شب یلدا تو را به سمت طولانی ترین بازار مسقف ایران می کشاند.

شال و کلاه کرده و راهی بازار شدم تا از نزدیک شاهد تکاپوی مردم شهرم برای خریدهایی که در هرکدام از آن ها بهانه ای نهفته است باشم.

در گوشه ای از بازار خانم جوانی را دیدم که به همراه همسرش در حال خرید پارچه بود... با او همکلام شدم،  خودش را ثریا معرفی کرد و گفت:  از یکی از روستاهای اطراف برای خرید هدیه نوعروسی که جاری اش است به زنجان سفر کرده است.

او از رسومات شب یلدای محل زندگی اش می گوید که همه اهالی خانه دست به کارمی شوند تا بهترین‌ها را در نخستین یلدای تازه عروس و داماد رقم بزنند.

ثریا در ادامه صحبت هایش می گوید که امروز باید همه خریدهایم را تمام کنم و به روستا برگردم تا مجمع های شیرینی، نان محلی و آجیل و هدایای عروس را آماده کنم.

حین صحبتم با این دختر جوان، مادر میانسالی خودش را به ما می رساند، انگار چند وقتی است که منتظر یک گوش شنوا برای بازگو کردن خاطرات شیرین جوانی اش بوده، با لبخندی که گوشه لبش نقش بسته می گوید که ۶۵ ساله  هستم و حدود ۴۵ سال است که ازدواج کرده ام.

او ادامه داد: وقتی صحبت های این خانم جوان را شنیدم ناخودآگاه حواسم پرت روزهایی شد که خودم نوعروس بودم به خوبی به یاد دارم که خانواده همسرم برایم جشن چله ای گرفتند که هر دختر جوانی آرزویش را داشت. سرویس طلا، پارچه حریر، جوراب و دستکش دستبافت، انواع خوراکی های محلی از جمله چیزهایی بود که برایم هدیه آورده بودند.

این مادر زنجانی گفت: دلخوشی ما ایرانی ها به برگزاری همین جشن‌های ساده و دورهمی هاست اما همانطور که می دانید کرونا در ۲ سال گذشته همه چیز را  تحت الشعاع قرار داده و مجبوریم برای حفظ سلامتی خود و عزیزانمان به جمع کوچک خانواده هایمان و دیدار بزرگترها از قاب گوشی های موبایل بسنده کنیم.

از او خداحافظی کرده و راهی راسته میوه فروشان شدم. در مغازه ها و روی چرخ های میوه فروشی هندوانه، کدو تنبل، انار و چغندر بیشتر از سایر میوه ها به چشم می خورد.

از یکی از فروشندگان علت را جویا شدم، او می گوید: این روزها مردم کدو تنبل، انار طارم و لبوهای سرخ را برای تکمیل سفره یلدایشان تهیه می کنند و ماهم برای اینکه کسب درآمدی کرده باشیم این هفته فقط این‌ها را از تره بار بار زده ایم.

کمی چغندر و میوه خریده و راهی خانه شدم، هم صحبتی با همشهریانم در بازار سبب شد تا به فکر نوشتن گزارشی از آداب و رسوم مردم شهرم در طولانی ترین شب سال باشم.

یلدا، این سنت دیرینه ایرانی ها در میان مردم زنجان هم مانند سایر مناطق کشور از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

از آداب و رسوم مهم زنجانی ها در شب یلدا  می توان به صله رحم، چله بردن برای تازه  عروس و دامادها و حافظ خوانی و... اشاره کرد که در ادامه به توضیح مختصری از آئین شب یلدا می پردازیم.

صله رحم و تازه شدن دیدارها در شب یلدا

از قدیم الایام مرسوم است که در مراسمات مهم و آئینی مانند یلدا همه فامیل برای ادای احترام به بزرگترها به دیدار آن ها رفته و این شب به یاد ماندنی را در کنار یکدیگر جشن می گیرند؛ صاحبخانه هم با انار و هندوانه، آجیل و شیرینی و قورقا (گندم بو داده) از میهمانان خود پذیرایی می کند.

بازگویی خاطرات، قصه‌گویی پدربزرگ و مادر بزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده‌ها دلپذیرتر کرده است.

محمدپور کارشناس معاونت فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی زنجان در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان گفت: گردهم آمدن اعضای خانواده اعم از فرزندان، پدر و مادر، داماد و عروس در یک جا و آن هم در آغاز فصل زمستان از کارکردهای اجتماعی گرامیداشت شب یلدا محسوب می شود و اعضای خانواده در بلندترین شب سال با به جا آوردن صله رحم و جمع شدن در خانه بزرگترها و تکریم مقام آن ها موجب تقویت ایجاد همگرایی و انس و الفت در خانواده می‌شوند.

او به فلسفه حافظ خوانی در شب یلدا اشاره کرد و افزود: از آنجایی که حافظ شیرازی ارتباط خالصانه ای با خداوند داشته و حافظ کل قرآن کریم نیز بوده است،  برخی او را لسان الغیب می نامند، یعنی کسی که از عالم غیب سخن می گوید.

کارشناس معاونت فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی زنجان ادامه داد: در یلدا که به اعتقاد ایرانیان خداوند در این شب  نظر خاصی به بندگانش دارد با تفأل به حافظ  بر این باورند که به آرزوهای خود می رسند و حافظ از عالم غیب و با زبان شعر از سرنوشت و آینده آن ها خبر می دهد.

محمد پور گفت: تفأل به حافظ در شب یلدا از قدیم الأیام بین مردم زنجان مرسوم بوده و برای این کار یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند ابتدا نیت کرده و بعد به طور تصادفی صفحه‌ای از کتاب حافظ را باز و با صدای بلند و رسا شروع به خواندن می‌کند.

او بابیان اینکه در این شب از میوه‌های مختلفی که ویژگی خاص آن داشتن رنگ قرمز است همچون هندوانه، انار و سیب استفاده می‌شود، افزود: قدیمی ترها معتقدند که اگر در این شب هندوانه بخورند، از گرمای چله تابستان که تیرماه است در امان خواهند بود، همچنین در شب یلدا از   تنقلات  محلی مثل  تخمه ، کدوی پخته شده، لبو، باقالی و برگه زردآلو استفاده می شود.

چله بردن برای خانواده عروس

کارشناس معاونت فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی زنجان از دیگر مراسمات مهم  شب یلدا را خنچه بردن به منزل تازه عروس اعلام کرد  و گفت: خانواده داماد با بستن خنچه‌های شیرینی، آجیل، میوه و هدایایی مانند قطعه‌ای طلا، لباس و ... که آن‌ها را داخل مجمعه‌های بزرگ مسی که داخل آن را با ترمه‌های قرمز رنگ (آن را نشانه خوشبختی و خوش یمنی می‌دانند) پوشانده اند راهی خانه پدری عروس می‌شوند. پدر و مادر عروس به استقبال میهمانان رفته و با دادن مبلغی پول و یا هدیه‌ای کوچک به افرادی که سینی‌ها را حمل می‌کنند آن‌ها را به داخل منزل و زمین گذاشتن سینی‌ها دعوت می‌کنند.
سال بعد نیز این اقدام خانواده داماد توسط خانواده عروس مقابله به مثل می‌شود و این بار آن‌ها برای دخترشان هدیه می‌برند.

از دیگر رسومات زنجانی ها در شب یلدا که از زمان های قدیم مرسوم بوده این است که اگر عضوی از یک خانواده از دنیا برود و در شب چله کنار عزیزانش حضور نداشته باشد اقوام  برای دلداری و تسلی به دیدار آن خانواده  می روند.

اینها تنها بخشی از رسومات زنجانی ها در شب یلدا است که از سال ها پیش در میان مردم خونگرم و مهمان نواز زنجان اجرا می شود و هدف از برگزاری این دورهمی ها گذراندن ساعاتی خوش و بدون دغدغه در کنار عزیزان بوده، اما ۲ سال است که کرونا مهمان ناخوانده مان شده و این آئین هم مانند چهارشنبه سوری، دید و بازدیدهای نوروزی، مراسمات مذهبی و غیره  که از زمان شیوع ویروس کرونا دستخوش تغییراتی شده اند، به شکل همیشگی اش  برگزار نخواهد شد، چراکه کرونا حتی با تزریق واکسن هم قابلیت انتقال دارد و یک لحظه غفلت می تواند هرچه برای شکست کرونا رشته کرده ایم را پنبه کند.

گزارش شیرین محمودی

انتهای پیام/م